Geheimen kunnen soms fijne spanning geven. Dat gevoel van jij-en-ik, wij weten hoe het zit. Maar geheimen kennen ook een donkere kant. Wanneer is het voor een kind leuk om een geheimpje te hebben, en wanneer wordt het een last? En hoe kunnen wij helpen om het onderscheid te maken?
Hoe voelt een geheim?
Ik vraag het Naomi Dessaur, expert in het praten met kinderen over seksualiteit: ‘Om te beginnen wil ik ter discussie stellen of er wel leuke geheimen bestaan voor kinderen. Ga eens na hoe vaak we ongemerkt dingen zeggen als ’Dat is ons geheimpje’, en ‘Niemand verder vertellen hoor’. Het klinkt luchtig en onschuldig. Maar hoeveel impact heeft dat op een jong kind?
Zo had mijn kleuter laatst buikpijn. Dit bleek te komen door een geheimpje tussen haar en de oppas. Toen ze me met moeite vertelde dat ze een geheim had, gingen bij mij alle alarmbellen af. Het bleek gelukkig allemaal om niks te gaan, maar realiseer je dat een geheim voor kinderen veel zwaarder weegt dan voor ons. Zij hebben nog geen kaders om het aan te toetsen.’
Het woord ‘geheim’ heeft lading
Het gegeven van iets verbergen is voor jonge kinderen al een hele kluif, nog los van de inhoud van het geheim, stelt Naomi. Daarom adviseert zij ook: ‘Laten we liever andere taal kiezen. Een geheim kan echt zwaar drukken op een kind. Woorden als ‘We hebben een verrassing voor papa’ voelen heel anders dan ‘Dit cadeautje voor papa houden we geheim’. Net zo klinkt ‘Ik vertel je iets grappigs wat alleen jij en ik weten’ veel luchtiger dan ‘Vertel aan niemand wat ik net heb gezegd’. Het woord ‘geheim’ heeft toch lading.’
Eenzaam of verbindend
Hoe kun je met je kinderen praten over het omgaan met een geheim? Naomi: ‘Vertel je kinderen dat ze elk geheim mogen vertellen. Dat het nooit erg is om het te vertellen, wat het ook is. Aan jou of iemand anders die ze vertrouwen. Ik denk dat je als ouder je kind niet vaak genoeg kunt meegeven dat je als kind nooit en nooit wakker moet liggen van geheimen of er last van zou moeten krijgen. Ik noem dit dan ‘buikpijngeheimen’. Voor je kind kun je het heel concreet maken. Vertel bijvoorbeeld dat ze, als iemand een geheim aan hen vertelt, altijd mogen antwoorden: ‘Oké, ik bewaar jouw geheim, maar ik mag het wel met mama of papa delen.’ In je eentje een geheim dragen is voor een kind vaak simpelweg veel zwaarder dan voor ons.’
Een andere tip om je kinderen kader te bieden, is: vertel dat een groot mens nooit van je mag vragen om een geheim te bewaren. Want, zo stelt Naomi, ook al is het iets leuks, voor een kind kan het een last zijn. En verkijk je niet op de loyaliteit van kinderen. Het hebben van een geheim kunnen ze hartstikke serieus nemen. Het kan verbindend voelen met diegene waar het geheim mee is en juist heel eenzaam maken.’
Weerbaar kind
We willen graag dat onze kinderen weerbaar zijn. Dat ze voor zichzelf opkomen. Trouw zijn aan zichzelf. Nee durven zeggen tegen kleffe zoenen van je oudtante (lees ook het artikel Baas over eigen kusjes). Tegelijkertijd is de omgang met geheimen in onze opvoeding doorgaans geen speerpunt. Want, eerlijk is eerlijk, we willen ook de kinderlijke onschuld niet aantasten met enge verhalen. Je hoopt vooral dat ze er nooit mee te maken krijgen.
Toch is het echt belangrijk dat we onze kinderen goed voorbereiden, geeft Naomi aan, zodat ze het sneller zullen herkennen als iets niet pluis is. En die voorbereiding kan heus luchtig zijn.
Luchtige voorbereiding
Naomi tipt: ‘Grijp zoveel mogelijk dagelijkse situaties aan om het te illustreren. In kinderverhalen, filmpjes en alledaagse momenten komen wel geheimen voor. Maak er zelf ook een terugkerend thema van. Jonge kinderen kun je al uitleggen dat ze alles, maar dan ook alles met jou mogen delen. Met oudere kinderen kun je praten over geheimen van leeftijdsgenootjes en wat ze dan kunnen doen. Je kunt het verband leggen met een ‘buikpijngeheim’, dan geef je kinderen een kader. Het verschil tussen een leuk geheim en een buikpijngeheim voel je al in het woord.’
Zo kan een kind zich al een idee van soorten geheimen vormen. Verjaardagsverrassingen, het geheim van Sinterklaas of het geheim van de vaas die-ik-niet-gebroken-heb. Hoe ga je ermee om? Hoe voelt het geheim? En bij welke mensen kan je kind altijd terecht met dit gevoel? Als een kind al nadenkt en kan praten over soorten geheimen, voordat ze aan de orde zijn, is de route naar jouw luisterend oor dus al voorbereid. Naomi: ‘Je kunt ook je eigen ervaring delen, op aangepast niveau. Vertelt eens dat je bijvoorbeeld zelf ook wel eens hebt geprobeerd om een moeilijk geheim te bewaren, en hoe het opluchtte toen je het deelde met de juf of je oma.’
Fotografie: Jana Boekholt, inhoudelijke wijsheid: Naomi Dessaur
Verder lezen
Nee! | Sanderijn van der Doef
Waarom het zo belangrijk is dat kinderen leren luisteren naar hun lichaam
