Aflevering 3: Het marketing playbook

Aflevering drie gaat over de macht van de kunstvoedingsindustrie. We gaan in op de marketingtactieken, de lobbypraktijken en de beïnvloeding van de wetenschap. Marilse Eerkens zocht dit allemaal uit voor een artikel dat begin 2025 verscheen in Vrij Nederland. Wat ze aantrof was tamelijk ontluisterend.

We maken deze podcast omdat ouders eerlijke informatie verdienen. Omdat Kiind de verhalen vertelt die anderen laten liggen.

Machtige Melk is een 4-delige podcastserie van Kiind

In aflevering één van de 4-delige podcastserie Machtige Melk duiken we dieper in de feiten en cijfers van moeder- en poedermelk.

In aflevering twee zoomen we in op de geschiedenis: hoe zijn we in deze huidige situatie beland?

Vervolgens gaan we in de derde aflevering in op de lobby en de beïnvloeding van de wetenschap, iets dat ook wel wordt beschreven als het marketing playbook van de babymelkindustrie.

Om tot slot in de vierde en laatste aflevering in te gaan op de vraag in hoeverre borstvoeding echt een vrije en neutraal te maken keuze is.

We onderzoeken de historische, economische, culturele, interpersoonlijke én politieke factoren die meespelen. En er blijkt veel meer te ontdekken dan je misschien denkt. Zet je schrap voor verbazingwekkende schandalen, mooie inzichten, verrassende feiten én antwoorden op de vraag:

Wat hebben ouders nou nodig om een geïnformeerde, vrije keuze te kunnen maken over die eerste, intense, ingrijpende voedingsmomenten van hun kind?

Transcript aflevering 3

00:00:00:00 – 00:00:11:16

Marilse:

Het recent onderzoek dat werd gepubliceerd in de British Medical Journal naar de gezondheidsclaims van 757 babymelkproducten, blijkt dat deze in driekwart van de gevallen helemaal niet wetenschappelijk onderbouwd zijn.

00:00:11:19 – 00:00:17:15

Annegien:

Wow, dat is echt een spectaculaire bevinding. Maar die claims op verpakkingen zijn toch niet zomaar toegestaan? Dat klopt.

00:00:17:15 – 00:00:48:14

Marilse:

Maar de EFSA beoordeelt alleen het ingrediënt en in het geval van D.H. bijvoorbeeld keuren ze een claim goed, omdat studies laten zien dat dit vetzuur een rol speelt bij hersenontwikkeling. De claim die de EFSA goedkeurt gaat dus echt alleen over die ene stof. Ze kijken niet naar het product als geheel. Maar als ouder denk je misschien wel dat het gaat over het hele product door die mooie verpakkingen, slogans en advertenties krijgt de claim meer gewicht dan wetenschappelijk verantwoord is.

00:00:48:16 – 00:01:00:21

Yvonne:

Dit is een podcast van Kiind. Kiind vertelt ouders de verhalen die anderen laten liggen.

00:01:00:23 – 00:01:21:02

Annegien:

Welkom bij de podcast Machtige Melk. Mijn naam is Annegien Bakkers en naast me zit Marilse Eerkens. Vandaag gaan we praten over de macht van de kunstvoedingsindustrie. We gaan in op de marketing tactieken, de lobby praktijken en de beïnvloeding van de wetenschap. Zoals we al vertelde in de eerste aflevering zocht Marilse dit allemaal uit voor een artikel dat in het begin van dit jaar verscheen in Vrij Nederland.

00:01:21:04 – 00:01:28:06

Annegien:

Wat ze aantrof was tamelijk ontluisterend. Kun je daar globaal al iets over vertellen? Ja, waar zal ik beginnen?

00:01:28:08 – 00:01:52:17

Marilse:

Ik was vooral onder de indruk van hoe uitgekookt het allemaal is. Om een soort zoete reclame te maken, worden vrouwen subtiel misleid. Maar ook, en dat vond ik echt heel waardeloos, of misschien moet ik zeggen waarden loos. Dat vrouwen puur uit winstbejag van de industrie opzettelijk tegen elkaar uitgespeeld worden. Maar wat ik misschien wel het allerergste vond, is dat landen die hun beleid meer willen gaan afstemmen op de WHO code.

00:01:52:19 – 00:02:12:19

Marilse:

Anders gezegd landen die borstvoeding vriendelijker willen worden, voor moeders, heel actief worden tegengewerkt en soms ook gechanteerd worden door de lobbyclubs van de zuivelindustrie die hun weg naar de regeringsleiders heel goed weten te vinden. En dan heb ik het echt over landen waar baby’s heel veel te winnen hebben van borstvoeding, omdat een groot deel van de bevolking er in armoede leeft.

00:02:12:21 – 00:02:33:22

Annegien:

Oké, laten we dat eens gaan afpellen. In je artikel schrijf je dat het handelen van Tielen en Van der Plas dan de eerder genoemde motie die er feitelijk op was gericht om speelruimte van de kunst voedingsindustrie groter te maken, eigenlijk één op één samenvalt met het marketing playbook van de baby voedingsindustrie. Kun je uitleggen wat je bedoelt met het marketing Playbook en hoe je erachter kwam dat dat bestond?

00:02:33:24 – 00:03:03:10

Marilse:

Ja, de term marketing Playbook is een afgeleide van het zogenoemde Tobacco Industry Playbook. Dat is een marketingplan dat in de jaren vijftig werd ontwikkeld en steeds duidelijker werd dat roken longkanker kan veroorzaken. Dat vond de tabaksindustrie natuurlijk niet zo leuk, want deze informatie die bedreigde de winst. En om die winstdaling te voorkomen, ontwikkelde de tabaksindustrie een zogenaamd playbook, waarin werd beschreven hoe je ondanks het slechte gezondheid nieuws over tabak toch nog zoveel mogelijk mensen aan het roken krijgt.

