Grensoverschrijdende peuters: hun gedrag kan zelfs de meest bewuste ouders en verzorgers versteld doen staan. Waarom zou onze schattige peuter haar speelgoed naar ons gooien, terwijl we haar net gevraagd hebben dat niet te doen, om het daarna nog erger te maken door te grimlachen? Is ze kwaadaardig? Heeft ze de dringende behoefte om haar gooivaardigheden te oefenen? Of haat ze ons misschien…
Door hun gevoeligheid, intense emoties en hun ernstige gebrek aan impulscontrole, hebben peuters vaak ‘ongewone’ manieren om hun behoeften en gevoelens kenbaar te maken. Voor zover het een geruststelling is: onze kinderen snappen hun eigen gedrag ook niet. De oorzaak is de ongelukkige combinatie van een onvolgroeide prefrontale cortex en de turbulente emoties van de peuterpuberteit. Eenvoudiger gezegd: kinderen zijn makkelijk overweldigd door impulsen die groter en sterker zijn dan zij.
Lees ook: No Bad Kids, How2talk2kids, Luisteren naar kinderen.
Onze kinderen snappen hun eigen gedrag ook niet
Met andere woorden, je kind heeft vrij zeker begrepen dat jij niet wilde dat ze jou of haar vriendje, broertje of huisdier sloeg, haar eten of water op de grond gooide, zeurde, schreeuwde en je ‘stommerd’ noemde, maar haar impulsen maakten een andere keuze. En ook al grimlacht ze, het is niet uit kwaadwilligheid.
Regel nummer 1: neem het grensoverschrijdend gedrag van een kind nooit of te nimmer persoonlijk. Onze kinderen houden van ons, waarderen ons en hebben ons meer nodig dan ze ooit zouden kunnen zeggen. Herinner jezelf meerdere keren per dag aan deze waarheden tot je ze je eigen gemaakt hebt, want een gezonde kijk op grensoverschrijdend gedrag is een cruciaal uitgangspunt. Kinderen respecteren betekent hun stadium van ontwikkeling begrijpen, niet reageren op hun bij hun leeftijd passende gedrag alsof ze onze gelijke zijn.
Hier zijn de meest voorkomende redenen dat jonge kinderen grenzen opzoeken:
Help, ik functioneer niet
Jonge kinderen lijken wel de laatste mensen op aarde te zijn die hun eigen vermoeidheid of honger doorkrijgen. Ze lijken geprogrammeerd om door te gaan, en soms zal hun lichaam hun verstand in bezit nemen om SOS-berichten door te geven via gedrag dat zeker de aandacht zal trekken.
Als ik terugdenk aan het grensoverschrijdende gedrag van mijn eigen kinderen, komen de voorbeelden over vermoeidheid het eerste bij me boven…
Er was een dag, tijdens RIE-les (RIE is de opvoedmethode die ten grondslag ligt aan de blogs van Janet Lansbury – vert.), toen mijn peuterzoon (die altijd zo sociaal vaardig leek) plotseling begon te slaan en te duwen. Aha. Hij is moe en heeft er genoeg van, realiseerde ik me. Ik liet hem weten dat ik hem had gehoord en dat we weg zouden gaan: ‘Ik wil niet dat je slaat. Ik denk dat je me laat weten dat je moe bent en naar huis wil, klopt dat?’ Maar toen raakte ik in gesprek met een andere ouder en vergat even wat ik had gezegd. Dus het was geen verrassing toen hij weer sloeg. Oeps. Helemaal mijn fout. ‘Sorry B., ik zei dat we zouden gaan, maar ik begon te praten. Dank dat je me eraan herinnert dat we moeten gaan.’
