Geboortefilms op YouTube, in de bioscoop of op tv; we kunnen er geen genoeg van krijgen. Maar is het eigenlijk een goed idee om daarnaar te kijken voordat je gaat bevallen? Journalist Drees Koren vroeg het aan Lievnath Faber. Zij is doula, moeder en filmwetenschapper in één, dus ze weet er alles van.
Zou jij zwangere vrouwen aanraden om zich op hun bevalling voor te bereiden door geboortefilmpjes of –films te bekijken?
‘Goede vraag. Maar laat ik de vraag eerst wat groter maken: wat bedoel je precies met voorbereiden? Wat wil je voorbereiden voor de bevalling? Wij zijn in deze tijd heel erg bezig met de maakbaarheid. Als we dit en dit doen, dan gaat het zo. De bevalling als een five minute hack. En daardoor wekken we verwachtingen die lang niet altijd waargemaakt kunnen worden. Je kunt gemakkelijk een vertekend beeld krijgen, met als gevolg dat veel vrouwen na hun bevalling rondlopen met een gevoel van falen.’
Je ziet alleen wat de camera registreert
Maar we hebben toch al massaal een vertekend beeld van bevallen?
‘Dat klopt. Vroeger, laten we zeggen voor de Tweede Wereldoorlog, maakten we bevallingen mee voordat we zelf ‘aan de beurt’ waren. Allerlei soorten bevallingen: soepele, maar ook spannende, of stilgeboortes. Dat is nu helemaal weg. Er is daardoor een gat in kennis en ervaring ontstaan. Je hebt als zwangere vrouw geen live ervaring meer en dus ga je op zoek naar ervaringen elders. Film komt dan het dichtst bij de werkelijkheid. Fantastisch dat we dat tegenwoordig via internet tot onze beschikking hebben, maar er is ook een risico. Want een belangrijk verschil tussen in het echt meemaken van de geboorte van een baby en het bekijken op een scherm is dat je alleen ziet wat de camera registreert en wat er na de montage overblijft. En hele essentiële zaken komen dan juist niet in beeld: dat een bevalling heel lang kan duren, de placenta, of de rol van de vroedvrouw. Die ontbreken bij een film volledig.’
De context ontbreekt volledig
Iets is toch beter dan niets?
Dat is lang niet altijd het geval. Vrouwen (en soms ook hun partners) gaan meestal op zoek naar de ideale bevalling: wil je een ziekenhuisbevalling, een badbevalling, handsoffbevalling zien? Tik het in en het popt allemaal op. Zo kun je jezelf heel eenzijdig voeden. Er ontstaat een soort van onbewuste vooringenomenheid. Vrouwen die veel perfecte watergeboortes hebben gezien, maar zelf uiteindelijk met een keizersnede eindigen, zijn vaak helemaal niet happy met hun ervaring.’
Films geven ons dus een onrealistisch idee?
‘Inderdaad. En dat geldt in het bijzonder voor fictiefilms. Voordat je zwanger wordt, ben je al jarenlang naar de bioscoop geweest en heb je al heel veel geboortes gezien, zonder context. En die filmgeboortes gaan altijd op een nogal eendimensionale manier. De vrouw ligt op haar rug, iemand anders, meestal een man, vertelt haar wat ze moet doen, ze maakt geen geluid of schreeuwt het juist uit van de pijn, er is geen bloed, hooguit op de jas van de arts, en de placenta ontbreekt volledig. Onbewust heeft je brein daar, zoals dat heet in de cognitieve psychologie, een script van opgeslagen, compleet met een begin, midden en eind. Deze informatie lijkt het meest op een autobiografische ervaring. Je hebt dus al een blauwdruk van hoe geboortes horen te gaan. En die bepaalt je verwachting. Welke personen erbij zouden moeten zijn, welke attributen er gebruikt worden en in welke volgorde dingen gebeuren.’
Wat is de belangrijkste fout van films?
