Huilen. De meningen verschillen er nogal over. Niet alleen tussen ouders onderling maar ook onder professionals.
Zo was er een tijd geleden veel te doen over baby’s en huilen. Australische onderzoekers ‘ontdekten’ dat *tromgeroffel* baby’s die je laat huilen sneller in slaap vallen. Waarna als klap op de vuurpijl dit juweeltje de wereld in werd gestuurd: ‘Hoewel de uithuilmethode het kortst duurt, is dit niet per definitie de juiste keuze, want het kan stressvol zijn voor de ouders’! Mja. Alleen voor de ouders?
WAT WORDT ER ONDERZOCHT?
Een huilende baby kan inderdaad behoorlijk stressvol zijn voor ouders. Niemand zal dat ontkennen. Dat is ook een beetje de bedoeling. Een trucje van de natuur dat ouders ‘dwingt’ er iets aan te doen. Ga je op zoek naar informatie of onderzoeken over huilen en slapen, dan merk je dat die meestal vanuit het oogpunt van de ouders geschreven zijn. De mogelijke oplossingen (slaaptraining) zijn over het algemeen ook gericht op de beleving van de ouders. Maar is de vraag niet vooral hoe stressvol het alleen huilen voor de baby zelf is? Dat alleen laten huilen negatieve gevolgen kan hebben is misschien geen fijne boodschap om te horen. Helemaal niet wanneer je slaaptraining toegepast hebt. Het is echter wel noodzakelijk om informatie te hebben zodat je een geïnformeerde keuze kunt maken.
Een huilende baby kan stressvol zijn voor ouders. Een trucje van de natuur
WAAR VIND JE DE JUISTE INFORMATIE?
Om te beginnen is het belangrijk om bij elk nieuw onderzoek de onderzoeksvraag te achterhalen. Wanneer de vraag is: ‘Op welke wijze valt een huilende baby’s het snelst in slaap?’. Dan kan het antwoord heel goed zijn: ‘Baby’s die alleen in bed huilen’. Maar dat wil natuurlijk niet zeggen dat het een goed idee is. Het zegt alleen iets over de duur van het huilen en de rust die ouders beleven. Het Australische onderzoek bijvoorbeeld zegt weinig over de invloed op de baby en diens ontwikkeling.
Daarnaast is het ook handig om te weten dat de meeste baby’s uit het onderzoek ouder zijn dan één jaar. Ook is het belangrijk om te weten dat tijdens veel onderzoeken ouders rapporteren wat de invloed van een slaaptraining is op de baby. Aangezien het de beleving van de ouders betreft kun je niet spreken van een objectieve conclusie, laat staan dat je kunt meten wat de invloed is op de ontwikkeling.
EEN RICHTLIJN OM TE HUILEN
Ook in Nederland duiken vergelijkbare onderzoeken en richtlijnen regelmatig op. Zo was er ooit de richtlijn ‘Excessief Huilen’ waar veel om te doen was. Nu is er de concept-richtlijn ‘Slaap en slaapgedrag bij kinderen’ die TNO momenteel ontwikkelt voor de Jeugdgezondheidszorg. Hierin staat onder andere dat JGZ-professionals ouders zouden moeten adviseren om baby’s die niet doorslapen alleen te laten huilen. Wilde het NIP (Nederlands Instituut van Psychologen) hier in eerste instantie aan meewerken, inmiddels staat op de website van het NIP dat de concept-richtlijn onvoldoende rekening houdt met de huidige kennis en wetenschap over hechting, sensitief ouderschap en wat normaal slaapgedrag is bij baby’s. Het NIP heeft verder er onvoldoende vertrouwen in dat de (fundamentele) bezwaren zullen leiden tot grondige wijziging van de richtlijn en heeft besloten niet verder mee te werken aan de richtlijn.
Dat is geen kleinigheid. Mocht TNO de input van het NIP alsnog naast zich neer leggen dan kun je je terecht afvragen hoe serieus je een dergelijke concept-richtlijn kunt nemen. Wanneer zo’n concept verandert in een vaste richtlijn die vervolgens door professionals gebruikt wordt om ouders van advies te voorzien, kan dat ernstige gevolgen hebben.
