Baby’s en slapen: het is waarschijnlijk het meest besproken onderwerp van ouders. Logisch, want slaapgebrek kan je leven behoorlijk verpesten. Ook recentelijk was er in alle media te lezen dat laten huilen goed is voor ouder en kind. Wie het artikel goed onder de loep neemt ziet dat het onderzoek gaat over veel oudere baby’s en dat er in de controlegroep maar weinig ouders zijn die met hun kind samen slapen.
Verreweg de meeste boekjes en opvoedgoeroes menen dat een baby moet ‘leren’ slapen en adviseren een vorm van slaaptraining. Dan moet je wél geloven dat baby’s niet uit zichzelf in slaap kunnen vallen. De Engelse uitdrukking ‘sleeping like a baby’ is echter niet voor niets. De meeste baby’s waar medisch gezien niets mee aan de hand is, kunnen prima zelf slapen. Slaaptraining is niet nodig, maar wat is het alternatief?
Baby in gevaar
Slaaptraining is elke variant waarbij de baby langzaam de aanwezigheid van de ouder leert ontwennen en in slaap valt zonder ander mens in de buurt. Dit leren baby’s door middel van conditionering. Van nature vallen weinig baby’s graag in slaap zonder papa of mama. Een baby reageert instinctief op de afwezigheid van een ouder. De baby heeft als enig verdedigingsmiddel zijn loeiharde stem. Het gehuil gaat de meeste ouders door merg en been en dat is nu precies de bedoeling: zonder grote mensen is baby voor zijn gevoel in levensgevaar.
Een baby weet niet dat zijn knuffels veilig zijn en dat er geen wilde dieren rond zijn bedje sluipen. Wanneer er geen reactie komt op zijn gehuil gaat een baby in overlevingsmodus. Zijn gehuil kost veel energie en kan de aandacht van roofdieren trekken. De baby stopt dan met huilen en trekt zich als het ware terug.
Baby’s slapen nog niet zoals volwassenen doen. Dat komt pas met een jaar of drie. Tot die tijd is ‘s nachts wakker worden heel normaal voor een kind. Dat is lastig, zeker wanneer dat kind in een ander kamertje ligt en jij je bed uit moet. Als je borstvoeding geeft en samen slaapt is dat minder een probleem. Sterker nog: onderzoek wijst uit dat co-slapende ouders van borstgevoede kinderen beter slapen.
De Engelse uitdrukking ‘sleeping like a baby’ is niet voor niets
Er zijn goede redenen om niet aan slaaptraining te doen. Allereerst wil je misschien geen aangeboren instinct van je baby afwennen. Voor veel ouders is dit een belangrijke overweging. Als je een baby leert niet op zichzelf te vertrouwen, welke gevolgen heeft dat dan voor de rest van zijn leven? Daarbij wil je waarschijnlijk dat je kind leert dat jij hem hoort en begrijpt. Zijn behoefte aan nabijheid is niet alleen logisch maar voor hem zelfs van levensbelang!
Baby’s die gestopt zijn met huilen en in slaap zijn gevallen, blijken dagen later nog een verhoogd cortisolgehalte te hebben. Cortisol is het hormoon dat het lichaam produceert als het (langdurige) stress ervaart. Volgens sommige onderzoeken is een beetje stress voor een kind niet zo erg, maar te veel kan schadelijk zijn voor de ontwikkeling van de hersenen.
De hersenen van de baby leren door ervaring. Baby’s die veel stress hebben in het eerste levensjaar, blijken ook later in het leven stressgevoeliger te zijn. De gebieden in de hersenen die het meest gestimuleerd zijn, ontwikkelen zich het sterkst. En nergens in het leven ontwikkelen de hersenen zich zo snel als dat eerste jaar van je baby.
Hoeveel waarde je hieraan hecht is natuurlijk aan jullie als ouders om in te schatten, maar als je een alternatief wilt voor het laten-huilen-adagium, moet je vaak ver zoeken. Bij consultatiebureau’s en opvoedondersteuning is alleen kennis over slaaptraining. Daar is bewust voor gekozen omdat dit volgens hen past binnen onze Westerse cultuur. Dat is een vreemde overweging als je bedenkt dat in Nederland alleen al 190 verschillende culturen samenleven en bijna twintig procent van onze bevolking van niet-Nederlandse afkomst is. In plaats van een vernauwde blik zou de focus meer moeten liggen bij advies op maat dat past bij dat gezin en die cultuur.
