‘Kan dat kind niet uit?’ heb ik wel eens grappend gezegd toen mijn baby de slaap niet kon vatten. Echte baby’s liggen niet urenlang zoetjes in hun bedje te slapen, zoals in de reclames. Dat kan soms flink tegenvallen voor nieuwbakken ouders. Harvey Karp ontwikkelde een manier om baby’s stil te krijgen, die hij omschrijft als ‘het omzetten van een lichtschakelaar’. Het kind kan dus uit, maar wat doet dat eigenlijk met een baby? Dat is niet goed onderzocht. Er zijn echter aanwijzingen dat de methode van Dr. Karp een paniekreflex bij de baby oproept.
Shh!
De methode van Dr. Karp bestaat uit vijf stappen, die hij de vijf S’en noemt. De vijf S’en zouden een reflex opwekken, een ‘kalmeerreflex’, aldus Karp. Op zijn DVD en filmpjes op internet is inderdaad te zien dat baby’s stoppen met huilen, en lijken te slapen. Het idee is dat deze vijf stappen de omgeving van de baarmoeder imiteren. Volgens Dr. Nils Bergman, kinderarts en specialist op het gebied van prematuur geboren baby’s, is er echter vermoedelijk sprake van een paniekreflex. Hierbij lijkt een baby wel rustig, maar eigenlijk wordt hij overspoeld met stresshormonen.
De vijf stappen van Karp zijn:
‘swaddling’: inbakeren met de armen strak omlaag tegen het lijfje gebonden,
‘side position’: de baby op de zij of buik houden, het hoofdje van de dragende persoon af,
‘shushing’: hard in het oor sissen, ‘zo hard als een baby huilt’,
‘swinging’: heen-en-weer wiegelen (zie filmpje),
‘sucking’: de baby laten zuigen op bijvoorbeeld een speen.
Bekijk het filmpje om hier een beeld van te krijgen.
Het meest opvallende aan de techniek van Karp is het luide Shh!-geluid dat hij maakt in het oor van de baby. Zelf stelt hij dat dit geluid lijkt op wat een baby in de baarmoeder hoort: het ruisen van de aderen van zijn moeder. Volgens professor kindergeneeskunde J. Philip Saul is dit een misverstand. De bloedstroom van een moeder is stil, het ruisende geluid wat Karp nabootst is het geluid dat een medisch apparaat maakt dat soms gebruikt wordt bij zwangeren om de snelheid van de bloedstroom te meten*. Evengoed vindt Dr. Saul de 5S’en een goede methode.
Kalm of terror?
Dr. Bergman stelt dat de ssh-ing niet kalmerend werkt, maar juist een paniekreflex oproept. Onderzoek (Bach, 2008) toont aan dat een aanzwellend, hoger wordend geluid de amygdala alarm doet slaan. De amygdala is een onderdeel van de hersenen dat zintuiglijke prikkels zoals geluid, reuk en zicht verwerkt en hier emoties aan koppelt. Het lichaam wordt overspoeld met stresshormonen. Een baby kan hiervan inderdaad ‘uit’ gaan. Als je alleen bent, en er is een leeuw of tijger vlakbij, dan is het slim om je stil te houden, ‘doen alsof je dood bent’. Deze ‘bevries’-reflex of ‘terror’-reflex kan zo het leven van de baby redden. De baby lijkt rustig, maar is alert en op zijn hoede. (Perry 1995)
De methode roept mogelijk een paniekreflex bij de baby op
Stress-hormoon heeft nut in een gevaarlijke situatie, maar het is belangrijk dat een baby kalmeert als het gevaar voorbij is. Baby’s kunnen dit niet alleen. Wordt een baby in ‘bevries’-modus alleen neergelegd, dan blijven de stress-hormonen door het lijfje razen. Dr. Bergman noemt dit ook wel: toxic stress; de hoeveelheid stresshormoon vergiftigt het lichaam. Op dit punt gaat de ‘bevries’-reflex vermoedelijk over in dissociatie: het loskoppelen van denken en voelen. Als je machteloos bent om iets tegen de situatie tedoen, kun je op deze manier gevoelens ontvluchten die niet te verdragen zijn (Shonkhoff 2011) Dr. Nils Bergman heeft in een briefwisseling met Dr. Harvey Karp zijn zorgen aangegeven.
