Iedereen heeft het altijd over het stellen van grenzen in de opvoeding. Hiermee worden in de regel de grenzen van de ouders bedoeld. Maar hoe vaak ga je -zonder dat je erbij stil staat- niet over de grenzen van je kind heen? Een veel gehoorde zin is: “Nog één hapje en dan krijg je een toetje”, of “ik ben hier de baas en bepaal wat er gebeurt!”. Natuurlijk zijn er genoeg dingen op te noemen die kinderen niet zelf kunnen bepalen. Omdat ze gevaarlijk zijn, omdat ze er te jong voor zijn of omdat het anderen kan schaden. Grenzen maken deel uit van het leven en elk kind komt ze dan ook vroeg of laat tegen. Er zijn echter grenzen die kinderen heel goed zelf kunnen bepalen en waarvan het zelfs heel leerzaam is als ze deze zelf mogen bepalen. Kinderen weten heel goed wat ze wel en niet prettig vinden, of ze genoeg gegeten hebben en of ze iets alleen kunnen.
We hebben het allemaal wel eens meegemaakt
Je kunt je vast nog wel een situatie herinneren van vroeger waarin iemand over jouw grenzen heen ging. Als klein meisje wilde ik graag iedereen tevreden houden en dus gaf ik soms onvoldoende mijn grenzen aan. Het toppunt vind ik nog altijd de volgende situatie: Er werd een gastles verzorgd door een toneelgroep die spelenderwijs ons kleuters duidelijk wilden maken dat er ook ‘stoute’ volwassenen zijn die niet altijd het beste voor hebben met kinderen. Uiteraard werd ik uitgekozen. Ik werd op een kist gezet en één van de acteurs kwam bij me staan. Van tevoren was er al uitgelegd dat je altijd weg mocht lopen wanneer een vreemde je aansprak. De acteur speelde een ‘vreemde meneer’ en stelde mij allerlei vragen: “waar woon je?”, “is je moeder thuis” en “ben je hier alleen?” Braaf als ik was beantwoordde ik al zijn vragen.
Tijdens dit gesprek zei mijn gevoel me op een gegeven moment dat dit maar vreemde vragen waren en dat ik dit niet prettig vond. Ik wist dat het gespeeld was en dat ik dus best weg mocht lopen. Maar zelfs in een geënsceneerde situatie bleef ik, zoals het een beleefd meisje betaamt, op de kist staan. En ineens gebeurde het. Deze ‘vreemde meneer’ tilde me op en nam me mee achter de coulissen. Mijn hart bonkte in mijn keel, zelfs nog toen hij me allang had neergezet. Dit, zo legden hij en zijn collega’s mijn verbaasde klasgenootjes uit, kon dus ook in het echt gebeuren. Zelfs nu ik aangemoedigd werd mijn grenzen aan te geven lukte het me niet. Mijn ‘nee’ kwam er als kind soms niet zo duidelijk uit, omdat ik de behoeften van een ander voor die van mijzelf plaatste en omdat ik niet onbeleefd wilde zijn.
Dit geldt voor een heleboel kinderen. Helemaal in het contact met volwassenen. Tegen volwassenen ben je nu eenmaal beleefd en volwassenen, zo leren veel kinderen, zijn dé autoriteit en hun wensen zijn belangrijk. Kinderen leren dan ook al jong dat het belangrijk is volwassenen tevreden te stellen. Het gebruik van onder andere straffen en belonen vergroot het gezag van volwassenen over kinderen. Maar jouw gezag hoeft niet per se benadrukt te worden met machtsvertoon, want je bent al ruim in het voordeel, omdat je simpelweg groter, sterker en ouder bent.
Om als kind naar je eigen stem te luisteren en daar vervolgens ook naar te handelen door bijvoorbeeld weg te lopen, is heel moeilijk. Het is daarom belangrijk om de grenzen van kinderen te erkennen en te respecteren. Het is aan ons om hen te leren hun eigen stem te vinden in plaats van die van de ouders of anderen. Zo leren kinderen te vertrouwen op zichzelf en hun intuïtie. Hieronder worden verschillende grenzen beschreven met voorbeelden van situaties waarin deze niet gerespecteerd worden.