Blijkbaar is alles geoorloofd bij liefde, oorlog en peuters
En er was dat familie-uitje toen een van mijn dochters, toen 4 jaar, ongewoon grof was tegen mijn moeder. Onthutst (hoe durfde ze!) maar vastbesloten om kalm te blijven, greep ik in: ‘Ik kan je niet toestaan dat je op die manier tegen oma praat… we gaan.’ Ik leidde haar schreeuwend de kamer uit (het was mijn dochter die schreeuwde, hoewel ik dat zelf ook graag gedaan had). Terwijl ik haar naar een besloten ruimte droeg waar ze veilig bij mij kon instorten, snapte ik het ineens… We hadden zes of zeven uur gereisd. Natuurlijk was ze uitgeput en dat liet ze me alleen maar weten op haar vierjarige manier. Duh. Weer mijn fout.
En het is ontelbaar vaak voorgekomen dat het gedrag van mijn kinderen de pan uit vloog omdat ze ineens overmand waren door honger, nog geen twintig minuten nadat ze eten aangeboden hadden gekregen. En hun onvermijdelijke reactie – ‘toen had ik nog geen honger’ – leek altijd zo ontoelaatbaar. Blijkbaar is alles geoorloofd bij liefde, oorlog en peuters.
Duidelijkheid alsjeblieft
Kinderen gaan vaak grenzen over, gewoon omdat ze geen duidelijk antwoord hebben gekregen op de vraag ‘wat doe jij als ik zus en zo doe?’ En dan hebben ze het misschien nodig om te weten ‘gaat het anders op maandagmiddag? Of als je moe bent? Of ik nukkig? En als ik overstuur raak, doe je dan wat anders?’
Dus door grenzen op te blijven zoeken, houden peuters zich alleen maar aan hun taak, namelijk leren over ons leiderschap (en onze liefde), het helder krijgen van onze verwachtingen en huisregels, begrijpen waar hun macht ligt. Onze taak is om zo kalm en oprecht als mogelijk te antwoorden. Onze reacties zullen natuurlijk variëren van situatie tot situatie, maar ze zouden consequent moeten laten zien dat wij helemaal niet bedreigd zijn door hun gedrag, dat we dat aankunnen, dat het voor ons helemaal niets uit maakt.
Waar gaat het nou helemaal over?
Als ouders hun kalmte verliezen, preken, betuttelen of zelfs maar een beetje te veel over het grensoverschrijdende gedrag praten, dan creëren ze interessante kleine drama’s waarvan kinderen zich genoodzaakt zien om ze nogmaals op te voeren. Straffen en emotionele reacties creëren verhalen die beangstigen, alarmeren, beschamen en schuld veroorzaken, of welke combinatie daarvan ook.
Als ouders meer dan twee zinnen zeggen over het ‘onaangepaste’ gedrag, al doen ze dat heel kalm, dan riskeren ze dat ze een verhaal creëren over een kind met een probleem (misschien knuffelt hij zijn babyzusje te hard) wat dan weer veroorzaakt dat het kind zich hiermee identificeert als zijn verhaal en probleem, terwijl het eigenlijk gewoon impulsief, kortstondig gedrag was dat hij een paar keer heeft uitgeprobeerd.
Bijvoorbeeld, tegenovergesteld aan het voorbeeld dat ik deelde over mijn dochter die onbeleefd was tegen mijn moeder, wat mij duidelijk aangaf dat ze buiten zichzelf en doodmoe was, zou mijn reactie veel kleiner zijn als die vonk van grofheid op mij gericht was. Liever dan reageren met het risico een verhaal te creëren rond gelegenheids-zeuren en -schreeuwen van ‘jij bent stom’, ’ik haat je’, etc., zou ik deze gedragingen ontkrachten door ze van me af te laten glijden. Wellicht zou ik erkennen: ‘ik hoor hoe boos je bent over dat we het park uit gaan. Daar ben je echt teleurgesteld over’. (Moedig je kind altijd, altijd, altijd aan om deze gevoelens te uiten.) Want nogmaals, ons van tijd tot tijd testen met dit soort gedrag hoort bij de leeftijd, en als we reageren, kunnen we daarmee aanmoedigen dat dat gedrag door blijft gaan.