Samen slapen
Maar wat is dan het alternatief voor slaaptraining? Dat is natuurlijk samen slapen. Ja, zul je zeggen, dat hébben we geprobeerd maar het werkte niet! Lees dan nog even door, want ook daar is een logische verklaring voor.
Een baby die uit de buik komt is gewend aan een voortdurende omhulling van zijn moeder. Na de geboorte is de meest aangewezen plek op de huid van de moeder. In de buurt van voeding, op haar temperatuurregulerende borst en bij haar verhoogde waakzaamheid. Dit is wat Jean Liedloff in haar boek ‘Op zoek naar het verloren geluk’ het ‘continuümconcept’ noemde.
Het continuüm, het voortduren van de lichamelijke relatie tussen moeder en kind, is belangrijk. Toen ik mijn oudste kind -onder invloed van griezelige campagnes tegen samen slapen– naast mijn bed in een apart wiegje legde, was het continuüm van lichamelijk contact na verloop van tijd verbroken. Mijn zoon wilde weliswaar mijn nabijheid, maar associëerde mijn nabijheid niet meer met slapen. Verwarring alom; voor hem maar zeker ook voor ons.
Het gedrag van een baby dat ontwend is om lichamelijk contact te ervaren tijdens de slaap kan gaan draaien en woelen. Als je dus niet vanaf de kraamtijd samen hebt geslapen, kan het even duren voordat jullie daar samen aan gewend zijn. Misschien helpt het ook te beseffen dat je kind soms onrustig is vanwege een andere oorzaak dan jullie aanwezigheid. Tandjes, groeistuip, prikkels van de dag verwerken of ander ongemak kunnen je baby rusteloos maken. Dan is het juist goed voor je baby om te weten dat er een vertrouwd iemand in de buurt is.
Wat ik gedaan heb bij mijn tweede kind is hem naast mij leggen en slapen. Meer niet. Ik ben er niet uit gegaan, niet gaan lopen, niet gaan zingen, geen speentjes gegeven, wel de borst als hij dat wilde. Slaaptijd betekende bij ons slapen en dat keek hij van ons af. Al heel snel ging mijn baby mee in dat ritme. Overdag hobbelde hij vrolijk in de doek of op mijn arm in slaap. Ik legde hem overdag niet apart op bed, deed de gordijnen niet stijf dicht. Het verschil tussen dag en nacht werd snel duidelijk.
Soms is de beste oplossing de eenvoudigste. Slapen is een heel normale functie die verreweg de meeste baby’s prima zelf kunnen. Prikkels overdag reduceren door veel met het gezichtje naar je toe te dragen, zorgt voor veel huidcontact en een rustigere baby. ‘s Nachts niet te veel poeha en je baby in de buurt, zorgt ervoor dat je snel kunt troosten. Ook als je baby nog verdrietig is kun je tegen elkaar aan liggen of een hand op je baby’s buikje houden en nog wat slaap pakken. Op die manier hoeft bedtijd geen stress op te leveren en voor je het weet slaapt iedereen als een roosje.
Volgens Stichting Wiegedood is de praktijk van samen slapen, of co-slapen, niet veilig. Ouders die besluiten samen te slapen met hun kind op één oppervlak, doen er goed aan de handleiding over samen slapen goed te lezen.
Lees over huilen en slapen op Kiind Magazine
Handleiding voor het resetten van je baby
Nachtenlang laten huilen
Nachtwacht
Je baby bij je in bed
Samen slapen
Nog meer lezen
De schaduwkant van slaaptraining | natuurlijkouderschap.org
Troosten geeft de rustigste baby | Annemiek Verbeek
Dangers of ‘crying it out’ | Psychology Today
Familybed | Kellymom.com
Gabriëlle Jurriaans is schrijver en journalist en maker van KROOST – Hét platform voor Onvoorwaardelijk Ouderschap.