00:03:03:12 – 00:03:19:02

Marilse:

Het marketing playbook van de voedingsindustrie werkt eigenlijk op een vergelijkbare manier, Alleen draait het om de vraag hoe je zoveel mogelijk baby’s aan de fles krijgt zonder de regels van de WHO te overtreden rondom de marketing en reclame voor babyvoeding. Die regels die overigens boterzacht zijn.

00:03:19:04 – 00:03:23:17

Annegien:

Tja. Maar verzin jij nou dat er zo’n marketing playbook bestaat? Of is dat er ook echt?

00:03:23:19 – 00:03:28:00

Marilse:

Nee, het bestaat echt. Ik gebruik letterlijk de woorden die ik las in medisch tijdschrift The Lancet.

00:03:28:06 – 00:03:28:21

Annegien:

En werkt.

00:03:28:21 – 00:03:51:07

Marilse:

Het? Ja, zeker, want de winsten die worden behaald met de verkoop van flesvoeding stijgen nog steeds. Er gaat ruim $ 81 miljard om in de sector en ondertussen valt er nog een enorme markt te veroveren. Want op dit moment krijgt iets minder dan de helft van alle baby’s in de wereld in de eerste zes maanden van hun leven volledige borstvoeding, zoals minimaal geadviseerd door Unicef en de WHO.

00:03:51:09 – 00:04:01:22

Marilse:

En als je die allemaal aan de fles krijgt, sla je een grote slag. En het zakenblad Fortune Business Insights las ik dat zij dan ook spraken van een gunstige markt.

00:04:02:03 – 00:04:25:03

Annegien:

Nou, heel gunstig. In je artikel van Vrij Nederland heb je de verschillende trucs uit dat marketing playbook van de kunst voedingsindustrie grofweg ingedeeld in vier categorieën en dat zijn het gebruik en misbruik van de wetenschap, het misbruik maken van de zoekende en onzekere ouder, het exploiteren en framen van de discussie rond gendergelijkheid en lobbywerk. En ik denk dat we ze allemaal even langs moeten gaan.

00:04:25:03 – 00:04:31:09

Annegien:

Laten we beginnen met die eerste truc het gebruiken en misbruiken van wetenschappelijke kennis. Wat bedoel je daar precies mee?

00:04:31:11 – 00:04:55:11

Marilse:

Ja, er zitten verschillende kanten aan dit verhaal. Het begint eigenlijk met het opzettelijk creëren van verwarring. Zoals de tabaksindustrie met succes twijfel heeft weten te zaaien over de kwaliteit van het wetenschappelijk onderzoek dat een oorzakelijk verband laat zien tussen roken en een verhoogde kans op allerlei long- en hartziekten. Zo probeert ook de zuivelindustrie op alle mogelijke manieren het wetenschappelijk debat rond borsten en flesvoeding te beïnvloeden.

00:04:55:13 – 00:05:09:17

Marilse:

De uitspraak van Tine dat er maar amper wetenschappelijk bewijs is dat borstvoeding beter zou zijn dan flesvoeding is daar echt een goed voorbeeld van. Want zoals we in de eerste aflevering van deze podcast al bespraken, gaat dat lijnrecht in tegen wat we hierover zegt.

00:05:09:19 – 00:05:31:01

Annegien:

Maar waarom wordt het dan toch nog regelmatig beweerd? Want het is niet de enige die dit soort uitspraken doet. Zoals we eerder vertelden stond er vorig jaar een groot opiniestuk in de NRC, dus toch ook niet de minste krant. En daar stond letterlijk in dat de fles even goed was als de borst. En dat werd ook onderbouwd. En er werden meerdere wetenschappers aangehaald, waaronder een kinderarts die gespecialiseerd is in kunstvoeding voor baby’s.

00:05:31:03 – 00:05:53:21

Marilse:

Ja, ik was er natuurlijk ook nieuwsgierig naar en ben daarom eens even gaan kijken naar het onderzoeksinstituut waar deze kinderarts aan verbonden is. En dat blijkt The European Society for Paediatric Gastroenterology Hepatology and Nutrition, zo. Dat klinkt heel serieus, maar als je gaat kijken naar wie dit instituut financiert, dan blijkt dat de helft van hun inkomsten afkomstig is van producenten van babyvoeding.

00:05:53:21 – 00:05:58:13

Marilse:

En dan moet je denken aan het nutrition, Nestlé, Nutrilon, FrieslandCampina. Het geeft te denken.

00:05:58:17 – 00:06:11:09

Annegien:

Hoe problematisch is dat dan? Want als een onderzoeksartikel geschreven is door iemand die wordt gefinancierd door dit instituut, als dat dan wordt geplaatst in een wetenschappelijk tijdschrift, dan is daar toch kritisch naar gekeken, zou je denken. Dus waarom zou je dat dan wantrouwen?

00:06:11:11 – 00:06:41:08

Marilse:

Ja, dat wil ik natuurlijk ook weten en daarom heb ik contact gezocht met Luuk Hagenaars. Hagenaars is als universitair docent verbonden aan het Amsterdam UMC, het Universitair Medisch Centrum en is gespecialiseerd in commerciële oorzaken van gezondheidsproblemen. Hij vertelde mij dat onderzoeken waar de voedingsindustrie nauw betrokken bij is, veel vaker tot een positieve uitkomst leiden. Maar liefst 55% van de gevallen blijft het onderzochte voedingsmiddel het effect te hebben waarop het werd onderzocht.

00:06:41:10 – 00:06:53:02

Marilse:

En bij studies zonder inmenging van de industrie is dat slechts 9,7%. En daarnaast zijn de effecten die bij dit soort studies worden gepresenteerd vaak veel groter dan bij gesubsidieerd onderzoek.

00:06:53:04 – 00:06:54:13

Annegien:

Hoe komt dat dan?

00:06:54:15 – 00:07:11:13

Marilse:

Een van de verklaringen hiervoor heeft te maken met het feit dat de geldschieters de onderzoeksvraag zelf mogen bepalen en onderzoeksvragen waarvan zeker is dat ze niet het antwoord opleveren die ze nodig hebben om hun producten te kunnen promoten, worden door hen niet graag gesteld. Dat levert namelijk geen winst op.

