Vera is zwanger van haar partner, Max. Ze kijken beiden erg uit naar de geboorte van hun kind. Ze hebben al namen voor het kind bedacht. Max noemt Vera nu mama. Vera noemt Max op haar beurt papa. Ze zijn veel bezig met de komst van de kleine. De kleertjes liggen klaar en ze hebben zich verdiept in opvoedingsstijlen. De juridische kant, daar wordt vaak minder bij stil gestaan. Hoe steekt het juridische ouderschap in elkaar? Maakt het uit of Vera en Max wel of niet getrouwd zijn?
Ouders hebben het recht, maar ook de plicht om hun kind te verzorgen en op te voeden
Erkenning en gezag
Alvorens het juridische ouderschap uiteen te zetten, zal ik eerst een aantal cruciale begrippen uitleggen.
Erkenning: kort gezegd komt het erop neer dat de man tegenover een ambtenaar van de burgerlijke stand verklaart dat hij de juridisch vader van het kind wil zijn. De moeder dient hiervoor schriftelijk haar toestemming te hebben verleend, dan wel in persoon bij de erkenning aanwezig te zijn. Erkenning kan ook geschieden bij notariële akte.
Het ouderlijk gezag: ouders hebben het recht, maar ook de plicht om hun (minderjarige) kind te verzorgen en op te voeden. Ouders zijn verantwoordelijk voor het welzijn en de veiligheid van hun kinderen. Ouderlijk gezag wordt door de ouders samen of door één ouder uitgeoefend.
Juridische vader en moeder
De vrouw uit wie het kind geboren wordt, is van rechtswege (juridisch) moeder van het kind. Wie op dat moment de juridische vader van het kind wordt, is afhankelijk van hoe de ouders het een en ander rondom de geboorte van het kind geregeld hebben. Als de ouders getrouwd zijn, hoeven zij voor het juridisch ouders worden niets te regelen. De man met wie de moeder getrouwd is, krijgt bij de geboorte automatisch het juridische vaderschap. Is er geen sprake van een huwelijk, dan is het verstandig om voor de geboorte van het kind het een en ander te regelen. Ook indien er sprake is van een samenlevingscontract, omdat in deze contracten het juridisch ouderschap niet geregeld wordt.
Om juridisch vader te worden, kan de ongeboren vrucht erkend worden. Dit dient ook te gebeuren als de ouders een geregistreerd partnerschap zijn aangegaan. Door de erkenning wordt het juridische vaderschap tot stand gebracht. Het kind krijgt bij de geboorte-aangifte dan een vader en een moeder op de geboorte-akte vermeld.
Het kind kan ook na de geboorte door de man erkend worden, ook dan wordt het juridisch vaderschap tot stand gebracht en wordt de naam van de vader op dat moment bijgeschreven op de geboorte-akte. Is het kind op het moment van zijn geboorte (buiten huwelijk) niet erkend, dan wordt op dat moment het juridisch vaderschap nog niet tot stand gebracht. Bij de aangifte betekent dit dat de man het kind wel aan kan geven en er een geboorte-akte wordt opgemaakt, alleen zal er op dat moment nog geen naam bij de juridische vader komen te staan.
Gezag
Het moederschap omvat van rechtswege het ouderlijk gezag over het kind, tenzij er sprake is van een minderjarige moeder of een moeder die onder curatele staat. Ook de vader van het kind dat binnen een huwelijk is geboren, heeft ouderlijk gezag over het kind, tenzij de vader onder curatele staat. Hetzelfde geldt voor de vader die het kind dat binnen een geregistreerd partnerschap is geboren, heeft erkend.
Als de ouders niet gehuwd zijn (en geen geregistreerd partnerschap hebben), dienen zij een extra handeling te verrichten om ervoor te zorgen dat ook de juridische vader het ouderlijk gezag over het kind verkrijgt. Zij dienen een aantekening in het gezagsregister te (laten) plaatsen. Dat kan door middel van een registratiebriefje (vaak krijgen de ouders dit mee van de gemeente bij de erkenning van de ongeboren vrucht of de erkenning van het kind). Indien er geen aantekening in het gezagsregister wordt geplaatst heeft de juridisch vader geen ouderlijk gezag. Dat betekent dat hij juridisch gezien niet bevoegd is om beslissingen over het kind te nemen. Denk daarbij bijvoorbeeld aan medische beslissingen of schoolkeuzes.
Uiteindelijk kan de juridisch vader het ouderlijk gezag ook verkrijgen zonder medewerking van de moeder. Daarvoor moet hij een verzoek in te dienen bij de rechtbank.
De casus
Wanneer Vera en Max gehuwd zouden zijn, zijn zij beiden juridisch ouder met gezag over hun baby-in-wording. Hebben zij een geregistreerd partnerschap dan moeten zij ervoor zorgen dat Max de ongeboren vrucht (of het kind) erkent. Zo komt ook het volledige juridische vaderschap van Max tot stand.
Zijn zij ongehuwd dan doen ze er verstandig aan om de ongeboren vrucht (of het kind) door Max te laten erkennen én te zorgen voor een registratie in het gezagsregister.
Partners van hetzelfde geslacht
Vrouw-vrouwrelaties en man-manrelaties zijn met betrekking tot het juridisch ouderschap niet zonder meer gelijk te stellen aan vrouw-manrelaties. Omdat er veelal een derde partij bij de totstandkoming van het ouderschap betrokken is, is ouderschap binnen deze relaties juridisch gecompliceerder en moet er naar het concrete geval gekeken worden.
Minderjarigheid
Bovengenoemde juridische stappen gaan over een meerderjarige vader en meerderjarige moeder. Omdat minderjarigen zelf nog onder gezag staan, zijn zij onbevoegd tot het uitoefenen van het gezag over hun biologische kind. Dit kan anders zijn als een minderjarige zich meerderjarig laat verklaren. Doorgaans zal er een voogd worden aangewezen voor het (ongeboren) kind.
Moeder onbevoegd
Wanneer de moeder onder curatele is gesteld, betekent dit dat ze juridisch moeder zonder gezag is, omdat iemand die onder curatele is gesteld wettelijk gezien geen gezagsbeslissingen kan nemen. Datzelfde geldt voor de juridisch vader.
Overig
Er zijn natuurlijk nog talloze situaties te verzinnen, waarbij bovenstaande stappen niet zonder meer vanzelfsprekend zijn. Voor een gedegen juridisch advies die betrekking heeft op uw situatie kunt u het beste een jurist om advies vragen.
Diana de Bont is Jurist