DE NADELEN VAN BABY’S ALLEEN LATEN HUILEN
De effecten van alleen huilen verschillen per individu, zijn onmogelijk te beoordelen aan de buitenkant en zijn van te voren niet te voorspellen. Net als met andere ervaringen verschilt de invloed hiervan per persoon. Een baby alleen laten huilen kan wel degelijk een negatieve invloed hebben op verschillende ontwikkelingsgebieden.
HOE ZIT HET MET HUILEN EN HECHTING?
Zo kan alleen laten huilen het ontstaan van een veilige hechting en algeheel basisvertrouwen verstoren. Oorzaak hiervan is dat jonge kinderen door alleen te huilen leren dat ze tijdens angstige en verdrietige momenten op zichzelf aangewezen zijn. Wat niet alleen kan zorgen voor een onveilige hechting met de ouders, maar ook later met een partner. Het kan het ontwikkelen van het empathisch vermogen beïnvloeden, omdat dit aangeleerd wordt door het ervaren van empathie.¹ Hechting en het empathisch vermogen worden beiden beïnvloed door het hechtingshormoon oxytocine. Oxytocine wordt aangemaakt bij fysiek contact tussen ouder en kind. Dit kan zijn door te knuffelen, troosten, dragen, samen slapen en het geven van borstvoeding. Het versterkt de band, vermindert stress en helpt baby’s om emoties te reguleren.
Uit diverse onderzoeken is gebleken dat baby’s die alleen, huilend in slaap vielen verhoogde cortisolwaardes in hun bloed hadden
VAN ZELFREGULATIE IS GEEN SPRAKE
Wanneer een baby stress ervaart geeft de amygdala een signaal af wat via een kettingreactie zorgt voor de aanmaak van cortisol (de HPA-as). Uit diverse onderzoeken is gebleken dat baby’s die alleen, huilend in slaap vielen verhoogde cortisolwaardes in hun bloed hadden. Te hoge cortisolwaardes in de jeugd kunnen de ontwikkeling van diverse neurostransmittersystemen aantasten. Dit komt omdat mensenbaby’s geboren worden met ongeveer twintig procent van de totale hersencapaciteit. De hersenen en daarbij de biochemische systemen ontwikkelen zich in de eerste jaren na de geboorte met als uitschieter de groei tijdens het eerste jaar. Deze systemen zijn bij kleine kinderen niet alleen nog onvolgroeid, ze zijn ook instabiel en reactief. Wordt er niet gereageerd op hun stress dan kunnen de cortisolwaardes enorm oplopen. Van zelfregulatie is geen sprake, omdat baby’s hier nog niet toe in staat zijn.¹ Ook bestaat er voor een baby nog geen verschil tussen dag en nacht en begrijpt het niet waarom het dan ineens op zichzelf aangewezen is. Het is op deze wijze dat interactie met de omgeving en fysiek contact de hersenontwikkeling beïnvloeden en stimuleren. Dit gebeurt niet alleen overdag maar ook ’s nachts.
Wordt er niet gereageerd op hun stress dan kunnen de cortisolwaardes enorm oplopen
GESTRESSTE HERSENEN BIJ HUILEN
Wanneer de stress niet afneemt kunnen te hoge cortisolniveaus toxisch voor de hersenen zijn. Zo kan de hippocampus aangetast worden waarbij het aantal cortisol-receptoren kunnen afnemen. Dit betekent dat er bij stress onvoldoende receptoren zijn om de cortisol op te nemen. Dit heeft weer invloed op de wijze waarop je stressresponssysteem werkt in de toekomst. Het is niet alleen afhankelijk van de hoeveelheid stress die iemand als jong kind heeft ervaren, maar ook of zij dit alleen hebben moeten doorstaan. Het bepaalt onder andere je weerbaarheid tegen stress en zelfs tegen depressies, angsten, eetstoornissen, alcoholisme en obesitas. Belangrijk hierbij is de aantekening dat de frequentie van het alleen laten huilen ook van invloed is. Hoe vaker en langer dit voorkomt hoe groter de invloed¹.