00:07:11:15 – 00:07:14:04

Annegien:

En kun je daar dan een voorbeeld van geven?

00:07:14:06 – 00:07:37:24

Marilse:

Stel je wil een bepaald gezoet zuiveldrankje promoten, dan zou een commercieel interessante vraag kunnen zijn luidt het dagelijks drinken van een glas gezoete zuiveldrank van het merk X bij volwassenen tot een toename van energie gedurende de ochtenduren? Nou, de kans dat je een positief effect zult meten is dan best groot. Want een suikerpiek, dat voelt natuurlijk als energie.

00:07:38:01 – 00:07:57:04

Marilse:

Met zo’n uitkomst kun je dan vervolgens in een campagne gaan zeggen dat zuivel drank X de energie geeft. Ja, maar wat je niet vertellen is dat een suikerpiek vaak gepaard gaat met een suikerdip en of dat het drinken van gezoete drankjes de kans op overgewicht en diabetes significant verhoogt. Die onderzoeksvraag zal de industrie dan ook nooit opwerpen.

00:07:57:06 – 00:08:12:21

Annegien:

Oké, dus je zegt als je serieus onderzoek zonder bijbedoelingen zou doen, dan stel je bijvoorbeeld de vraag wat zijn korte en lange termijn effecten van het dagelijks drinken van die gezoete zuivel, drank X op gewicht, bloedsuiker regulatie en hart en vaatziekten? Bij volwassenen bijvoorbeeld?

00:08:13:02 – 00:08:15:10

Marilse:

Ja, precies, Maar die vraag, die gaan ze natuurlijk niet stellen.

00:08:15:12 – 00:08:35:01

Annegien:

Nee. En toch nog even over die wetenschappers wiens onderzoek wordt gefinancierd door de industrie, zoals de kinderarts die wordt opgevoerd in het NRC opiniestuk en die bij dat instituut werkt met die hele indrukwekkende naam. Uhm, ik kort maar even af en speel GH en die snapt toch wel dat er risico is als je zo beïnvloed wordt door je financiers.

00:08:35:01 – 00:08:36:17

Annegien:

Dat is toch bijna niet tegen te houden?

00:08:36:19 – 00:08:56:18

Marilse:

Ja ik snap dat je dat zegt, maar wat ik er over las is dat veel onderzoekers die gefinancierd worden door commerciële partijen er van overtuigd zijn dat hun professionaliteit en ervaring en beschermd tegen iedere mogelijke beïnvloeding. Maar volgens Luuk Hagenaars is dat echt ten onrechte. En ik vond het mooi wat hij er over zegt in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde.

00:08:56:19 – 00:09:16:23

Marilse:

Hij schreef er een artikel in met zijn Amerikaanse collega Laura Schmidt. En nu ga ik even citeren. Uit experimenten blijkt dat wetenschappers die overtuigd zijn van hun eigen onafhankelijkheid vaker een oppervlakkig begrip van professionaliteit hanteren, met als gevolg een grotere kans op belangenverstrengelingen zonder dat men het zelf doorheeft.

00:09:17:00 – 00:09:20:07

Annegien:

Dat is echt wel een behoorlijke zelfoverschatting daarin.

00:09:20:07 – 00:09:21:03

Marilse:

Ja zeker.

00:09:21:07 – 00:09:29:19

Annegien:

Oké, uhm, nou dan gaan we even door. Want als ik het goed heb begrepen is dit niet de enige manier waarop de wetenschap wordt misbruikt voor commerciële doeleinden.

00:09:29:21 – 00:09:54:22

Marilse:

Nee, nee, dat klopt. Want los van de beïnvloeding van de wetenschap wordt er ook heel veel geschermd met quasi wetenschappelijke bevindingen en quasi wetenschappelijke termen die ouders moeten overtuigen van de betrouwbaarheid van de aan te schaffen babymelk. Iedereen die een pak kunstvoeding voor baby’s in z’n handen heeft gehad, die kent het waarschijnlijk wel. Meervoudig onverzadigde vetzuren ala omega drie voor de ontwikkeling van de hersenen en zenuwcellen bijvoorbeeld.

00:09:54:24 – 00:10:25:19

Marilse:

Of termen als immuno voedingsstoffen, nutri vezels, nucleotiden. Of wat vind je van mam op die pro hydrolyse? De Protein One met een unieke formule? Het is allemaal gebakken lucht, maar dat blijkt ook echt uit recent onderzoek dat werd gepubliceerd in de British Medical Journal naar de gezondheidsclaims van 757 babymelkproducten blijkt dat deze in driekwart van de gevallen helemaal niet wetenschappelijk onderbouwd zijn.

00:10:25:22 – 00:10:39:01

Annegien:

Wow, dat is echt een spectaculaire bevinding. Is echt super veel hè? Ja, maar die claims op verpakkingen zijn toch niet zomaar toegestaan? Die moeten wetenschappelijk onderbouwd worden en goedgekeurd door de European Food Safety Authority, oftewel de EFSA.

00:10:39:07 – 00:11:01:05

Marilse:

Dat klopt, maar de EFSA beoordeelt alleen het ingrediënt en in het geval van D.H. bijvoorbeeld puur als een claim goed, omdat studies laten zien dat dit vetzuur een rol speelt bij hersenontwikkeling. De claim die de EFSA goedkeurt gaat dus echt alleen over die ene stof. Ze kijken niet naar het product als geheel, maar als ouder denk je misschien wel dat het gaat over het hele product.

00:11:01:07 – 00:11:06:19

Marilse:

Door die mooie verpakkingen, slogans en advertenties krijgt de claim meer gewicht dan wetenschappelijk verantwoord is.

00:11:06:19 – 00:11:10:01

Annegien:

En zit er op wetenschapsgebied dan nog meer in die marketing trukendoos?