De baby ligt heerlijk te spelen op een kleed en wordt zonder aankondiging ineens opgepakt
Fysieke grenzen
Wie kent er niet een ouder die graag de waterpokken van zoonlief wil laten zien aan een vriendin, terwijl het kind dat eigenlijk niet wil. “Kom op, doe niet zo flauw” wordt er dan gezegd. En in sommige gevallen is het shirt of de broek al uit voordat het kind goed en wel beseft wat er aan de hand is. Een kind leert op deze manier dat het eigenlijk maar weinig te vertellen heeft over zijn eigen lijf. Een ander bekend voorbeeld is het geven van knuffels en kusjes. Vaak wordt er, wanneer een kind duidelijk aangeeft dat het geen kusje wil geven, benadrukt dat het toch wel heel jammer is dat Tante Marijke nu geen kusje krijgt. Met andere woorden: er wordt het kind een schuldgevoel aangepraat terwijl het toch duidelijk een grens aangeeft. Uiteraard zijn er beleefdheidsvormen. Maar je kunt je afvragen of het echt noodzakelijk is dat het kind een kus geeft. Een handje geven of goedemiddag zeggen is toch ook heel beleefd? Ook het temperaturen van een kind wordt in sommige gevallen gewoon gedaan terwijl het kind dit absoluut niet wil. Hoe belangrijk is het nu eigenlijk om te weten of een kind 37.5 of 38 graden koorts heeft? Wanneer er sprake is van hoge koorts merk je dat snel genoeg. Wanneer een kind hierin zelf de regie heeft kan het zelf bepalen hoe dichtbij een ander mag komen. Daarnaast kan het kind het contact ook ontspannen aangaan, omdat hij weet dat het hierin enig zeggenschap heeft. Dit kun je ondersteunen door je kind te leren hoe het dit verbaal het beste kan aangeven. Hierbij kun je denken aan korte, duidelijke zinnen zoals:”Nee, dat wil ik niet!” of “Dat vind ik niet prettig!” Ook weet het dat het mag luisteren naar zijn gevoel. Het opdringen van fysiek contact leert een kind alleen maar dat anderen voor hem bepalen wat hierin voor hem prettig is en wat niet. Terwijl het gevoel baas te zijn over je lijf zo belangrijk is.
Het overschrijden van fysieke grenzen gebeurt niet alleen bij grotere kinderen. Het begint vaak al in de babytijd. De baby ligt heerlijk te spelen op een kleed en wordt zonder aankondiging en zonder dat hij het ziet aankomen ineens opgepakt. Hetzelfde gebeurt met het omdoen van een slab. Dit gebeurt vaak achter de rug om van de baby. Ineens wordt de slab over het hoofd heen getrokken. Dit is voor veel kinderen even schrikken en kan een kind het onprettige gevoel geven dat hem zomaar iets kan gebeuren. Baby’s hebben al weinig controle over hun omgeving en de mensen in hun leven. Onverwachte fysieke handelingen kunnen daardoor bedreigend overkomen. Het is een kleine moeite om de slab zo om te doen dat de baby het ziet aankomen. Maar ook het doorgeven van kleine baby’s op verjaardagen terwijl het kind zich duidelijk niet op zijn gemak voelt getuigt van weinig respect voor de behoeftes van het kind. Maar de meest bekende is wel het opdringen van eten aan een baby. Veel ouders hebben een zeer uitgebreide trukendoos om kinderen nog een hapje te laten nemen. Hierdoor leert een kind dat jij zijn grenzen met betrekking tot hoeveel hij eet bepaalt in plaats van hijzelf. Dit kan ertoe leiden dat kinderen niet zelf voelen wanneer ze vol zitten, maar pas vol zitten als het bord leeg is. In een tijd waarin overgewicht een groot probleem vormt is het juist belangrijk om kinderen te leren naar hun verzadigingsgevoel te luisteren. Voor kinderen onder de één jaar is vast voedsel ook nog letterlijk bijvoeding. De nadruk ligt op het leren kennen en waarderen van verschillende smaken en texturen en niet op wat er naar binnen gaat. De Rapley-methode is een mooi voorbeeld van de regie bij het kind laten. Door zelf te bepalen wat en hoeveel het eet leert een kind onder andere wanneer het vol zit.