HUILEN IS EEN COMMUNICATIEMIDDEL
Huilen is voor een baby een belangrijk communicatiemiddel. Hij kan op die manier duidelijk maken dat hij zich niet prettig voelt (te koud, te warm), pijn heeft (tandjes, groeipijn, krampjes), angstig is (alleen zijn, donker, dromen, geluiden) of eenzaam. Door het huilen te negeren leren we hem dat hij er alleen voor staat en niet terug kunnen vallen op de ouders. Dit veroorzaakt stress bij de baby.
Dat huilen heel frustrerend en stressvol voor ouders kan zijn staat buiten kijf. Het kan je echt wanhopig maken wanneer je niet weet wat er aan de hand is. Vrijwel elke ouder wil van nature het verdriet van hun kind verhelpen. Het advies dat laten huilen niet erg is kan dan voor een oververmoeide en wanhopige ouder als een oplossing voelen. Zeer begrijpelijk natuurlijk, maar de baby is er niet mee geholpen.
VERSTOORDE COMMUNICATIE
Want hoewel het welzijn van de ouders natuurlijk een belangrijke factor is gaan de behoeften van een baby veel verder dan het hebben van uitgeruste, gelukkige ouders. Responsief ouderschap (of en hoe ouders reageren op de baby) blijkt keer op keer ontzettend belangrijk voor de ontwikkeling van kinderen. Zowel overdag als ’s nachts. Wanneer je een kind alleen laat huilen reageer je niet op de behoefte aan nabijheid. Wat nadelige gevolgen kan hebben op de lange termijn. Dit geldt ook wanneer ouders er op de korte termijn een stuk uitgeruster en gelukkiger van worden. De baby zelf wordt er immers niet uitgerust en gelukkig van.
In sommige gevallen is verminderde responsiviteit ook (onbedoeld) het begin van verstoorde communicatie tussen ouder en kind. Waarbij ouders zonder zich hier bewust van te zijn (ook later) minder gevoelig worden voor en reageren op het huilen van hun kind.² Responsiviteit en empathie werken namelijk twee kanten op. Niet alleen het kind maar ook de ouder wordt er gevoeliger voor wanneer er voldoende ruimte voor is.
MOET HET HUILEN STOPPEN?
Het komt vaak voor dat je als ouder helemaal niet weet waarom je baby huilt. Maar dat wil niet zeggen dat je er niets aan kunt doen. Je kunt het huilen dan misschien niet altijd stoppen door je kindje op te pakken. Maar het troosten en bij je houden van je baby zorgt er wel voor dat er minder cortisol vrijkomt en dat je baby zich veilig voelt. Bovendien zorg je ervoor dat je baby in de toekomst minder zal huilen. Responsiviteit heeft op de langere termijn namelijk invloed op de frequentie van het huilen. Ondanks het machteloze gevoel lever je op deze manier een positieve bijdrage aan de ontwikkeling van je kind en jullie relatie. Uiteraard blijft het noodzakelijk dat je bij veel huilen onderzoekt wat de reden hiervoor is. Weinig slapen en veel huilen is vaak een symptoom van iets anders dan een slaapprobleem. Een slaaptraining lost het probleem daarom niet op, het pakt alleen de symptomen aan.
Het troosten en bij je houden van je baby zorgt ervoor dat er minder cortisol vrijkomt en dat je baby zich veilig voelt
EEN REALISTISCHE VERWACHTING
Het hebben van een realistische verwachting van slaapgedrag en huilen is ook belangrijk. Een baby is zeker in het begin voor alle ouders een aanslag op de nachtrust. Baby’s die vroeg doorslapen zijn een fenomeen waarover net als het salaris en de seksfrequentie veel gejokt wordt. Doorslapen betekent in de meeste gevallen helemaal niet dat er acht uur achtereen geslapen wordt. Het komt meer in de buurt van vijf uur ononderbroken slaap en dan vooral bij wat oudere baby’s. Het is heel normaal dat kinderen de eerste maanden of jaren niet doorslapen en dat baby’s om de paar uur of soms een langere tijd achtereen aan de borst willen drinken. Heb jij andere verwachtingen en probeer je die op te leggen door veel tijd tussen voedingen te laten, een ritme af te dwingen of doorslapen aan te leren door je baby alleen te laten huilen, dan gaan veel baby’s juist huilen. Je vraagt eigenlijk van je baby dat hij zich tegennatuurlijk gedraagt. De natuurlijke behoeften die baby’s hebben daar wordt niet aan voldaan. Huilen, het enige verbale communicatiemiddel blijft dan over.