00:11:10:07 – 00:11:40:02

Marilse:

Ja, want wat je ook ziet is dat kunstvoeding fabrikanten hun wetenschappelijke imago proberen op te poetsen door samen te werken met zorgverleners en zorginstanties. Zo heeft FrieslandCampina het FrieslandCampina Instituut, een instelling waar ze. En nu citeer ik de website Professionals in de gezondheidszorg wetenschappelijke informatie verschaffen over voeding en gezondheid in de vroege levensfase. Op de site benadrukken ze dat ze samenwerken met medische professionals, zoals bijvoorbeeld de Nederlandse Vereniging van Diëtisten en.

00:11:40:02 – 00:11:47:01

Marilse:

En dit verbaast me echt als je in Jeugdartsen Nederland de wetenschappelijke vereniging van en voor jeugdartsen.

00:11:47:03 – 00:12:04:03

Annegien:

Nou ja, ik snap dat FrieslandCampina dat graag wil vermelden, want de samenwerking met de officiële instelling van Nederlandse jeugdartsen maakt natuurlijk super betrouwbaar. Maar ik vind het wel heel raar dat de jeugdartsen in Nederland hun informatie halen bij een onderzoeksinstituut met commerciële belangen.

00:12:04:05 – 00:12:11:13

Marilse:

Ze kijken vast wel een stuk verder dan dit commerciële onderzoeksinstituut, Maar ik ben het met je eens ze zouden dit niet moeten doen.

00:12:11:15 – 00:12:19:06

Annegien:

Nee, en waar we het ook nog even moeten hebben is in dit wetenschaps blokje. Dat is de sponsoring van congressen en nascholingen bijeenkomsten.

00:12:19:08 – 00:12:25:19

Marilse:

Ja, precies, maar daar weet jij als vroedvrouw en lactatiekundige alles van, dus ik denk dat jij beter kan vertellen.

00:12:25:20 – 00:12:44:07

Annegien:

Nou ja, ik zal ook nooit vergeten dat wij waren op een teamdag. Ik denk dat dit in 2021 was, 2020 van het verloskundig samenwerkingsverband waar ik toen werkte, waar we een kookworkshop gaan doen en iedereen die daar rondliep, die kreeg een schort van Nutrilon en toen ik dat tegen die kinderarts die de teamdag organiseerde zei dat ik dat niet oké vond.

00:12:44:07 – 00:12:59:02

Annegien:

Dat we gesponsord werden door een kunstvoedingsfabrikant. Toen zei die echt van ja, maar je hoeft je er echt geen zorgen om te maken want het is gewoon toegestaan en daar komen niet meer in de knel. En als we dat niet doen, dan kunnen we zo’n leuke dag niet met elkaar hebben. Dat vind ik echt ongelooflijk en daar kon ik ook gewoon niks tegen inbrengen.

00:12:59:02 – 00:13:20:05

Annegien:

Dus dan kun je denken dat je niet gevoelig bent voor dit soort reclame omdat je nou eenmaal professional bent. Maar zoals je net al zei, laten we ons onbewust veel meer beïnvloeden dan we denken. En op zo’n dag ziet toch iedereen de hele tijd het logo van je kunstvoeding voorbij komen. En als dat niet zo was als wij ons niet lieten beïnvloeden, dan zouden die kunstvoeding fabrikanten geld toch echt daar ook nooit aan uitgeven, dus ze weten het zelf ook.

00:13:20:07 – 00:13:41:04

Marilse:

Ja, ik vrees ook dat hier voorlopig nog geen einde aan komt, want voor dat VN stuk sprak ik met Karin van Drongelen. Dat is de woordvoerder van de Landelijke Borstvoedingsraad en die vertelde dat het sponsoren van dit soort bijscholingen, dagen en congressen eerder regel is dan uitzondering. Niemand heeft geld, zei ze, Dus als we dit soort bijeenkomsten mogelijk willen maken, hebben we die sponsors gewoon nodig.

00:13:41:06 – 00:13:48:13

Marilse:

Dus in die zin had die kinderarts die hij sprak dus echt wel een punt. Er zijn nou eenmaal geen marketingbudgetten om borstvoeding te promoten.

00:13:48:18 – 00:13:52:21

Annegien:

Ja, helaas. Uhm, hebben we nou het hele wetenschaps verhaal verteld?

00:13:52:23 – 00:13:55:19

Marilse:

Ja, ik denk dat we de grote lijnen nu wel hebben.

00:13:55:23 – 00:14:02:23

Annegien:

Oké, nou, laten we dan gaan hebben over die tweede marketingtruc van de kunst voedingsindustrie. Dat uitbuiten van de onzekerheid van ouders. Hoe zit dat dan?

00:14:03:00 – 00:14:17:19

Marilse:

Ja, dat is ook een hele sluwe truc. Waar dat kort gezegd op neerkomt is dat de industrie op een subtiele manier normaal baby gedrag problematiseert of op z’n minst er verwarring over zaait om vervolgens als een soort reddende engel met een oplossing voor het probleem te komen.

00:14:17:21 – 00:14:18:17

Annegien:

Oké.

00:14:18:19 – 00:14:31:02

Marilse:

En die problemen die worden opgeworpen, die hebben bijna altijd te maken met iets voor alle ouders. Af en toe gek en of onzeker van worden, namelijk het gedrag van een baby of het niet doorslapen in de nacht. Dat herkennen we waarschijnlijk allemaal wel.

00:14:31:02 – 00:14:32:02

Annegien:

Ja, dat denk ik ook.

00:14:32:08 – 00:14:52:15

Marilse:

Nou, zoals het gaat begin je dan als ouder op dat soort momenten je af te vragen waar dat gehuil of dat nachtbraken dan vandaan zou kunnen komen? Is de borstvoeding wel toereikend? Is er misschien wel sprake van allergie? Daar hoor je immers namelijk ook zoveel over. Maar dat bijna alle baby’s veel huilen en het soms lang kan duren voor ze de hele nacht doorslapen, is niet altijd bekend.

00:14:52:17 – 00:14:54:16

Marilse:

Tenminste, bij mij was dat niet zo destijds.

00:14:54:19 – 00:14:57:04

Annegien:

Nee nee, dan gaan heel veel ouders zoeken op internet.

