Met een tevreden blik kijk je naar je spelende kinderen. Wat hebben ze het fijn en gezellig samen. Totdat de een iets wil hebben wat de ander net had. Of er een meningsverschil ontstaat over wie er eerst was. Het vredige tafereeltje ontaardt plotseling in een ruzie van epische omvang en jij staat er tussenin. Weg is je serene glimlach. Met vergeefse moeite probeer je de boel te sussen en het conflict op te lossen. Herkenbaar?
Broertjes en zusjes, haat en liefde
Broertjes en zusjes die ruzie maken. Een punthoofd kun je ervan krijgen en een hoge bloeddruk ook. Opvoed- en onderwijsspecialist Eva Bronsveld weet er alles van en schreef speciaal het boek Samen spelen, wat nou delen? om je handvatten te bieden wanneer het allemaal even niet zo gezellig gaat. Ben je op dit moment zwanger van de tweede en denk je ik heb nog wel even? Je kunt alvast beginnen met lezen. In het boek geeft Eva namelijk tips hoe je nu al een band kunt opbouwen tussen je oudste en de baby in je buik. Zoals je kind meenemen naar de verloskundige, je kind de baby laten vertellen hoe het huis of zijn vader en moeder eruit zien, samen zingen of een liedje maken voor de baby en nog veel meer fijne tips om nu al mee te starten. Maar de meeste vragen over dit onderwerp komen vooral wanneer je kinderen regelmatig onderling ruzie maken. Want wat doe je beter wel en wat liever niet? Wij vroegen Eva om een paar tips.
Praten kan averechts werken
Veel ouders willen graag met hun kind in gesprek, vertelt Eva. Maar, zo kun je je afvragen is dat wel altijd de weg naar een oplossing? Zo schreef ik eerder in Waarom je niet in discussie hoeft met je peuter dat het niet altijd noodzakelijk of zelfs helpend is om een gesprek aan te gaan. Ook Eva vertelt dat uitgebreid praten bij jonge kinderen niet altijd het gewenste effect heeft en vaak zelfs averechts werkt. Jonge kinderen hebben als het ware nog geen rede, maar praten doet daar wel een beroep op.
Kinderen reageren impulsief en primair
Met kinderen onder de vier uitgebreide gesprekken voeren werkt daarom eerder frustrerend dan dat ze iets oplossen. Soms verwachten ouders hierin wat teveel van hun kinderen. Daarnaast hebben veel ouders te maken met hun eigen oordeel over bepaald gedrag. Wanneer een kind een ander slaat bijvoorbeeld redeneren ouders soms: “Hij weet toch dat het niet mag!” Zij denken dan vanuit die rede, terwijl het kind op dat moment impulsief en veel meer primair op een situatie reageert. Natuurlijk grijp je in voordat er pijn gedaan wordt zegt Eva. Maar het kan tijd kosten voordat een kind niet meer slaat of bijt. Als voorbeeld geeft Eva het stopcontact waar kinderen soms wel 100 keer aanzitten terwijl je steeds weer zegt dat het niet mag. Want ondanks dat je zou denken dat ze het inmiddels wel weten, moet je het blijven uitleggen tot het beklijft. Zo werkt het ook met leren samen spelen en samen zijn zonder ruzie.
Echt wel fijn om te lezen: Samen spelen, wat nou delen?, How2Talk2Kids, Temperamentvolle kinderen, Lastige kinderen, heb jij even geluk.
Ruzie maken moet je leren
Zorg ervoor dat je ruimte geeft aan wat er tussen kinderen gebeurt en begeleid de discussies of ruzies. Begeleiden betekent trouwens niet dat je continu hoeft in te grijpen. Soms grijpen ouders bij voorbaat al in terwijl de kinderen onderling nog geen probleem ervaren. Afpakken bijvoorbeeld is niet altijd erg. Kijk eerst wat de kinderen er zelf van vinden. Misschien vindt je dreumes het prima als je kleuter het autootje afpakt en kiest het zonder problemen een andere. Op het moment dat de kinderen ermee oké zijn grijp dan niet in vanuit jouw oordeel dat het niet goed is. Ingrijpen kan altijd nog. Het helpt dus om niet teveel te focussen op wat je zelf rechtvaardig vindt.