Soms zullen kinderen lachen of glimlachen terwijl ze weten dat ze een verhaal heropvoeren, maar dit is meestal meer een ongemakkelijke twijfelende lach dan eentje van vrolijkheid.
Dit vraagt oefening, maar geen nood, kinderen zullen ons net zoveel ‘kansen’ geven met hun grensoverschrijdend gedrag tot we dit kunnen.
Heb ik bekwame leiders?
Stel je eens voor hoe verontrustend het is om twee, drie of vier jaar oud te zijn en niet zeker te weten of je stabiele leiders hebt. De meest effectieve leiders leiden met vertrouwen. Ze behouden hun gevoel voor humor en laten wat ze doen er uit zien alsof het met gemak gaat. Dit vraagt oefening, maar geen nood, kinderen zullen ons net zoveel ‘kansen’ geven met hun grensoverschrijdend gedrag tot we dit kunnen.
Zoals Magda Gerber adviseert in haar boek Dear Parent – Caring for Infants With Respect (boek is niet vertaald vert.): ’Weet wat belangrijk is, zowel voor jou als voor het kind. Zolang jij niet duidelijk bent, zal het kind zich blijven verzetten, en jou als ouder steeds bozer maken. Op zijn beurt benadrukt dit het conflict dat al bestaat, wat leidt tot een ongelukkige situatie waarin boosheid, schuld en angst gecombineerd worden. Met ambivalente ouders is het voor een kind moeilijk om op te groeien.’
Ik heb zo’n gevoel
Kinderen zullen soms hardnekkig grenzen blijven opzoeken omdat ze opgekropte gevoelens en stress hebben, die ze kwijt moeten. Op dit proces van onschatbare waarde blijven vertrouwen en kalm maar beslist de grenzen aan te blijven geven aan ons kind, terwijl we zijn of haar gevoelens verwelkomen, is de snelste en gezondste manier om de behoefte om grenzen op te zoeken te verminderen. (Voor details en een voorbeeld, lees alsjeblieft The Healing Power of a Toddler’s Tantrum – ‘De genezende kracht van de woede-uitbarsting van een peuter’ (Engelstalig blog –vert.) Een ‘alle gevoelens zijn welkom’-houding weet de meeste grensoverschrijdende acties in de kiem te smoren.
De meest oprechte vorm van vleierij (soort van)
Kinderen zijn gevoelig en erg vatbaar voor indrukken, en wij zijn hun meest invloedrijke voorbeelden, dus zullen zij ons gedrag indrinken en dat spiegelen in hun eigen gedrag. Bijvoorbeeld, als wij speelgoed van ons kind afpakken, zou zij voortdurend dingen van vriendjes af kunnen gaan pakken. Een kind zal zich waarschijnlijk onvoorspelbaarder gedragen als haar ouders overstuur of gestrest zijn over iets, vooral wanneer haar ouders deze gevoelens niet openlijk gedeeld hebben.
Dit lijkt tegenwoordig de beste manier om je aandacht te krijgen
Als de troost en bevestiging van onze aandacht tekort geschoten is, of als er hardnekkige kleine verhalen en drama’s ontstaan zijn over het grensoverschrijdende gedrag van een kind, dan zou ze het kunnen blijven herhalen om deze negatieve aandacht weer op te zoeken.
Heb je me de laatste tijd nog verteld dat je van me houdt?
Als kinderen zich genegeerd of alleen maar een beetje uit onze gunst gezet voelen, dan verontrust hen dat, waardoor angst de kop op steekt in hun grensoverschrijdend gedrag. Geruststellende knuffels, kusjes en ‘ik hou van jou’ zal zeker helpen om deze bruggen te herstellen, maar de belangrijkste liefdesboodschappen worden gehoord in ons geduld, empathie, acceptatie, respectvol leiderschap en de oprechte interesse die we hebben in wie ons kind eigenlijk is.
Van peuters houden is ze begrijpen.
Geschreven door Janet Lansbury op 23 oktober 2013, vertaald door Karin Helmers
©JanetLansbury
https://kiind.nl/speel-powergames/