Ieder mens heeft op het gebied van fysieke en mentale mogelijkheden ook zijn of haar persoonlijke grenzen. Niet ieder kind kan goed leren of sporten. Het heeft ook geen zin om kinderen op dit gebied onder druk te zetten. Het zorgt alleen voor teleurstellingen en onzekerheid. Beter is het om te kijken waar de kracht en interesses van jouw kind liggen en hem helpen deze te ontplooien. Een kind dat vanuit eigen interesse en motivatie iets oppakt is sneller geneigd dit vol te houden dan wanneer het opgelegd is. Kinderen weten vaak ook heel goed wat ze wel en niet kunnen. Het zijn eerder de ouders die iets eng vinden en daarom aangeven dat het niet mag. Natuurlijk is het eng als je kind helemaal bovenin het klimrek klimt. Het is echter ook heel leerzaam en kan een kind een trots gevoel geven. Het stimuleert ook de zelfstandigheid. Laat kinderen daarom zelf hun grenzen ontdekken.
Emotionele grenzen
Het zijn niet alleen fysieke grenzen die overschreden worden. Er wordt kinderen ook regelmatig gevraagd om bijvoorbeeld een liedje te zingen of een dansje te doen. Geeft het kind zijn grens aan dan zijn er een heleboel mensen die zeggen: “Ach toe nou één keertje, je doet het zo leuk!”. Niet ieder kind vindt het prettig om in het middelpunt te staan en dat moet gerespecteerd worden. Een ander voorbeeld is kinderen te dwingen iets dat ze hebben meegemaakt met jou te delen. Natuurlijk ben je nieuwsgierig naar wat je kind bezighoudt. Een kind heeft echter recht op eigen ervaringen en geheimen en zal deze delen wanneer hij of zij daar klaar voor is. Het onder druk delen van ervaringen en gevoelens leidt niet tot een open, respectvol gesprek en het is nog maar de vraag of je op deze manier alles te horen krijgt. Het mag duidelijk zijn dat wanneer je het gevoel hebt dat er iets speelt dat schadelijk kan zijn voor jouw kind of dat van een ander je hier wel wat mee doet. Maar hiervoor zijn ook andere manieren denkbaar.
Je kunt om te beginnen met je kind afspreken dat het leuke geheimen voor zichzelf mag houden, maar nare geheimpjes niet. Ook niet als iemand anders zegt dat het geheim moet blijven. Daarnaast is het belangrijk om een goed moment uit te kiezen. Een moment waarop er een vertrouwelijke sfeer is tussen jou en je kind. In sommige gevallen kun je ervoor kiezen om een oma of opa of ander vertrouwd persoon in te schakelen. Misschien wil je kind het wel aan hen kwijt? Krijg je een geheim te horen zorg dan dat je het met jou gedeelde geheim goed bewaard. Het zonder toestemming doorvertellen van iets wat jouw kind met jou heeft gedeeld kan een kind het gevoel geven dat zijn of haar grenzen niet gerespecteerd worden. Het schaadt ook de vertrouwensband tussen ouder en kind.
Het respecteren van grenzen
Het is belangrijk dat de grenzen van kinderen worden gerespecteerd. Niet alleen door anderen maar ook door jou. Het kind leert dan namelijk te vertrouwen op zijn of haar eigen gevoel. Zelf wil je vast ook niet zomaar door iedereen aangeraakt worden of alles van jezelf laten zien. Vaak voel je heel goed aan door wie je wel en niet aangeraakt wil worden. Wanneer een kind van jongs af aan leert te luisteren naar dit gevoel, zal het dit gevoel later sneller herkennen, er naar kunnen luisteren en er op kunnen vertrouwen. Komen ze dan in een situatie die niet prettig voelt dan hebben ze geleerd dit te signaleren en naar te luisteren. Uiteraard geldt dit ook andersom. Leer je kind van jongs af aan ook respect te hebben voor de grenzen van andere mensen. Dit geeft je direct een mooie opening om het eens samen over grenzen te hebben.
Meer over grenzen van je kind op Kiind Magazine
Bron: overgewicht.org
