Vraag het een willekeurige ouder en ze zullen zeggen dat ze onvoorwaardelijk van hun kind houden. Onvoorwaardelijk van je kinderen houden is voor veel ouders vanzelfsprekend, onvoorwaardelijk opvoeden is in de praktijk een stuk lastiger.
Lees ook ons interview met de grondlegger Alfie Kohn in editie SAMEN.
Voorwaarden stellen
Heel vaak stellen we onbewust voorwaarden aan kinderen. “Als jij je bordje leeg eet, krijg je een toetje” is daar een voorbeeld van. Maar het kan ook minder direct. Je kind negeren als het negatieve aandacht vraagt is ook het stellen van een voorwaarde. De voorwaarde is in feite: als je gewenst gedrag vertoont, krijg je aandacht. Ook je kind prijzen wanneer het lekker aan het tekenen is, is een vorm van voorwaardelijk handelen: wanneer je zoet tekent, krijg je aandacht. Dr. Alfie Kohn stelt dat ouders op deze manier liefde tot een verhandelbaar goed maken, die verdiend moet worden: er worden voorwaarden aan verbonden om liefde te mogen krijgen. Hij ontwikkelde “Onvoorwaardelijk ouderschap”, een interessante pedagogische filosofie die je op een andere manier naar opvoeding laat kijken.
De relatie staat voorop
Onvoorwaardelijk ouderschap legt de nadruk op het houden van je kind om wie hij is en niet om wat hij doet. Het is belangrijk om ervan uit te gaan dat kinderen van nature goed zijn. Hun gedrag is een reflectie van emoties. Je kind mag ook voelen dat je van hem houdt als hij een driftbui heeft, misschien wel júíst als hij een driftbui heeft. Je kind zal voelen dat hij bij je terecht kan als hij het moeilijk heeft. De relatie tussen ouder en kind en respect hebben voor elkaar staan voorop.
Onvoorwaardelijk ouderschap legt de nadruk op het houden van je kind om wie hij is en niet om wat hij doet
Ongewenst gedrag
Natuurlijk vertonen kinderen soms in onze ogen vervelend gedrag. Vaak zijn het emoties die zorgen voor driftig of anderzijds moeilijk gedrag. Kinderen kunnen nog niet altijd uitleggen wat er met ze aan de hand is. In hoeverre kinderen ingewikkelde gevoelens kunnen duiden is afhankelijk van de leeftijd en persoonlijkheid van het kind. Onvoorwaardelijk ouderschap gaat uit van het begeleiden van en samenwerken en overleggen met je kind. Het daagt je uit om je te verplaatsen in je kind en zijn gevoelens serieus te nemen. Eenzijdig beslissingen en maatregelingen nemen, passen hier moeilijk in.
Wanneer je alleen het gedrag (oppervlakte) aanpakt kom je niet tot de kern van de oorzaak (onzekerheden, angsten en dergelijke) van het gedrag. In een maatschappij waar veel aandacht is voor de buitenkant is het juist waardevol een kind mee te geven dat dit niet definieert wie je bent.
Grenzen
Maar hoe leer je een kind dan wat wel en niet door de beugel kan? Kinderen hebben toch grenzen nodig? De ‘Onvoorwaardelijk Ouderschap’ aanpak is zeker niet dezelfde als laissez-faire of een grenzeloze laat-maar-waaienopvoeding.
Je hoeft dus niet bang te zijn dat alles ineens mag, dat er geen grenzen meer zijn of dat kinderen de baas zijn. Kinderen kunnen nu eenmaal niet alles zelf bepalen en overzien. Iedereen heeft zijn persoonlijke grenzen en doet er verstandig aan deze te ‘bewaken’. In een volwassen relatie werkt het het beste om gewoon uit te leggen waarom je iets niet wilt hebben. Bij kinderen vergeten we deze optie vaak, terwijl ze dit toch verrassend vaak goed kunnen begrijpen en vervolgens de grens accepteren. Als de uitleg maar aangepast is aan het begripsniveau van het kind.
Veel nee’s komen voort uit gewoonte en niet omdat het echt niet mag of kan. Wees niet te strikt, maar vraag je bij elke situatie af waarom het eigenlijk niet mag. Neem de tijd om te achterhalen waarom je kind bepaald gedrag vertoont. Er zit altijd een reden achter. Wanneer je begrijpt waarom een kind reageert zoals het doet, zul je waarschijnlijk milder reageren op het gedrag.
Intrinsieke motivatie
Een ander belangrijk punt is de waarde die gehecht wordt aan de intrinsieke motivatie van kinderen. Intrinsieke motivatie houdt kort gezegd in dat kinderen iets vanuit zichzelf willen doen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het willen delen van speelgoed omdat samen spelen leuk is of omdat ze iets liefs willen doen voor een ander. Ook het willen ontwikkelen van een vaardigheid, zoals leren lopen, zelfstandig eten of zindelijk worden, valt onder intrinsieke motivatie. Wanneer de motivatie van buitenaf komt, bijvoorbeeld door belonen en/of straffen, dan vermindert de persoonlijk motivatie van kinderen direct [Edward L. Deci, 1971].
Kohn stelt dat de intrinsieke motivatie belangrijker is omdat de kans groot is dat het gewenste gedrag niet meer wordt vertoont zodra de externe motivatie (bijvoorbeeld de ouder) niet aanwezig is. Gedrag zou niet moeten afhangen van beloning.
Geen methode maar een visie
Onvoorwaardelijk Ouderschap is een visie die wellicht heel anders is dan degene die je vanuit je eigen opvoeding of omgeving gewend bent. Het vraagt je niet alleen om je eigen gedrag te veranderen maar ook je visie op het opvoeden van kinderen.
Veel over geschreven
Het is onmogelijk om in één artikel de hele visie over te brengen. Voor meer diepgang en toelichting op deze visie verwijs ik graag naar de hieronder genoemde literatuur.
De theorie wordt het meest uitgebreid besproken in het boek Unconditional parenting van Alfie Kohn, de grondlegger van deze visie. Opgroeien in vertrouwen van Justine Mol is een, ietwat beknopte, Nederlandse versie hier van. Voor meer praktische handvaten en voorbeeld dialogen verwijs ik naar het boek Luisteren naar kinderen van dr. Thomas Gordon.”
Het breken van de weerbarstige kinderwil: Straffen en belonen
