Ik vermoed dat iedere ouder het wel kent. De vraag: ‘Kan die van jou al lopen?’ Inclusief de meelevende blikken als je vertelt dat de jouwe nog niet loopt… Al vanaf het moment van zwangerschap lijkt er een soort wedstrijd te ontketenen tussen ouders onderling over hoe groot, sterk, slim, knap, snel hun kroost zich ontwikkelt.
Prestatiemaatschappij
Op zich ook niet vreemd, als je bedenkt dat we bijna allemaal op deze manier grootgebracht zijn. De Westerse wereld is een prestatiemaatschappij, waarin je beloond wordt voor topprestaties. Daarbij is het belangrijker dat je scoort, dan dat je beste beentje voorzet en je werk met vreugde doet, waardoor je een fijn, sociaal mens bent.
Die prestatiemaatschappij begint dus al heel vroeg in het leven van je kind. Natuurlijk is het een mooi streven om het beste uit je kind te willen halen, maar daarbij slaan we naar mijn idee vaak een belangrijke stap over. Wat wil je kind zelf? Wat is zijn/haar idee van het beste in zichzelf? En wat maakt dat wij denken dat wij beter weten hoe je kind zich zou moeten ontwikkelen, dan je kind zelf?
Intern verlangen
Laten we als voorbeeld eens kijken de ontwikkeling die je kind doormaakt bij het leren lopen. Wij als ouders denken vaak dat het tijd is om je kind te leren lopen. Maar niets is minder waar. Ken je het spreekwoord: “Je kunt een paard naar water leiden, maar je kunt hem niet dwingen te drinken”? Zo is het precies bij kinderen. Als er bij je kind nog geen intern verlangen leeft om te leren lopen, dan zal het blijven bij een paar mechanische stapjes tussen papa en mama in. Laat je je kind weer los, dan kruipt hij/zij weer vrolijk verder.
Leren lopen is een proces wat volgt op een intern verlangen bij je kind om een nieuwe “laag” in zijn/haar leefwereld te ontdekken. Op tijger- en kruiphoogte heeft je kind alles wel zo’n beetje gezien. En nu is het tijd voor meer. De hersenen van mensen zijn geprogrammeerd op nieuwe ervaringen. Hersenen zijn zogezegd ‘ervaringsverslaafd’. Groei en ontwikkeling zijn de belangrijkste interne drijfveren van de mens. Daar hoef je niets voor te doen, dat is gewoon van nature aanwezig.
Avontuur
Ken je dat zelf ook? Dat kriebeltje in je buik als je zin krijgt om eens iets nieuws te proberen? Heb je je ooit afgevraagd waar dat kriebeltje vandaan komt? Het is een seintje van je hersenen: tijd voor nieuwe ervaringen. Met als doel: groei en ontwikkeling. En precies dat seintje doet je kind besluiten om te leren lopen. Met veel motivatie, inspanning en natuurlijk vallen en opstaan. Op zijn/haar eigen moment, in zijn/haar eigen tempo. Daar hebben wij als ouders eigenlijk niets mee te maken. En dat geldt voor alle gebieden van ontwikkeling van kinderen (en volwassenen ook trouwens). We noemen dat leerrijpheid.
Standaardisering
We maken een sprong verder in de tijd. Je kind gaat inmiddels naar school. Tijdens een 10-minutengesprek krijg je tot je verbazing te horen dat je kind niet goed meekomt met de andere kinderen uit de klas. Voorgesteld wordt om thuis met je kind extra lezen en rekenen te oefenen, zodat de achterstand ingehaald kan worden. Je weet niet wat je hoort. Je hebt nooit eerder iets gemerkt van een achterstand. Ineens bedenk je dat je kind de laatste tijd met steeds minder plezier naar school gaat. Thuis is je kind moe, futloos en geprikkeld. Moet je dan werkelijk nòg meer tijd aan schoolwerk gaan besteden? Of kan het ook anders?
Gelukkig wel. Je kind is namelijk niet het probleem, feitelijk kan je kind niet achterlopen. Het doorloopt immers zijn/haar eigen ontwikkeling, op basis van zijn/haar eigen leerrijpheid. Het schoolsysteem is het probleem. Het lijkt misschien alsof kinderen uit de maat lopen, maar in werkelijkheid zijn het de scholen die niet meer passend zijn.
De school is geen voorbereiding op het leven, ze is het leven zelf
Het huidige schoolsysteem is sterk verouderd. Het draait om de leerkracht die als autoriteit optreedt en die elk jaar een vast leertraject behandelt volgens vaste methodes (het curriculum). Met als doel dat iedere leerling ongeveer hetzelfde diploma kan behalen. Om de leerling klaar te stomen op een plaats in de arbeidsmaatschappij, met een vaste functie- en taakomschrijving. Als een soort verworven identiteit: je wordt notaris, of secretaresse, of verpleegster…
Het is gebaseerd op de leertheorie van het Behaviorisme (begin 20e eeuw). Volgens deze leertheorie is de mens bij de geboorte een onbeschreven blad (tabula rasa), dat door opvoeders en leerkrachten op een juiste manier ingevuld zal moeten worden met kennis, vaardigheden, waarden en normen. Zo zal het kind gevormd worden tot een volwaardige volwassene.
