Hoe onvoorwaardelijk is onvoorwaardelijk opvoeden als het als doel heeft om je kind gelukkig te maken? Want dat is nogal wat! Geluk is zo ongeveer het hoogst haalbare en meest omvattende wat je als mens kunt bereiken. Dat legt een behoorlijke druk op de opvoeding, op jou als opvoeder en op je kinderen die het allemaal maar moeten waarmaken.
Lees ook ons interview met de grondlegger Alfie Kohn
Je begint op je top
Een kind wordt minder gelukkig wordt naarmate hij ouder wordt. Ga maar na: Als baby hang je de hele dag warm en knus aan je vader of moeder en krijg je je voedsel vloeibaar en perfect op lichaamstemperatuur toegediend via een zachte, troostende moederborst. Vanaf het moment dat je begint te lopen, praatjes krijgt dingen wilt ondernemen, gaat het eigenlijk alleen nog maar bergafwaarts met dat geluk.
Frustratie
Je bent twee, en opeens moet je van alles en wil je van alles, maar lukt er een hoop niet. Je wordt niet meer op je wenken bediend en je kunt niet eens meer op de onmiddellijke bevrediging van je behoeften te rekenen door alleen maar even te huilen.
Dat derde koekje wordt bruut uit je handen gegrist, net als je het in je mond wilt stoppen. De tv met dat zeer stimulerende programma met felgekleurde wezens gaat op zwart als je er net lekker in zit. En die stomme blokken blijven niet op elkaar staan als je ze hoger dan je lichaamslengte en onder een hoek van 45 graden probeert op te stapelen. Zelfs niet als je boos op ze wordt!
Tot overmaat van ramp gaan nota bene je eigen ouders (!) – je personeel waar je onvoorwaardelijk op kon rekenen toen je nog onweerstaanbaar schattig was – jou dingen verbieden. En dan ook nog precies díe dingen die het spannendst zijn om te doen. Je bent plotseling in een frustrerende en oneerlijke rotwereld terechtgekomen.
Opvoeden lijkt een aanslag op geluk
Het leven levert kortom een hoop frustratie, boosheid en teleurstelling op. En grenzen, verplichtingen en verboden doen daar nog eens een schepje bovenop. Het is zo klaar als een klontje dat je kind veel gelukkiger is als je hem onvoorwaardelijk zijn gang laat gaan. Als je hem vrij laat en niet beperkt of dingen oplegt. En die observatie vormt gemakkelijk de leidraad voor een onvoorwaardelijke opvoeding die is gericht op geluk.
Als je geluk als opvoeddoel hebt en je frustratie en teleurstelling als vijand voor dit geluk ziet, dan is het heel begrijpelijk dat je je kind uit de wind probeert te houden en niets wil verbieden. Dat je geen grenzen wilt stellen en je niet wil pushen om dingen te doen die hij eng, moeilijk of niet leuk vindt. Dat zijn immers allemaal aanslagen op zijn geluk. Dus hoeft je kind niet zélf die plaaggeest te confronteren en mág hij rondrennen in de supermarkt.
Opvoeden om gelukkig te worden is een denkfout
Maar wat als dit een denkfout is? Wat als frustraties, teleurstellingen, grenzen en het doen van enge en moeilijke dingen geen bedreigingen van geluk zijn, maar juist stapstenen op weg naar geluk? Naar duurzaam geluk. Wat als je al die dingen nodig hebt om uiteindelijk echt gelukkig te zijn? Dan is opvoeding zonder grenzen, verplichtingen en verboden opeens geen voordeel meer, maar een nadeel.
Want hoe houd je je staande in een wereld die niet de hemelse vrijheid biedt waar je aan gewend bent geraakt? Hoe ga je om met alle tegenslagen, hobbels, drempels en blokkades die je zult tegenkomen als je daar in je kindertijd nauwelijks mee in aanraking bent geweest? Hoe red je je zelfbeeld en je wereldbeeld als je bent gaan geloven dat alles altijd van een leien dakje gaat en er altijd wel iemand is om je je problemen voor je op te lossen, als in de echte wereld blijkt dat je vaak genoeg op jezelf bent aangewezen?