00:14:57:06 – 00:15:18:23

Marilse:

Precies. En met geluk stuit je dan op een site van een niet commerciële instelling, zoals bijvoorbeeld het consultatiebureau. Maar de kans is veel groter dat je terecht komt op een platform dat is gefinancierd door de babymelk industrie. Daar zorgen ze in ieder geval wel voor. En hoera, daar vind je natuurlijk precies wat je zoekt. Je krijgt erkenning voor het probleem en een bevestiging van wat je denkt.

00:15:19:00 – 00:15:40:16

Marilse:

Je leest dat het heel goed kan dat je baby huilt omdat het hongerig is of misschien wel allergisch. Maar het goede nieuws van deze dan is dat daar een wetenschappelijk bewezen oplossing voor is. Bijvoorbeeld melkpoeder die ervoor zouden zorgen dat baby’s minder vaak met honger wakker worden in de nacht. Of poeders die darmkrampjes verminderen. En vaak hebben ze ook nog een hulplijn.

00:15:40:20 – 00:15:46:20

Marilse:

En die hulplijn is ook nog eens een keer bijzonder klantvriendelijk als ik jeugdarts Carolien Schouten moet geloven.

00:15:46:24 – 00:15:47:15

Annegien:

Ja.

00:15:47:17 – 00:16:13:03

Marilse:

Zij vertelde mij dat je bij hulplijnen van Friso en van Nutricia binnen een minuut iemand aan de lijn hebt en die service, zei ze tegen me. Die kunnen ze gewoon bij het consultatiebureau niet bieden, want daarvoor is de personeelsbezetting gewoon niet hoog genoeg. Nou, dat deze commercieel gefinancierde voorlichters ouders beïnvloeden, dat weet Schouten wel zeker. Want alle jonge ouders maken zich volgens haar af en toe zorgen over het gedrag van hun baby.

00:16:13:03 – 00:16:17:13

Marilse:

En als iemand hier dan oor voor heeft een oplossing biedt, dan ben je daar natuurlijk super gevoelig voor.

00:16:17:19 – 00:16:38:04

Annegien:

Ja, vind ik ook echt heel herkenbaar uit de praktijk trouwens. Ja, en het doet me ook denken aan die aflevering van de Keuringsdienst van Waarde die er is over alle verschillende soorten babymelk. Ja, zuigelingen, melk, opvolgmelk, melk voor peuters en uhm, daar laten ze ook zien dat je heel veel nummers heb. Je nummer één voor baby’s van 0 tot 6 maanden en dan loopt het op tot nummer zes ongeveer.

00:16:38:04 – 00:16:59:15

Annegien:

En uhm, dat is vooral voor peuters, dus het wekt de indruk dat je je kind te kort doet als je gewone melk gaat geven na een jaar. Maar dat is echt onzin. En dan zegt zelfs ook het van het Voedingscentrum. Want die opvolgmelk voor peuters, die is niet alleen slechter omdat daar ook bijvoorbeeld veel meer suiker in zit dan in uh koemelk en maar is ook totaal niet nodig als je je kind gezond eten geeft.

00:16:59:17 – 00:17:12:07

Annegien:

Uhm nee, want daar haalt het dan tenslotte de vitamines en mineralen uit die het nodig heeft. En er zit ook nog eens nauwelijks verschil of geen verschil eigenlijk in al die verschillende opvolgmelk. Uhm, het enige verschil dat ze lieten zien is het maatschepje.

00:17:12:09 – 00:17:24:24

Marilse:

Ja, ongelooflijk. Nou compliment voor de marketingafdeling haha. Maar nog even terug naar dat medicaliseren van normaal baby gedrag, want volgens mij heb jij daar als verloskundige ook mee te maken gehad toch?

00:17:25:01 – 00:17:44:07

Annegien:

Ja, ik herken het inderdaad wel. Toen ik net begon met werken kon ik meer doen door types. Uh ja, dit soort types ook wel eens van de wijs laten brengen. En in die tijd kreeg ik een keer iemand langs op de verloskundigenpraktijk van een babyvoedingsproducent omdat mijn voorganger daarin een band heeft opgebouwd en die liet zich door haar op de hoogte brengen van de nieuwste ontwikkelingen en onderzoeken.

00:17:44:09 – 00:18:00:23

Annegien:

En die vrouw was heel aardig en die ging ook echt heel subtiel te werk, want die vroeg dingen zoals uhm ja. Kom je in je werk ook wel eens baby’s tegen die heel erg spugen of die last hebben van krampjes? En vervolgens vertelde ze dan iets over hun nieuwste producten. En ik zei dan altijd wel van ja, in die gevallen vind ik borstvoeding toch een betere optie.

00:18:01:00 – 00:18:21:07

Annegien:

Maar dan zei ze een beetje vermanend van ja dat is natuurlijk zo, maar als dat niet lukt en dat lukt echt niet bij iedereen, ja, dat ik dan toch wel op de hoogte moest zijn van andere oplossingen en wat dit soort verkopers dan doen is echt een soort storytelling En aan het einde hebben ze je precies waar ze je willen hebben en je blijft echt achter met een gevoel dat je bepaalde problemen van baby’s misschien toch een beetje serieus moet nemen.

00:18:21:09 – 00:18:27:04

Annegien:

Uhm en uh, dat er misschien toch sprake is van een medisch probleem dat aangepakt moet worden.

00:18:27:06 – 00:18:29:19

Marilse:

Het is wel erg subtiel allemaal hoor, die beïnvloeding.

00:18:29:19 – 00:18:46:18

Annegien:

Maar echt heel erg. Ja ja uhm. Maar goed, laten we het ook over een andere marketingtruc hebben, namelijk over de framing van borstvoeding en flesvoeding als iets feministisch dan wel anti feministisch. Uhm ja, ook dat wordt ingezet als middel om de omzet van de kunstvoeding fabrikanten te vergroten. Kun je daar iets meer over vertellen?

