Het belang van spel wordt onderschat. De huidige trend op scholen is om kinderen al in de kleuterklas te leren lezen en tellen. Een artikel in de Volkskrant van ontwikkelingspsycholoog Ewald Vervaet vond ik verhelderend:
“Kleuters hebben 360 uur nodig om 16 letters te leren, en dan kunnen ze nog niet lezen. Dat is 22 uur per letter. En dat terwijl een kind dat aan lezen toe is in 40 uur alle letters kent en ook nog eens kan lezen”. (22 nov 2010)
Het is dus niet een kwestie van ‘mooi meegenomen’, maar daadwerkelijk het verspillen van tijd. Tijd waarin kinderen zich met betekenisvolle activiteiten bezig kunnen houden. Met spel.
Speelgoed dat kinderen uitdaagt tot fantasiespel bevat een bepaalde mate van vrijheid
Leren door spel
Kinderen krijgen grip op de wereld door fantasiespel. Ze imiteren hun ouders, maar ook gebeurtenissen die ze aan het verwerken zijn. Dat kan een bezoekje aan de bakker zijn, of die valpartij van de fiets. Pedagoog Langeveld noemde spel een ‘kinderlijke vorm van exploratie van de wereld’. Het kind ontwikkelt zich sociaal-emotioneel en cognitief door te spelen. Psycholoog Piaget noemde dat ‘assimilatie’: het kind laat zich in het spel leiden door de ervaringen en denkbeelden die het materiaal bij de kinderen opwekken.
Goed speelgoed
Speelgoed dat kinderen uitdaagt tot fantasiespel bevat een bepaalde mate van vrijheid; het kan nog alles worden. Het is de ene keer een boot en een andere keer een konijn. Dit zijn materialen uit de omgeving zoals keukengerei, een bak oude kranten en tijdschriften, lege shampooflessen, doeken, sponsjes en borstels maar ook houten blokken of kosteloze materialen uit de omgeving zoals dennenappels, stenen en schelpen.
Spel in verschillende fases
Prikkel bij baby’s de zintuigen. Dit kun je doen door een snoezelruimte te maken, bijvoorbeeld in de box of in een hoekje. Hang een spiegel op, een gekleurde mobile, geef harde, gladde, ruwe en zachte speeltjes, zet een goed afsloten doosje potpourri neer of leg lekker geurende theezakjes neer (blijf hier wel bij) en zet een cd met zeegeluiden aan of vul flesjes met couscous, rijst of suiker.
Vanaf een halfjaar kun je er eens een knoeifestijn van maken. Zet allemaal bakjes met verschillende substanties neer: deeg, gekookte en ongekookte pasta, rijst, bonen en linzen; modder, water en zand. Alles heeft een andere structuur: het ene is hard, het andere zacht; het ene korrelig, het andere glad. Laat je baby lekker in de verschillende bakjes graaien, het overgieten en ermee kliederen. Je zult zien dat je kind hier heel veel plezier aan beleeft!
Dreumesen beginnen met het imiteren van de mensen om hen heen. Vul een kleine tas of portemonnee die je niet meer gebruikt met allerlei kleine frutsels zoals oude videotheek- of sportschoolpasjes, oude (schoongemaakte) sleutels, een kunststof leesbril en andere zwervende objecten die je uit je eigen tas vist én die wel veilig genoeg zijn. Het resultaat is speelgoedmateriaal dat op twee gebieden leuk is: je dreumes kan er heerlijk mee imiteren en het bevredigt zijn behoefte aan ordenen. Hij kan alle dingen op zijn gemak een voor een bekijken, uitstallen en op zijn eigen manier weer terugstoppen.
Een peuter kan al ‘doen alsof’ en gaat mee in jouw spel. Voer eens een gesprek met je kind via een vingerpoppetje of handpop. Je kunt zo hele conversaties voeren: je kunt je kind laten vertellen over zijn gezin, of over wat hij leuk vindt, of lekker. De meeste peuters vinden dit het einde en de interactie die je via de pop met je kind hebt kan anders zijn dan die je normaliter met hem hebt.
Kleuters leren in de loop der tijd een heus rollenspel te spelen. Het is leuk om eens een spelhoek in een bepaald thema te maken. Bijvoorbeeld een winkel met een kassa, geld, oude pasjes, lege voedselverpakkingen, puntzakjes, rijst, rozijnen en pasta in lege glazen potjes. Of de tandarts met tandenborstels, mondspiegeltje, klein lampje om in de mond te kunnen kijken, mondkapje, een goede stoel, bank of tafel om op te liggen, verkleedkleding, een wachtkamer met boekjes. Lees voor meer ideeën het artikel ‘Hoekjes in huis’.
Helpen spelen
Niet alle kinderen vinden het gemakkelijk om te spelen. In dat geval kun je helpen door het spel vanuit een nieuwe invalshoek te benaderen. Een kind dat van duplo alleen torens bouwt kun je laten zien dat je ook een hele dierentuin kunt bouwen. De dieren worden verzorgd en de bezoekers nemen een kijkje.
Ook de poppenmoeder of -vader weet soms onverhoopt niet meer wat de pop nog kan doen. Doe dan de pop eens uitgebreid in bad, met flesjes, borstels, washand en handdoek. Daarna wordt de pop aangekleed, voorgelezen en naar bed gebracht.
Waarschijnlijk herhaalt je kind dit spel de eerstvolgende keren en inspireert het hem vervolgens om variaties aan te brengen. Speel ze!
Spelen op Kiind Magazine:
Kiezen van speelgoed
Waarde van spelen
Hoekjes in huis
Deze tekst komt uit de lezing van Sandii Zachte, gehouden tijdens de Ouders Natuurlijkbeurs.
