Wat is ‘opvoeden’? In de vrije vertaling: je kind iets meegeven, laten groeien en bloeien. Wil je ander gedrag zien bij je kind, dan zijn daar meerdere strategieën voor. Onder andere een paar die niet erg helpend zijn.
- Straf geven: Het enige wat gebeurt is dat kinderen proberen uit die situatie te komen, en het doel heiligt de middelen. Het verschilt per kind wat de middelen zijn: Ja en amen zeggen of woest worden, je los trekken, wegrennen, of naar binnen keren. De ja en amen-versie klinkt leuk, maar wíl je dat je kind ja en amen zegt zonder ergens achter te staan? Op de lange termijn? En als je kind er wel achter staat, was straf dan nodig?
- Uitleggen en beredeneren: We praten zovéél tegen kinderen! En dan op een volwassen manier. We kunnen het allemaal beredeneren. Maar dat kinderbrein werkt anders. Veel gaat ze boven de pet en omdat ze nog een beetje anders denken heb je ook nog dikke kans dat je onder tafel gepraat wordt. Deze strategie werkt als je graag wilt dat je kind later politicus wordt, maar niet als je wilt dat je kind zich prettig gaat gedragen.
- Overhalen: Als je nu je courgette opeet, krijg je een toetje en veters strikken gaat met een dansje en toe nou anders wordt oma verdrietig. Je vraagt kinderen hun grens over te gaan. Dat doen we vaak gemakkelijk, omdat we zelf ook niet anders weten. Wij zijn ook zo opgevoed. Misschien niet door je ouders, dan wel door de leerkracht. Dingen doen die je echt níet wilt, het moest gewoon. En nu hebben we er nog steeds last van, toch? Je grens aangeven is misschien wel het allermoeilijkste wat er is. Misschien wel meer voor vrouwen, die als meisje vooral een beetje lief en gedwee wilden zijn want dat werd zo overduidelijk gewaardeerd. Alle vrouwen die ik sprak hebben als puber hun eigen grens weleens genegeerd voor een jongen. Want wie liet ooit merken dat die grenzen belangrijk zijn? Gelukkig is daar nu meer aandacht voor. Nu hebben wij als ouders twee dingen te oefenen: onze grenzen leren aangeven (eerst überhaupt leren voelen waar die liggen) en onze kinderen erkennen in hun grenzen, want onvoorwaardelijk opvoeden is niet grenzeloos.
- Druk uitoefenen: Dit is vaak een vervolg op overhalen. En er zit ook wel wat overlap in. Het is soms ook zo ontzettend moeilijk om je eigen motieven duidelijk te krijgen, want waarom zei je net dat oma verdrietig zou worden als jullie te laat komen of je kind die ene blouse niet aandoet? Het is toch helemaal niet waar? Maar druk uitoefenen kan ook dreigend zijn: ‘als je nu niet… dan ga je meteen naar bed.’ Het gevolg is hetzelfde als bij overhalen. Waar je een volgzaam kind misschien meekrijgt met overhalen, heb je druk uitoefenen nodig bij een kind dat vasthoudender is. Maar uiteindelijk heb je ook bij dit kind grote kans dat hij z’n grenzen gaat verleggen.
Leesvoerrrr: Unconditional parenting, Luisteren naar kinderen, Temperamentvolle kinderen, How2Talk2Kids (broers-en-zussen-editie).
Wat werkt wel?
Voorleven! Want kinderen zijn van nature goed, bleek al in 1954 uit onderzoek. De norm maken jij en je partner, de leerkrachten en de crècheleidsters. Dat is best een kluif voor zo weinig mensen. Tenzij je met allemaal gezellige mensen om je heen woont, dan horen er nog meer mensen bij. De norm maken ook opa’s en oma’s en goede buren. De grote mensen zetten de norm neer, de kleine mensen volgen. En zij leren weer van elkaar.
En kinderen imiteren álles. Zo leren ze. Hun nabootsingskracht is leidend voor groei. Dus loop jij te schreeuwen, dan doen zij het ook. Praat je zachtaardig, dan is dat voor hen normaal.
Wil je dat je kind ander gedrag vertoont? Blijf het voordoen. Opvoeden is van de lange adem. Een quick fix levert je niets op. Gelukkig heb je zo’n 18 jaar de tijd.
Overigens: misschien gebruik je alle strategieën weleens. En misschien ben je daar helemaal niet zo blij mee. Als we het toch over imitatie hebben: het mooiste wat we kinderen misschien wel mee kunnen geven is dat we kunnen veranderen. Wil je het anders? Straf jezelf dan niet, maar spreek met jezelf af dat je het volgende keer anders aan wilt pakken. Bedenk wat je wel wilt. Lukt het niet? Probeer het de volgende keer weer. Ook jouw veranderkracht zullen ze gaan imiteren.
Lees meer over dit onderwerp in het gloedjenieuwe Maffe herfstnummer.
Meer lezen
How2Talk2Kids (broers-en-zussen-editie)
Fotografie: Jana Boekholt
Het breken van de weerbarstige kinderwil: Straffen en belonen