00:18:46:20 – 00:19:04:04

Marilse:

Ja, ik. Ik denk dat het daarvoor goed is om eerst even een stapje terug te doen en te kijken hoe wij als maatschappij naar borstvoeding kijken. Want feitelijk is het een onderwerp dat de hele maatschappij aangaat. Want als meer kinderen langer borstvoeding krijgen, zorgt dat op de lange termijn niet alleen voor minder gezondheidsproblemen, maar leidt het ook tot minder vervuiling.

00:19:04:04 – 00:19:21:14

Marilse:

Denk aan de koeienmest, de melk verpakkingen, de flessen en spenen. Toch schrijft The Lancet dat vrouwen in veel landen maar amper gefaciliteerd worden om borstvoeding te geven. En dat komt omdat borstvoeding al dan niet bewust wordt beschouwd of misschien wel geframed als een individueel probleem van de vrouw.

00:19:21:16 – 00:19:25:03

Annegien:

Oké, en welke rol speelt de kunstvoeding producent dan in dit verhaal?

00:19:25:05 – 00:19:49:21

Marilse:

Naar de babymelk producenten. Die spinnen er natuurlijk garen bij, want uhm, die gaan uhm nou ja, die die gaan niet pleiten voor uh betere verlofregelingen. Iets wat in Zweden bijvoorbeeld leidt tot een hoge arbeidsparticipatie van vrouwen en een hoog percentage van vrouwen die borstvoeding geven. Maar in plaats daarvan exploiteren ze het verhaal. Ze houden vast aan het huidige beeld.

00:19:49:23 – 00:20:13:05

Marilse:

Borstvoeding is een persoonlijk probleem van vrouwen en frame of flesvoeding. Vervolgens, als ultieme bevrijding van de vrouw. Sterker nog, mensen die een lans breken voor een meer borstvoeding onvriendelijke samenleving worden door hen neergezet als anti feministisch en tegen werkende vrouwen. En dit stigma heeft weer tot gevolg dat veel wetenschappers die zich bezighouden met de emancipatie van de vrouw, hun vingers niet willen branden aan het onderwerp.

00:20:13:06 – 00:20:16:03

Annegien:

Ja, ik snap hem.

00:20:16:05 – 00:20:40:21

Marilse:

Overigens is het geen nieuw fenomeen om de emancipatie agenda van vrouwen in te zetten voor de eigen winst, want al aan het begin van de vorige eeuw deed de tabaksindustrie iets vergelijkbaars. Want in een poging om ook vrouwen te verleiden te gaan roken, iets wat in die tijd eigenlijk not done was, want men vond dat erg ladylike. Uh, schaamde ze de sigaret als een symbool van verzet tegen het keurslijf waarin vrouwen de maatschappij werden geduwd.

00:20:40:23 – 00:20:48:06

Marilse:

De tabaksindustrie noemde de sigaretten torture of freedom. Nee, ontzettend slim natuurlijk, want je voelt gewoon hoe aantrekkelijk die boodschap is.

00:20:48:07 – 00:21:11:15

Annegien:

Ja, heel ja. Complimenten voor de marketeers. Uhm. En wat mij trouwens opvalt is dat het recht om borstvoeding te geven een thema is waar amper aandacht voor is binnen de feministische beweging of binnen de wetenschap. En Kimberly Stiles beschrijft een beetje cynisch dat onderzoekers die zich bezighouden met vrouwen en vrouwenrechten zich vooral lijken te focussen op de rechten van vrouwen die een zwangerschap willen beëindigen of een willen voorkomen of op een gezonde manier willen doorkomen.

00:21:11:17 – 00:21:14:16

Annegien:

Maar aandacht voor wat daarna komt, is er eigenlijk bijna niet.

00:21:14:18 – 00:21:36:24

Marilse:

Ja, dat is precies ook wat ik tegenkwam. Want uit een onderzoek van Rina Stone en Julie Smith komt bijvoorbeeld naar voren dat het thema borstvoeding in de literatuur over seksuele en reproductieve gezondheid schittert door afwezigheid. Ondanks de verplichting van overheden om borstvoeding maximaal te faciliteren. En dat vinden ze gek, want op dit onderwerp is nog heel veel winst te behalen.

00:21:36:24 – 00:21:41:17

Marilse:

Want vrouwen die werken en borstvoeding willen geven, moeten daar nu nog een enorme inspanning voor leveren.

00:21:41:19 – 00:21:47:10

Annegien:

Ja ja, en de inspanning die borstvoeding vrouwen kost is ook iets dat heel veel wordt aangezet door die kunstvoeding industrie volgens mij.

00:21:47:15 – 00:22:11:15

Marilse:

Ja, en dat gaat dan eigenlijk alleen over de inspanningen die je moet doen om te kolven op je werk bijvoorbeeld de subtiele boodschap die wordt uitgestraald. En dit zeg ik weer in navolging van The Lancet. Ik zeg dit echt niet uit mijn duim. Is dat vrouwenlichamen, maar hele ingewikkelde, onhandige en onbetrouwbare dingen zijn. Het accepteren van dit vrij maakt het voor vrouwen immers acceptabeler en makkelijker om over te stappen op flesvoeding.

00:22:11:17 – 00:22:37:09

Marilse:

En toen ik jeugdarts Carin Schouten hiernaar vroeg, toen vertelde ze me dat deze manier van denken over het vrouwenlichaam heel gangbaar is. Het viel haar bijvoorbeeld op dat veel borstvoedende vrouwen, vooral de theoretisch opgeleiden, moeite hebben om te vertrouwen op hun lijf. Ze willen heel graag weten hoeveel hun kind nou precies gedronken heeft en de onzekerheid die dat inherent met zich meebrengt, doet het geven van borstvoeding geen goed en maakt de overzichtelijkheid van de flesvoeding natuurlijk heel aantrekkelijk.

00:22:37:11 – 00:22:48:17

Annegien:

Ja, ja, dat is ook iets wat ik heel veel zie gebeuren inderdaad. En heb het nog niet eens gehad over de rol die influencers hebben. Die worden ook ingezet om dat beeld van die onhandige en onbetrouwbare lichamen goed te laten landen.

