In haar ontroerende artikel ‘How Cultures Protect the New Mother’ onderzoekt psychologe en lactatiekundige Kathleen Kendall-Tackett hoe andere culturen het welzijn van nieuwe moeders beschermen. En waar zij de vergelijking trekt met Amerika, deed ik dat met Nederland. En dan raakt het, ondanks dat mijn bevalling ver achter mij ligt, toch een gevoelige snaar.
Rituelen in de kraamtijd
Als inwoners van een geïndustrialiseerd land denken we vaak dat we maar weinig gemeen hebben met zogenaamde ontwikkelingslanden. Terwijl zij de zorg voor hun jonge moeders stukken beter doen dan wij, schrijft Kendall-Tackett. Als gevolg van deze zorg komen postnatale depressies en ‘baby blues’ vrijwel niet voor. Culturen met lage cijfers met betrekking tot postnatale depressie hadden allemaal een belangrijke overeenkomst: rituelen die steun en zorg bieden aan pas bevallen vrouwen.
Om te beginnen is er sprake van een kraamtijd die zich duidelijk onderscheid van het normale leven. Het wordt gezien als een tijd om te herstellen en je nieuwe rol als moeder onder de knie te krijgen. Taken van de nieuwe moeder zijn daarom zeer beperkt en de vrouwelijke familieleden zorgen voor haar. Er wordt rekening gehouden met de kwetsbaarheid van de moeder. Door haar een ritueel bad te geven, haar haar te wassen en te masseren. Nieuwe moeders worden ook buiten de maatschappij gehouden zodat zij zich kunnen richten op rust, herstel en de zorg voor de baby. Omringd door andere vrouwen leert de nieuwe moeder hoe borstvoeding werkt en wordt voorkomen dat ze te snel teveel doet. Haar normale taken en de zorg voor eventuele oudere kinderen worden overgenomen door oudere vrouwen in de stam.
Mothering the mother
Een mooie term uit China en Nepal is bijvoorbeeld ‘mothering the mother’. En in de Punjabi cultuur hebben ze een ‘stepping-out ceremony’. Die bevat een ritueel bad, het wassen van de haren en een ceremoniële maaltijd. Wanneer de verse moeder terugkeert naar haar gezin neemt zij geschenken mee die zij voor zichzelf en de baby heeft gekregen.
En wat dacht je van de Chagga vrouwen die drie maanden na de geboorte het hoofd van de nieuwe moeder scheren, haar kronen met een tiara, haar kleden in een gewaad en een staf geven zoals stamoudsten hebben. Waarna zij uit haar hut treedt om haar baby aan de stam te tonen. Ze wordt toegezongen en er wordt gevierd dat zowel zij als haar baby de eerste gevaarlijke weken hebben overleefd. Een schitterende manier om de geboorte en de nieuwe moeder te vieren.
Nieuwe moeders kwetsbaar
Naast het lichamelijke herstel en het ontdekken van het moederschap zijn vrouwen emotioneel enorm kwetsbaar na de bevalling. Tijdens de opleiding tot draagconsulent benadrukte mijn docente dat je altijd goed moet nadenken wat je tegen een prille moeder zegt. Want na een bevallig staat een vrouw volledig open om haar kindje te ontvangen en zich te verbinden. Hierdoor raken dingen die je zegt diep en worden ze nooit vergeten. Ook hiertegen beschermen bevallingsrituelen door de moeder liefdevol te verzorgen, af te zonderen en te ondersteunen. Het feit dat sommige ervaringen mij tien jaar na mijn bevalling nog raken onderschrijft dit. Het lezen over deze prachtige rituelen stemmen me zowel gelukkig omdat ze nog bestaan en verdrietig vanwege een gevoel van gemis.
Je ziet zelfs dat pas bevallen moeders zelf de beschuiten staan te smeren
De focus ligt op de zwangerschap
Kenmerkend is dat veel culturen zich meer focussen op de tijd na de geboorte in plaats van ervoor. Terwijl er in Nederland veel zorg is tijdens de zwangerschap in de vorm van een babyshower, opstaan voor een zwangere in de bus, pufklasjes, afspraken met de verloskundige en veel interesse in de buik vanuit de omgeving. Is de baby eenmaal geboren, dan is de kraamtijd relatief kort, ouderschapsverlof voor de partner vrijwel niet bestaand en iedereen druk, druk, druk. Kraambezoek is vaak gericht op de baby en je ziet soms zelfs dat pas bevallen moeders zelf de beschuiten staan te smeren. Terwijl zij juist verwend zou moeten worden. Gaat de partner na een week weer aan het werk dan is de nieuwbakken moeder alleen. Alleen in de zorg voor haarzelf, de baby, borstvoeding en het herstel. Heeft ze vragen dan moet ze zelf de weg vinden naar de juiste hulpverlening en ondersteuning. Geen wonder dat de kraamtijd in veel westerse landen als enorm stressvol en eenzaam ervaren wordt.
De doula in ere hersteld
Ondanks het gebrek aan zorg en de ieder-voor-zich-mentaliteit die je tegenwoordig steeds vaker ziet is er ook een tegenbeweging. Zo is de doula in ere hersteld. In de huidige westerse cultuur zijn traditionele kraamrituelen misschien wel verloren zijn gegaan, er is dankzij de doula wel meer aandacht voor gekomen. Op dit moment biedt de doula voornamelijk steun tijdens de bevalling, maar wie weet wordt dat in de toekomst nog verder uitgebreid? Want de eenzaamheid die moeders nu ervaren, het gevoel er snel weer bovenop te moeten zijn en de druk om alles alleen te moeten kunnen eisen hun tol. Sandii schreef er al over in haar stuk ‘Waarom we op de camping gelukkig zijn’.
We hebben nog een lange weg te gaan maar het begin is er, stelt Kendall-Tackett. En dat is belangrijk, want zorg voor de jonge moeders verkleint de kans op een postnatale depressie en voorziet in de zorg die deze kwetsbare vrouwen zo hard nodig hebben. En daar profiteert uiteindelijk de hele maatschappij van.
Meer lezen?
De doula, Saskia Bruyn
Mother rising, Barb Luke
Bewaak het fort en brul als het moet – kraamtijd voor vaders