Gebruik het TOP-model
Is er wel sprake van gedrag dat echt niet kan of kibbelen je kinderen regelmatig en merk je dat ze niet weten hoe ze het anders op kunnen lossen, dan grijp je in. Gebruik het liefst weinig woorden en korte zinnen zodat de kinderen niet afhaken. Benoem kort het effect van het gedrag en kom dan met een alternatief of leid af en help je kind met de situatie om te gaan. Houd het vooral ook luchtig zonder jouw persoonlijke irritatie door te laten klinken. Als leidraad staat in het boek het TOP-model wat in het kort beschreven drie stappen bevat.
- Stap 1: troosten. Zolang er nog allerlei emoties spelen zal er geen oplossing komen. Dus begin met het troosten en kalmeren.
- Stap 2: Ontdekken wat iedereen wil. Het herkennen en erkennen van ieders belang of behoefte. Pas als dit duidelijk is kunnen kinderen oplossingen bedenken.
- Stap 3: Plannetje maken. Zijn de eerste twee stappen goed opgevolgd dan kan er nu een oplossing bedacht worden. In het boek wordt dit model nog verder uitgelegd met voorbeelden erbij.
Doe voor hoe kinderen beter kunnen reageren op elkaar als ze in een conflict gekomen zijn. Bij fysiek uiten begeleid je het kind, bijvoorbeeld wanneer je oudste je jongste slaat. Leg rustig uit hoe je om kunt gaan met boosheid en verdriet. Erken ook de emoties. Want het valt niet altijd mee om een broertje of zusje te hebben. Zeker als ze nog heel klein zijn. In het boek heeft Eva een handig lijstje hoe je het klagen van je kind over zijn broertje of zusje leuker kunt maken zoals een klaaguurtje of een mopperwandeling. Het is vooral heel belangrijk in dergelijke situaties om te zorgen dat de angel er bij jezelf uit is stelt Eva. En dat is soms best lastig. Als ouder houd je nu eenmaal zielsveel van beide kinderen en nu doet de ene de andere pijn. Dat voel je soms bijna zelf. Maar redeneert Eva nuchter, zolang de jongste niet onherstelbaar beschadigd raakt, kun je je afvragen: hoe erg is het echt? Het voelt voor ons niet altijd fijn, maar kinderen zijn nu eenmaal fysiek en impulsief. Maak het dan ook niet groter dan het is. Kleine kinderen doen het niet om de ander schade toe te brengen.
Oefenen in ruzie maken
Ruzie maken en er samen uit komen moet je leren. Er zijn zelfs volwassenen die dat nog niet helemaal onder de knie hebben. Eva heeft hiervoor een gouden tip: Laat ze oefenen in het klein. Stel, je kinderen willen allebei dezelfde beker en er dreigt een conflict. Vraag je dan hardop af hoe dit nou opgelost kan worden. Hebben de kinderen even geen inspiratie? Help ze dan door ideetjes te opperen. Denk hierbij vooral lekker out of the box. Bijvoorbeeld om de beurt een slokje nemen, twee rietjes in één beker enzovoorts. Een ander mooi moment: Laat ze samen een boekje kiezen om voor te lezen wat ze allebei leuk vinden. Je creëert hiermee kleine, (nog) niet conflictueuze situaties waarin ze kunnen oefenen met overleggen, discussiëren en benoemen wat ze willen voordat er sprake is van een werkelijk probleem. Door de dag heen kun je verschillende van zulke kleine oefenmomenten laten plaatsvinden. Je voorkomt hiermee dat het ze pas kunnen oefenen en leren als het hek al van de dam is.
Want in het heetst van de strijd is het lastig om ook nog open te staan voor iets nieuws leren. Hebben de kinderen al wat oefening gehad dan kunnen ze daarop teruggrijpen, maar ook jij als ouder kunt ernaar verwijzen: “Weet je nog toen…” Bewaak bij ruzie wel altijd de grenzen of regels van het huis, benadrukt Eva. Dat is iets waar je aan vasthoudt, want dat zijn jullie grondwaarden. Een voorbeeld hiervan is ‘Wij doen elkaar geen pijn’. Dat maak je wanneer er zoiets gebeurt allereerst duidelijk. Daarna kun je helpen met oplossen en het conflict begeleiden eventueel door middel van het TOP-model.