00:22:48:18 – 00:23:09:00

Marilse:

Ja, in deze tijd is het voor marketeers van de kunst voedingsindustrie een zegen dat die influencers er zijn. Want zij weten natuurlijk als geen ander dat jonge moeders erg ontvankelijk zijn voor wat ze horen van hun online vriendinnen. Want zo worden ze echt wel gevoeld. Dus influencers die bereid zijn om hun geworstel met borstvoeding breed uit te meten, worden dan ook graag gesteund door de voedingsindustrie.

00:23:09:03 – 00:23:29:09

Marilse:

En daarnaast zie je ook dat deze influencers worden ingezet om de zogenaamde mommy wars tussen de borst en fles voedende moeders aan te wakkeren. De stelling is dan dat de eerste groep in Nederland, ook wel geframed als de borstvoedingsmaffia, de niet borstvoedende moeders een schuldgevoel aanpraat en zich moreel superieur opstelt. En dat je je daar niks van moet aantrekken.

00:23:29:11 – 00:23:34:18

Marilse:

Of het waar is of niet. Het is een fantastisch frame om je als industrie tegen af te zetten.

00:23:34:20 – 00:23:44:22

Annegien:

Ja en in The Big Let Down, dat boek waar we een paar keer eerder over spraken, komt Kimberley Sales met een voorbeeld van hoe subtiel dat frame van die mommy wars bij ons wordt ingeramd.

00:23:44:24 – 00:23:55:09

Marilse:

Ja, je hebt het dan over die reclame toch voor een bepaald soort flessen melk waar verschillende groepen ouders letterlijk oorlog voeren in een speeltuin over wat het beste is borstvoeding of de fles of thuisblijven of werken.

00:23:55:11 – 00:24:13:09

Annegien:

Ja, inderdaad, ja, dat is een video van de Amerikaanse kunstvoedingsmerk Similac. En tijdens die oorlog zeg maar, die je dan in die speeltuin ziet, laat één van de moeders de kinderwagen los en die rolt een heuvel af en alle ouders gaan er dan achteraan om die wagen tegen te houden en dan is de baby gered. Ja, en dan sluiten al die groepen vriendschap.

00:24:13:09 – 00:24:23:06

Annegien:

Want uiteindelijk draait het maar om één ding en dat is een gezonde baby. En dan komt de tekst in beeld. Ik vertaal hem even. Dan staat er eigenlijk van het maakt niet uit wat je gelooft, want we zijn op de eerste plaats allemaal ouders.

00:24:23:10 – 00:24:38:09

Marilse:

Ja, echt een feel good reclame, maar dan wel één waarin je meteen weer het gevoel krijgt dat je vooral niks over het onderwerp moet schrijven of zeggen. En en dat vind ik echt heel kwalijk. Het idee wordt gevoed dat er echt een strijd is tussen moeders die borst en flesvoeding geven.

00:24:38:11 – 00:24:54:00

Annegien:

Dat is echt een klassiek verdeel en heers spel. Mocht je nou zelf de video ook willen zien, de link staat in show notes en op kiind punt nl. En daar vind je trouwens ook alle andere links naar bronnen die wij hebben gebruikt voor deze podcast. We gaan het laatste onderdeel bespreken en dat is de lobby van de kunst.

00:24:54:00 – 00:25:12:04

Annegien:

Voedingsindustrie, of eigenlijk groter de melk lobby en het geheel. En dan heb ik het echt over die poging om wet en regelgeving die voortvloeit uit de WHO code. Dat is dus de richtlijn die is gekomen om de macht van de kunst voedingsindustrie aan banden te leggen, te doorbreken of te voorkomen. Is die lobby succesvol in Nederland?

00:25:12:06 – 00:25:30:24

Marilse:

Ja, ik denk het wel. In de vorige aflevering hadden we het al even over de WHO code en dat die niet volledig in de wet is opgenomen. Je mag er weliswaar geen reclame maken voor zuigelingenvoeding, maar wel voor opvolgmelk en er is ook geen formele instantie die er iets van zal zeggen dat de voedingsindustrie voorlichting geeft over borstvoeding en vooral met baby’s.

00:25:31:01 – 00:25:45:24

Marilse:

Ja, dat het allemaal kan. Dat komt omdat de kunst voedingsindustrie een enorme hoeveelheid geld en tijd steekt in het bewerken van de politiek. Ze trekken alles uit de kast, mensen, geld, onderzoeksbureaus om de partijen te beïnvloeden die zich bezighouden met beleid, regelgeving en kennis.

00:25:46:01 – 00:25:53:20

Annegien:

En toch komt het allemaal niet zo heel agressief over. Want op de website van bijna alle aanbieders van babymelk lees je ‘Borstvoeding is het beste voor je baby’.

00:25:53:22 – 00:26:16:15

Marilse:

Ja, ik snap dat je dat zegt. En dat komt omdat de kunstvoedingsindustrie een verborgen en een openbaar gezicht heeft. Het verborgen gezicht probeert achter de schermen kritische geluiden over de voedingsindustrie in te dammen, critici te verleiden of in te kapselen en regelgeving te beperken. Het openlijke gezicht, je raadt het waarschijnlijk al, straalt in alles welwillendheid uit en maatschappelijk verantwoord ondernemerschap.

00:26:16:17 – 00:26:19:19

Marilse:

Ze doen net alsof ze de loyale partners zijn van de WHO.

00:26:19:23 – 00:26:23:08

Annegien:

Ja, en kun je iets meer vertellen over dat verborgen gezicht?

00:26:23:08 – 00:26:24:00

Marilse:

Wat gebeurt.

00:26:24:00 – 00:26:26:11

Annegien:

Er dan? Zeg maar achter de schermen wat we niet zien.