Nieuwe tijd, nieuwe school
Vanaf de jaren ’90 zijn er ook vernieuwende schoolsystemen ontstaan. Deze gaan veel meer uit van de ontwikkeling van het kind zelf en van de huidige en toekomstige leefomstandigheden. De wereld van nu is niet dezelfde als de wereld van toen.
Deze nieuwe scholen zijn gebaseerd op nieuwe leertheorieën waarin de leerling zelf verantwoordelijk is voor het verwerven van kennis en vaardigheden in plaats van de overdracht van kennis door opvoeders en leerkrachten. Zoals in de leertheorie van het Sociaal Constructivisme. Het kind is hierin zeker geen onbeschreven blad en “vult” zichzelf met nieuwe kennis en vaardigheden door deze te verbinden aan wat zij al weten en kunnen. De leerling heeft hierin een actieve rol en de opvoeders en leerkrachten dienen als voorbeeldfiguren en creëren ‘leerrijke’ situaties en omgevingen. Sociale processen spelen een zeer belangrijke rol.
Democratische School ‘De Ruimte’
Een school die al sinds 2003 een nog nieuwer onderwijsconcept toepast, is de Democratische School De Ruimte, in Soest. Het is een school voor zowel primair als voortgezet onderwijs (4-18 jaar).
De leerlingen leren hier onder andere volgens de leertheorie die het meest aansluit bij de tijd waarin we leven. Bij het zogenaamde Connectivisme gaan we ervan uit dat het niet meer zo belangrijk is om alle kennis en informatie in onszelf op te slaan. Wat van groot belang is geworden, is dat de leerling weet waar en hoe hij/zij belangrijke informatie kan vinden. In plaats van theorie in je hoofd te proppen, leer je hoe je zo goed en efficiënt mogelijk toegang kunt krijgen tot de informatie die je nodig hebt. De term ‘netwerk’ speelt hier een belangrijke rol. Het vermogen om nieuwe kennis te zoeken, vinden en toepassen is belangrijker geworden dan de kennis zelf.
De school zegt onder andere: ‘De school is geen voorbereiding op het leven, ze is het leven zelf. Hier kunnen kinderen zichzelf zijn, spelen, leren waar hun interesse naar uit gaat, verantwoordelijkheid ontwikkelen, uitblinken in waar zij zelf voor kiezen.’
Deze school houdt rekening met de leerrijpheid van de leerlingen. Ze biedt een uitdagende, veilige omgeving, waardoor kinderen zich vrij voelen te doen wat hun hart hun ingeeft. En wat ook zeer belangrijk is: de school houdt de focus op de toekomst in plaats van vast te houden aan gewoontes uit het verleden.
Leerlingvolgsysteem
De ontwikkeling van de leerling wordt uiteraard wel gevolgd. Maar dat gebeurt niet zoals op de reguliere basisschool, waar gekeken wordt of een leerling een vaardigheid wel/niet beheerst op de vaste momenten van toetsen. Op de Democratische school wordt een kruisje bij de vaardigheid gezet zodra de leerling deze beheerst, in de volgorde en het tempo van de leerling zelf. En aan het eind van de schoolperiode zijn alle vakjes aangekruist. Maar zonder de stress van het wel/niet kunnen meekomen met de andere leerlingen en het moeten voldoen aan de norm van een ander.
Er is een groeiend aantal Democratische scholen in Nederland.
Wees moedig en vertrouw op je kind
Elke generatie wordt geboren met de talenten en vaardigheden die nodig zijn voor groei en ontwikkeling in de maatschappij van HUN toekomst. En die is totaal anders dan die van hun ouders.
Daarom vind ik het belangrijk dat wij ouders goed kijken naar de ontwikkelingen in de wereld en een school kiezen die onze kinderen kan voorbereiden op hun toekomst. We houden vaak onnodig vast aan het vertrouwde, ook al zien we dat het oude systeem van toetsen en degelijkheid eigenlijk niet meer aansluit op de huidige tijd. Dus vertrouw maar op je kinderen en laat hen zich ontwikkelen naar hun eigen inzicht. Onze kinderen hebben alles in zich om een succes te maken van hun leven, en daarmee de wereld een stukje mooier te maken!
Boekentips:
Lees op Kiind ook:
Waarom ik thuisonderwijs overweeg
Haal de wereld binnen met thuisonderwijs
Leren lezen op een school zonder klassen en toetsen
Marleen den Arend leeft haar grootste droom: moeder zijn! Ze geniet met volle teugen van haar 3 jongens (3, 5 en 48 jaar) en deelt haar ervaringen en kennis graag met andere ouders. Ze doet dit via haar bedrijf Het MamaBuro, waar ze online cursussen biedt over Bewust Opvoeden, artikelen schrijft en af en toe een lezing geeft.