‘Het allerbelangrijkste is dat de autonomie van de vrouw compleet verdwenen is. Die is nul. We noemen dat in filmtaal agency, en in dit geval dus een totale afwezigheid daarvan: het personage heeft geen handelingsbevoegdheid. Ze is passief. Anderen vertellen haar wat ze moet doen, en als ze zelf al geluid maakt, wordt dat overstemd door de soundtrack die ineens klinkt. De vrouw is in alles het lijdend voorwerp.’
En de bioscoopfilm These Are My Hours van Scott Kirschenbaum dan? Dat is een film waarin een echte vrouw een echt kind baart.
‘These Are My Hours is een unieke film waarin een zwangere vrouw en een camerateam in een ultieme vertrouwensrelatie de uren voor, tijdens en na de bevalling zo eerlijk mogelijk in beeld brengen. De tijd die verstrijkt, de manier waarop de hoofdpersoon Emily de weeën doorstaat, de uitdrijving en de geboorte van de placenta. Maar ook These Are My Hours moet je inkaderen. Ik zou hem zelf liever niet zonder inleiding laten zien. Dit is niet dé bevalling, maar ‘een’ bevalling. Jouw bevalling zal weer heel anders gaan dan deze. Het is geen rozengeur en maneschijn-geboorte, maar wel eentje waarbij de vrouw haar eigen autonomie behoudt. Ze neemt haar eigen beslissingen, baart zelf haar kind, vangt het zelf op en niemand vertelt haar hoe het moet. Wat dat betreft is het een hele belangrijke film. Maar er komen heel vaak vrouwen naar mij toe om te zeggen hoe pijnlijk het voor ze is om dit te zien. Omdat ze hun eigen zelfbeschikking zijn verloren. Dat is helaas de trend.’
Bij de hypnobirthing-cursus worden veel geboortes op film getoond om het heersende (angst)beeld te veranderen. Is dat dan geen goed idee?
‘Het wegnemen van angst is zeker belangrijk: baren is een natuurlijk proces en je lijf weet beter dan je hoofd hoe dat moet. Maar alleen filmpjes kijken is dus niet genoeg. Voordat je gaat kijken moet je eerst eens onderzoeken: wat zit er al in je brein? Bijvoorbeeld over op de rug baren. En als je vervolgens beelden gaat bekijken, en je ziet iemand op haar hurken baren, dan denk je: aha, en je kunt het beeld opslaan waar het hoort. Niet in de blauwdruk: zo hoort het, maar in een context: hurken heeft zin, want… Ik heb trouwens persoonlijk ook nog steeds een zwak voor mooie bevalfilmpjes. Maar ik heb zelf ervaren dat ik mijn vertekende script niet heb kunnen wissen. Nadat ik bevallen was, betrapte ik mezelf op de gedachte dat ik ‘toch op mijn rug had moeten liggen’? Mijn hersenen hadden de audiovisuele informatie uit films klaarblijkelijk opgeslagen als blauwdruk. Maar toen ik tijdens de bevalling heel even probeerde hoe het was om op mijn rug op bed te liggen, merkte ik meteen hoe oncomfortabel ik dat vond.’
Dus films zijn alleen zinvol als er een stukje educatie bij komt.
‘Nee hoor. Films kijken is prima als je je maar bewust bent dat wat je ziet maar een heel beperkt deel is van de bijzondere ervaring die een bevalling is. En nogmaals: het lijf weet prima hoe het moet. Als je heel erg van de controle bent, vraag ik me af of het wel zo zinvol is als je je hoofd vol met beelden hebt zitten. Goed naar je lijf leren luisteren en je leren ontspannen zijn net zo belangrijk als weten wat je te wachten staat.’
Beeld: Still uit de film These Are My Hours, Scott Kirschenbaum
Meer informatie:
De website van de film These Are My Hours
Je vind meer van Lievnath via lievnathfaber.com, theplacenta.nl en alchemyofnewlife.com
Melanie Visscher | Wat baby’s nodig hebben (bijna uitverkocht!)