00:26:26:13 – 00:26:53:04

Marilse:

Ja, waar het op neerkomt is dat de kunst voedingsindustrie een wereldwijd invloedrijk netwerk heeft opgezet van handelsverenigingen en pressiegroepen. Organisaties die eruitzien als een groep vrijwillig samenwerkende partijen, maar feitelijk een belangenorganisatie zijn. En deze externe lobby organisaties. Want dat zijn het, want ze zijn formeel niet verbonden aan de kunst voedingsindustrie. Die pleit achter de schermen voor meer zelfregulatie als het gaat om babyvoeding of anderszins.

00:26:53:04 – 00:26:57:09

Marilse:

Anders gezegd voor een minder strenge toepassing van de WHO code.

00:26:57:11 – 00:27:00:10

Annegien:

En heb je dan voorbeelden van dingen die ze dan wel bereikt hebben?

00:27:00:12 – 00:27:25:17

Marilse:

Ja, ik vond een indrukwekkend voorbeeld van hoe machtig deze lobbyclubs zijn. Dat was te zien in Zuid-Afrika, want daar besloot de regering in 2011 de WHO code volledig te omarmen. Hartstikke goed, maar Nestlé, Die vond dat gewoon niet zo leuk. En om dit te voorkomen richtten ze een lobbygroep op, de Infant Feeding Association, die dit voorstel negen jaar lang wist te traineren door allerlei handelsverdragen erbij te halen, et cetera, et cetera.

00:27:25:17 – 00:27:26:16

Marilse:

Negen jaar lang.

00:27:26:19 – 00:27:28:05

Annegien:

Negen jaar.

00:27:28:07 – 00:27:43:23

Marilse:

Overigens, en dat vond ik ook wel heel grappig om te zien, is die Infant Feeding Association, die door Nestlé opgericht, de belangenorganisatie dus weer een toonbeeld van die wolf in schaapskleren. Waar we het eerder over hebben. Want als je hun website opzoekt is het eerste wat je leest Rest is ben.

00:27:43:24 – 00:27:56:02

Annegien:

Je zo echt? Ja oké. Ehm. En zou je tot slot nog even dat lobby voorbeeld willen noemen uit de VS? Dat vond ik ook zo indrukwekkend omdat er zo ontzettend veel landen de dupe van worden. Weet je welke ik bedoel?

00:27:56:03 – 00:28:30:02

Marilse:

Ja, ja, ja, dat is echt heel erg. In de VS heeft de zuivel lobby de overheid zover gekregen om zich onder andere via de Wereldhandelsorganisatie, de WTO, dus niet de WHO te verzetten tegen regulatie rondom de marketing van babymelk in Thailand, Hong Kong, Maleisië en Indonesië. Vier landen dus en een van de redenen dat dit lukte is omdat de PR afdelingen van de voedingsindustrie regeringen ervan wisten te overtuigen dat een wat soepeler houding ten aanzien van de marketing van kunstvoeding voor baby’s het land flink wat zou kunnen opbrengen, hè.

00:28:30:03 – 00:28:40:19

Marilse:

Ze benadrukten dan bijvoorbeeld de werkgelegenheid die het met zich mee zou brengen, de investeringen in de infrastructuur en andere sociaal-economische voordelen. Regeringen werden, kortom, echt omgekocht.

00:28:40:24 – 00:28:43:08

Annegien:

Wat heftig dit he? Maar mag dat dan zomaar?

00:28:43:09 – 00:28:55:05

Marilse:

Ja, dat mag dus zomaar. Er zijn geen wetten of regels die dit verbieden. Je hebt in Nederland bijvoorbeeld ook nog steeds geen lobby register. We hebben dus totaal geen zicht op de partijen die invloed proberen uitoefenen op onze regering.

00:28:55:07 – 00:29:22:05

Annegien:

Ik vind het echt een hele pittige boodschap. Er zijn dus lobbygroepen die heel erg ver gaan om het borstvoeding zo moeilijk mogelijk te maken ten behoeve van winst. Ik laat het me nog even bezinken. Uhm, voor nu gaan we afronden. We hebben het in deze podcast gehad over de marketing en lobby praktijken van de voedingsindustrie en we lieten zien hoe de wetenschap wordt ingezet als middel om flessen melk een verantwoord sausje te geven en hoe de wetenschappelijke agenda wordt beïnvloed door de industrie.

00:29:22:07 – 00:29:34:14

Marilse:

We bespraken de manier waarop de onzekerheid van ouders wordt uitgebuit door de industrie, door op subtiele manier gewoon babygedrag te medicaliseren om vervolgens allerlei oplossingen aan te dragen voor deze zelf aangezwengeld problemen.

00:29:34:16 – 00:29:47:00

Annegien:

We hebben het gehad over de manier waarop de emancipatie agenda door de voedingsindustrie wordt uitgebuit, de flesvoeding te framen als oplossing voor vrouwen die willen werken en door de vermeende strijd tussen borst en fles voedende moeders aan te zwengelen.

00:29:47:02 – 00:29:59:20

Marilse:

En we hebben het gehad over de agressieve lobby van de babymelk industrie die veelal achter de schermen plaatsvindt en wordt gedaan door externe lobby partijen, zodat het zoete, verantwoorde imago van de babymelk producenten in stand kan worden gehouden.

00:29:59:22 – 00:30:08:23

Annegien:

En dat dit heeft geleid tot het tegenhouden van het toepassen van de WHO code. In heel veel landen, waaronder Zuid-Afrika, Thailand en Indonesië, om er maar een paar te noemen.

00:30:09:00 – 00:30:19:06

Marilse:

In de volgende en ook alweer de laatste aflevering gaan we de vraag proberen te beantwoorden in hoeverre de keuze om wel of geen borstvoeding te geven nou echt vrij is. We hopen dat je weer gaat luisteren.

00:30:19:08 – 00:30:24:22

Annegien:

Tot de volgende.

00:30:24:24 – 00:30:38:17

Yvonne:

Dit is een podcast van Kiind, het platform over natuurlijk ouderschap voor nieuwsgierige ouders. We maken deze podcast omdat ouders eerlijke informatie verdienen. Omdat Kiind de verhalen vertelt die anderen laten liggen.