‘Het stellen van grenzen is noodzakelijk in de opvoeding. Zonder grenzen ontwikkelt het kind zich tot een onevenwichtige persoonlijkheid, die niet geleerd heeft rekening te houden met anderen. Zonder grenzen kan een kind zichzelf ook in gevaar brengen.
Ook al zal het kind het niet altijd zo ervaren, juist in het belang van het kind is het goed grenzen te stellen. Een kind heeft regels nodig’.
Grenzen, consequenties, regels. Deze woorden roepen nogal wat op in de wereld van opvoeding en ouderschap. Sommige ouders zijn er fan van en anderen willen er niks van weten. Hoewel ik deze woorden zelf niet gebruik in mijn kijk op ouderschap en daarin geen plaats zie voor regels, straffen en belonen lijkt het me wel waardevol om eens woorden te geven aan hoe grenzen passen binnen bewust en respectvol ouderschap.
Geen goed of fout
Zoals je vorige maand kon lezen is alle gedrag en elke uitspraak een poging om een behoefte te vervullen. Wanneer ik deze behoefte kan herkennen zonder te focussen op het gedrag of de invulling van de behoefte dan wordt meteen duidelijk hoe redelijk het gedrag van de ander is. Behoeften zijn namelijk heel menselijk en daardoor zo begrijpelijk.
Mijn reactie op gedrag
In onze maatschappij wordt er echter op een andere manier naar kindergedrag gekeken. Het wordt gelabeld als goed of stout. Door mijzelf te oefenen onmiddellijk elk gedrag te vertalen naar behoeften merk ik dat ik niet langer kan denken in termen van goed gedrag of slecht gedrag. En door het loslaten van gedachten over goed of oké, fout of slecht wordt het steeds makkelijker om met geduld en zachtheid te reageren. Ik merk dat ik steeds minder geneigd ben om gedrag persoonlijk te nemen of te reageren met boosheid en beschuldigingen.
Acceptabel gedrag
Dus als er geen goed of fout gedrag bestaat en alle behoeften redelijk zijn, is elk gedrag dan oké, zijn er geen grenzen of regels? Hoe mijn kind ervoor kiest om diens behoeften in te vullen kan wel degelijk niet acceptabel zijn voor mijzelf of anderen. Sommige manieren waarop iemand invulling probeert te geven aan een behoeften overschrijden mijn persoonlijke grenzen. En ik ben ook maar een mens. Dus soms raak ik ook op mijn teentjes getrapt, vooral als ik moe of gestrest ben. Mijn irritatie, boosheid of verontwaardiging is echter nooit de fout van mijn kind of diens gedrag. Er is bij mij een gevoelige plek geraakt en het is mijn eigen verantwoordelijkheid om daarmee aan de slag te gaan (bijv. met zelfconnectie. Belangrijk in de relatie met mijn kind is vooral hoe ik reageer op diens gedrag.
Respectvol reageren
Mijn persoonlijke grenzen zijn er om fysiek en emotioneel voor mijzelf te kunnen zorgen. Om te kunnen voelen: Dit is waar ik ophoud en waar jij begint. Velen van ons hebben niet geleerd om dit te doen. We kregen in onze jeugd boodschappen dat we onze gevoelens niet moesten uiten en onze behoeften ontkennen. Geen wonder dus dat het voor veel ouders lastig is om hun eigen grenzen te kunnen voelen. En begrijpelijk dat ze teruggrijpen op regels om zich veilig te kunnen voelen, óf afhaken en een laissez-faire houding aannemen.
Mijn persoonlijke grenzen zijn er om voor mijzelf te kunnen zorgen
Ik ben er echter van overtuigd dat er een andere optie is. Dat ik mijn grens aan kan geven met bewustzijn en respect. In verbinding met mijzelf én met mijn kind. Om mijn persoonlijke grenzen goed te kunnen leren voelen in elke situatie is het belangrijk dat ik mijzelf goed ken en weet wat mijn limieten zijn. De beste manier om mijn grenzen te bewaken is dus om goed voor mijzelf te zorgen. Om in elke situatie met bewustzijn en respect te kunnen reageren denk ik dat het belangrijk is dat ik mijn eigen grenzen kan voelen, en dat die er ook mogen zijn én dat ik ze kan ze verwoorden op een manier die de ander er niet verantwoordelijk voor maakt.
Mijzelf leren kennen
Uitdagend gedrag van mijn kinderen wordt door deze manier van kijken naar mijzelf een oefening in het diep leren kennen van mijzelf. Door het idee “Maar ze moeten toch grenzen leren!” los te laten kan ik de verantwoording nemen voor mijn eigen beleving en mijn persoonlijke grenzen leren voelen en respectvol aangeven.
Dit begint bij duidelijkheid krijgen over wat mijn grens is en waarom. Ofwel stoppen met nadenken over waarom bepaald gedrag mij stoort en te leren voelen wat het bij mij oproept en welke behoeften daarbij horen. Hierdoor kan ik bewuster kiezen welke grens voor mij echt belangrijk is.
Daarbij is het ook zaak om me te realiseren dat het oké om mijn eigen grenzen te eren. Als je het idee hebt dat je grenzen moet bewaken dat die er eigenlijk niet mogen zijn wordt het erg lastig om ze respectvol aan te geven. Zijn dit soort gedachten actief die het moeilijk maken om je kind te blijven zien als kind in plaats van als ‘iemand die over mijn grens heen gaat’?
En mijzelf eraan te herinneren dat ik altijd kan kiezen hoe ik wil reageren. Vragen die mij daarbij kunnen helpen zijn: Wat is mijn intentie? Wil ik mijn zin krijgen of wil ik een sterke vertrouwensrelatie met mijn kind? Wat wil ik dat de redenen zijn waarom mijn kind zich gedraagt? Als je merkt dat je intentie stiekem toch is om je zin te krijgen, dan start je weer met zelf-connectie. En wanneer je daar geen tijd voor hebt, dan kun je altijd nog kiezen om het voor nu te laten rusten. Je kind is niet voorgoed verpest als het niet meteen wordt gecorrigeerd en je kunt altijd nog later ergens op terugkomen en het gesprek aangaan.
Voorleven
In mijn visie op bewust en respectvol ouderschap spelen grenzen dus eigenlijk best een belangrijke rol. Ook zie ik een risico om over grenzen te spreken, omdat het zo makkelijk gebruikt wordt om goed of fout te kunnen bepalen. Daarom verkies ik om liever niet over grenzen te spreken maar het te zien als een signaal om mijn behoeften te onderkennen en hier zelf de verantwoording voor te nemen. Best een radicaal idee, in een cultuur waar ons van jongs af aan geleerd is dat het aan de ander ligt als er over onze grens gegaan wordt. Liever zie ik het als een kans om onze relatie met onze kinderen te verdiepen en onze relatie met onszelf. En om voor te leven hoe je respectvol met je eigen grenzen omgaat en voor je eigen behoeften zorgt kun je kinderen leren ook op een zorgzame manier hun behoeften te vervullen en daarbij ook rekening te houden met jou.
Boekentips
Astara Lieuw-On is moeder van twee zoons en gastouder van een paar meiden. Met haar bedrijf Zayma vervult ze haar wens om ouders te inspireren tot meer compassie met hun kinderen door het geven van workshops, trainingen en met persoonlijke begeleiding.