De toekomst doet er niet toe
Opvoeding hoeft dan ook niet als doel te hebben dat je kind gelukkig is. Je hoeft zelfs geen enkel doel te hebben. Dat maakt de boel alleen maar onnodig ingewikkeld. Als je een doel hebt, stippel je namelijk ook een pad uit dat naar je bestemming moet leiden. En elke afwijking van dat pad wordt een bedreiging voor het bereiken van je doel. Als geluk je doel is, dan wordt teleurstelling al snel een ramp. Of op z’n minst iets wat voorkomen moet worden.
Maar het leven is veel te grillig om op een uitgestippeld pad te blijven. En de ontwikkeling van kinderen veel te onvoorspelbaar. Einstein praatte niet tot hij vier jaar oud was en hij heeft uiteindelijk toch redelijk goed geboerd, om maar iets te noemen. Dat laat zich allemaal niet in banen leiden.
Opvoeden wordt veel eenvoudiger als je inziet wat het eigenlijk is. Het is niets meer – maar ook niet minder! – dan je kind geven wat hij nodig heeft, waar het zelf nog niet voor kan zorgen en hem op het juiste moment te leren hoe hij er wél zelf voor kan zorgen. Dat is alles. De hele toekomst komt er niet in voor. Doelen spelen helemaal geen rol. Opvoeden vindt volkomen plaats in het nu. Wat heeft je kind nú nodig?
Een heel ander takenpakket
Je kind heeft in de eerste plaats natuurlijk liefde nodig. Een begripvolle vader of moeder die hem accepteert zoals hij is. Die gevoelig en invoelend reageert op zijn behoeften. Die aandacht voor hem heeft. Je kind heeft iemand nodig met wie hij een vertrouwensband kan aangaan. Iemand op wie hij kan rekenen. Als het idee van onvoorwaardelijke opvoeding je aanspreekt, dan zit dit deel van de opvoeding waarschijnlijk wel snor.
Maar dat betekent níet dat je kind absolute vrijheid nodig heeft. Hij heeft het níet nodig om uit de wind gehouden te worden. Ook heeft hij geen bescherming tegen frustraties en teleurstellingen nodig. En hij heeft het niet nodig dat hij nooit enge of moeilijke dingen moet doen. Je hoeft niet te voorkomen dat hij weleens onderuitgaat en zich bezeert (letterlijk of figuurlijk). Dat zit allemaal niet in je takenpakket als opvoeder.
Wat je kind naast alle liefde wél nodig heeft:
- Een vader of moeder die hem helpt zijn angsten te overwinnen.
- Een ouder die hem helpt hindernissen en drempels over te komen, door hem liefdevol een beetje uit zijn comfortzone te duwen om zo zijn mogelijkheden op te rekken.
- Een ouder die hem leert met tegenslagen en teleurstellingen om te gaan. En met de bijbehorende emoties.
- Een vader of moeder die grenzen stelt en dingen verbiedt en hem leert dat hij niet de enige belangrijke op de wereld is en dat de vrijheid en het welzijn van andere mensen net zo belangrijk is als die van hemzelf.
Neem als doel: geen doel
Als je opvoedt zonder enig doel, dan maak je van opvoeding iets veel eenvoudigers, hoewel het nooit gemakkelijk zal worden. Dan is opvoeding echt onvoorwaardelijk, omdat het nergens toe hoeft te leiden. Op deze manier opvoeden zonder doel is een opvoeding waar je kind echt iets aan heeft en die hem uiteindelijk de beste kans geeft om gelukkig te worden.
Luuk Kolthof geeft zijn inspirerend tegendraadse visie op opvoeding en onderwijs en ondersteunt hoogbegaafde/hooggevoelige volwassenen en kinderen.
Lees ook ons interview met de grondlegger Alfie Kohn
Meer lezen:
Unconditional parenting, Alfie Kohn
Handboek mindful ouderschap, Myla Kabat-Zinn