Heb je realistische verwachtingen dan scheelt dat stress. Onrealistische verwachtingen kunnen ervoor zorgen dat je normaal babygedrag als problematisch gaat zien, wat weer een negatieve invloed heeft op je beleving. Wanneer je weet dat iets doodnormaal is en vanzelf verandert of over gaat volgt er sneller berusting.
MAAR WAT NU ALS JE OVERVERMOEID BENT?
Misschien lees je dit stuk en denk je bij jezelf dat het allemaal leuk en aardig is dat niet-alleen-laten-huilen, maar dat jij inmiddels aan het einde van je Latijn bent. Het grootste euvel van de huidige maatschappij is helaas dat ouders er voornamelijk alleen voor staan en ook nog eens erg druk zijn. Dit zorgt ervoor dat zelfs een baby met een normaal slaappatroon als extreem vermoeiend ervaren kan worden. Laat staan een overmatig huilende, weinig slapende baby. Het maakt bovenstaande boodschap nog verdrietiger en vervelender om te horen. Het maakt het echter helaas niet minder waar.
STEL JE VERWACHTINGEN BIJ
Met verdriet of schuldgevoel los je niets op. Heb je alle mogelijke oorzaken onderzocht en afgevinkt? Dan is het wellicht effectief om na te gaan of je de zorg kunt delen. Is er iemand in de omgeving die eens een uurtje met de baby wil wandelen zodat jij een dutje doet? Lukt het om in het weekend een groot deel van de zorg eens over te laten aan je partner? Is er een mede-moeder met wie je afwisselend op elkaars (oudere) kind kunt passen? Gebruik die tijd dan ook echt om uit te rusten en ga niet poetsen of opruimen. Wanneer je geen oorzaak voor het huilen kunt vinden blijft er helaas weinig anders over dan je te realiseren dat het uiteindelijk overgaat, inzetten op praktische hulp en de lat voor jezelf niet al te hoog te leggen. Het huis hoeft niet kraakhelder te zijn en ook jij hoeft niet overal te sprankelen. Geef jezelf en je baby de tijd en de ruimte om samen je weg te vinden. Er zijn ook liefdevolle manieren om je kind te helpen een slaapritme te ontwikkelen³. Houd hierbij de volgende punten in gedachten:
- Realiseer je dat het overgaat en gebruik de mantra ‘Het is een fase’.
- Maak van een routine geen strikt schema
- Kies voor een routine waarbij het kind centraal staat
- Wees flexibel en verander je routine wanneer je kind ouder wordt of de behoefte verandert
- Kies je voor een routine zorg dan voor enige consistentie zodat je kindje weet waar het aan toe is
BRONNEN:
¹Boek: Waarom liefde zo belangrijk is; Sue Gerhardt
²Psychologie Today: Dangers of crying it out
³Evolutionary parenting: Gentle sleep resources
Controlled Crying, Cortisol, and Attachment: a critical look
NIP website: NIP kan zich int vinden in JGZ-richtlijn ‘Slaap en slaapgedrag van kinderen’
Notitie in reactie op ‘De (concept) Richtlijn ‘Aanpak van excessief huilen bij zuigelingen’
MEER WETEN:
Reasons baby’s cry and wake at night
‘Slaap je al door?’ van Celia Ledoux
Meer leren over natuurlijk ouderschap en horen hoe andere ouders het doen? Welkom in de Kiindspeeltuin!