Ruzie voorkomen
In sommige situaties weet je eigenlijk al dat het mis zal gaan. Bijvoorbeeld aan het einde van de dag als je gaat koken en iedereen moe is. Wanneer je dat al weet, verander dan de situatie, tipt Eva. Bewaar het samenspelen voor een moment dat je erbij kunt zijn om het te begeleiden. Want waarom zou je wachten tot het onvermijdelijk mis gaat? Dat geeft alleen maar stress en het verpest de sfeer. Samen spelen is voor kleine kinderen soms een hoop oefenen en dat kunnen ze beter doen wanneer ze uitgerust en niet hongerig zijn. Neem in het geval van koken bijvoorbeeld één kind mee de keuken in en laat de andere spelen. In 7 x zelfstandig vermaak zonder scherm lees je nog meer tips om in te zetten als je gaat koken.
Wat van nature aanwezig is kan een kracht zijn
Maar wat nu als je kind steeds zegt: “Oké, dan mag jij ermee”. Ouders grijpen in zo’n situatie soms in omdat ze het zelf niet eerlijk vinden en kan voelen alsof je kind over zich heen laat lopen. Begrijpelijk natuurlijk maar kijk eerst of de kinderen er zelf wel een problemen mee hebben, adviseert Eva. Dergelijke situaties hoeven namelijk niet zo erg te zijn. Kinderen ontdekken naarmate ze groter worden wat ze prettig vinden en wat voor ze werkt. Bij kleine kinderen ligt dat allemaal nog niet zo vast. Het zijn nog geen ingesleten eigenschappen die niet meer kunnen veranderen.
Denk of zie je dat je kind er zelf niet blij mee is? Ga dat dan na door het te vragen. Is het prima voor beide partijen dan laat je het gebeuren en anders ga je er op dat moment mee aan de slag. Wanneer het echt een probleem blijkt, een kind is bijvoorbeeld steeds toegeeflijk en voelt zich er niet prettig bij, dan komt het vaker aan bod en kun je altijd nog ondersteunen hierin. Eva benadrukt dat zowel vasthoudendheid en toegeeflijkheid mooie eigenschappen zijn. Zo zie je, vertelt Eva, bij een kinderkoppel waarvan de ene bazig is en de ander volgend dat het spelen juist heel fijn kan gaan. Bij vriendschappen kiezen kinderen elkaar daar zelfs weleens op uit. Ondanks ons oordeel erover kan het toch een fijne vriendschap zijn waar beide erg gelukkig mee zijn. Het vult elkaar dan aan.
Een mooi punt van Eva: “Wat van nature aanwezig is kan een kracht zijn”. Iets kan een valkuil worden, maar dat hoeft niet altijd. Wanneer bepaalde eigenschappen door je ouders als kracht benoemd worden, kan het later je kracht worden. Wordt het negatief benoemd dan kan het later dwars gaan zitten of zelfs een negatieve overtuiging worden. Bijvoorbeeld kinderen die van nature toegeeflijk zijn kunnen de overtuiging krijgen dat dit niet goed is, terwijl zij zich er in de basis zelf niet vervelend bij voelen. Kinderen die vasthoudend zijn kunnen doorzetters worden, maar als ze denken dat het geen goede kwaliteit is dan voelt het later niet goed. Ze horen dan steeds dat stemmetje dat zegt dat ze ofwel voor zichzelf op moeten komen of niet zo bazig moeten zijn. Maar benadrukt Eva zolang kinderen er anderen niet mee schaden en ze rekening houden met elkaar dan is het geen probleem en blijft het fijn voor iedereen.
Dus zijn je kinderen regelmatig in conflict met elkaar, is er een vriendje over de vloer en ontstaat er knallende ruzie of raakt je kind teleurgesteld omdat afspraken steeds niet worden nagekomen? Het boek ‘Samen spelen, wat nou delen?’ bevat heel veel tips hoe je om kunt gaan met ruziënde kinderen, beschrijft herkenbare situaties en helpt je er zelf mee om te gaan. Want ook dat laatste is belangrijk, want voorleven is immers een groot deel van het grootbrengen van kinderen.
Meer lezen?
Echt wel fijn om te lezen: Samen spelen, wat nou delen?, How2Talk2Kids, Temperamentvolle kinderen, Lastige kinderen, heb jij even geluk.