Of de ‘kalmeerreflex’ van Harvey Karp eigenlijk ‘terrorreflex’ is, blijft onduidelijk omdat er geen onderzoeken zijn gedaan die het stressniveau meten van baby’s nadat ze stil zijn geworden van de 5S-methode. Er is één onderzoek gedaan naar de methode, en die ging over de tevredenheid van ouders. In Nederland zijn een aantal voorstanders van de 5S-methode een onderzoek** gestart waarbij gekeken wordt naar het huilgedrag van baby’s. De stresshormonen van de baby’s worden ook hier niet onderzocht.
Vierde trimester
Je zou kunnen denken dat Dr. Karp van de harde lijn is, maar dat is niet zo. Zijn 5S-methode is onderdeel van een bredere aanpak. Volgens Dr. Karp zouden mensenbaby’s nog niet klaar zijn voor een leven buiten de baarmoeder als zij geboren worden. Hij pleit daarom voor het zorgen voor een ‘vierde trimester’ van de zwangerschap. Zijn 5S-methode is kunstmatig, een baarmoeder zonder moeder. Maar buiten de slaaptijd pleit Dr. Karp voor lichaamscontact en nabijheid. Het risico bestaat echter dat zijn 5S-methode los wordt toegepast, bijvoorbeeld in combinatie met de rust, regelmaat en prikkelreductie aanpak zoals beschreven in de Richtlijn Huilbaby’s.
Uit
Volgens Dr. Carole Lasham, kinderarts in het Tergooi in Blaricum, zouden alle ouders de 5 S’en moeten leren op het consultatiebureau. Psycholoog Sylvia Nossent van het NIP (Nederlands Instituut van Psychologen) is echter voorzichtig. Zij stelt dat de 5S-methode alleen toegepast zou moeten worden in uiterste nood. En zo blijft de vraag: willen we baby’s wel blootstellen aan een ‘uit-knop’ waar we de effecten niet van kennen en die mogelijk een paniekreflex teweeg brengt?
*Het gaat om de ‘doppler flow monitoring machine’ (dit is iets anders dan het doppler-echo apparaat). Dit apparaat meet de snelheid van de bloedstroom, en zet dat om in geluid.
**Carole Lasham doet samen met Ruben Fukkink van de Universiteit van Amsterdam en Roos Rodenburg onderzoek naar de methode door huilgedrag van baby’s te vergelijken.
UPDATE 12-07-2014
Na publicatie van dit artikel is nieuwe informatie boven water gekomen. De 5S-methode van Dr. Harvey Karp is wél eerder onderzocht, in 2010 zelfs al. Het onderzoek keek helaas niet naar de stresstoestand van de baby’s, wel naar hoeveel de baby huilde en sliep, en naar stress bij de ouders. Er bleek geen verschil tussen de groep die de methode-Karp wél toepaste, en die de methode niet toepaste. Baby’s huilden niet minder door de 5S-methode, ze sliepen ook niet langer. Ouders die de methode van Karp aangeboden hadden gekregen via zijn video waren ook niet minder gestrest dan de controlegroep. Het lijkt er dus op dat de methode-Karp een baby ook niet ‘stil’ krijgt, nog los van de vraag of ‘stil’ hetzelfde is als ‘kalm’.
Bronnen
Briefwisseling tussen Harvey Karp M.D. en Dr. Nils Bergman
The Happiest Baby, Guide to Great Sleep | Harvey Karp | ISBN 9780062113320
DVD The Happiest Baby on the Block | Harvey Karp
http://skintoskincontact.com/about-bergman.aspx
http://www.eenvandaag.nl/binnenland/46225/de_uitzetknop_voor_huilende_baby_s_
http://www.mandypijl.nl/artikelen/van-huilbaby-naar-blije-baby.pdf
http://www.praktischepediatrie.nl/uploads/forum_posts/reply.pdf
Childhood Trauma, the Neurobiology of Adaptation, and “Use-dependent” Development of the Brain: How “States” Become “Traits” | Bruce D. Perry e.a. | Verschenen in Infant Mental Health Journal (1995)
Should Neonates Sleep Alone? | Barak E. Morgan, Alan R. Horn & Nils J. Bergman | Verschenen in Biological Psychiatry (2011)
Rising Sound Intensity: An Intrinsic Warning Cue Activating the Amygdala | Dominik R. Bach e.a. | Verschenen in Cereb Cortex (2008)
Linda Rikkers is moeder van drie kinderen. Ze werkte tot voor kort als Creatief Therapeut Beeldend en Activiteitenbegeleider in de GGZ, en is redacteur en schrijver.
