De appeltjes die je weleens met je ouders te schillen hebt, zijn er vaak al jaren. Eigenlijk gaan de meeste ‘appeltjes’ erover dat je je niet gezien, niet gewild, niet geliefd, niet beschermd hebt gevoeld, niet genoeg liefde kreeg. Dat je ouders geen ruimte hadden om te zien hoe goed je bezig was, of gewoon te zien dat je prima was zoals je was, zonder dat je er iets voor hoefde te doen.
Hoe kun je nou omgaan met dat gemis, als je volwassen bent en zelf kinderen hebt? Ik vraag het aan Mariska Helling, traumatherapeut en systeemopsteller.
‘Irritaties naar je ouders – binnen normale proporties – horen erbij. Niet alles kun je oplossen. De vraag is meer: ‘Wanneer ga je er iets mee doen? Welke dingen kun je beter loslaten en accepteren dat ze zijn zoals ze zijn? Als je merkt dat je ergens elke keer tegenaan loopt, als telkens dezelfde knelpunten naar voren komen, dan is het tijd voor actie.’
Je zit onzichtbaar aan je ouders vast
Betekent actie dan, dat je je ouders aanspreekt op hun gedrag en op de dingen die je dwarszitten? Niet zozeer. ‘In de eerste plaats betekent actie dat je je op jezelf richt, naar binnen keert.’ Mariska licht dit toe: ‘Als je kijkt naar je eigen levensloop, kun je zien op welk punt je meer op je eigen benen bent gaan staan en waar je nog met onzichtbare draden aan je ouders vastzit. Zie je belemmerende patronen terug in je werk en in je relaties, dan is het goed om te kijken naar je kindertijd. Toen was je afhankelijk van je ouders, omdat zij voor je zorgden, en veiligheid boden. Heeft bijvoorbeeld je moeder jou kunnen loslaten? Was ze angstig of verwijtend? Dan zie je dat soms terug in je eigen volwassen leven in de vorm van stagnatie.
Hoe groter de zwaarte is bij je ouders, hoe lastiger het voor je als kind is geweest om los te komen. Het kan wel heel belangrijk zijn om een gesprek aan te gaan met je ouders. Maar dat wat je hebt gemist, kun je nooit meer krijgen. Het gaat erom dat je compassie ontwikkelt voor je eigen pijn en verdriet. Dan kun je anders kijken.
Voel jij vaak boosheid als je je ouders ziet, dan is het goed om naar dat stuk in jezelf te kijken: waar komt het vandaan? Als er dingen niet goed lopen in je leven die fundamenteel belangrijk zijn voor je, dan kun je kijken naar je ouders en naar wat zij hebben meegemaakt. Dan kan er compassie ontstaan.’
Dit is een proces dat los van het contact met je ouders kan lopen. Het heeft weinig zin om je ouders erop aan te spreken, laat staan ze te veranderen. Dit wil overigens niet zeggen dat er geen verandering mogelijk is, benadrukt Mariska. Maar het is belangrijk vanuit welke positie je de vragen stelt. Als je nog iets wil krijgen van je ouders, zoals gemiste liefde, dan kom je meteen in een oud patroon terecht. Die oude energie neem je dan mee in het contact van nu, en dat werkt averechts. Kun je bij je gevoel van nu zijn? Als je jezelf kent, weet wat van jou is en wat voorbij is, dan kun je veel beter – gelijkwaardiger – kijken naar hoe dingen zijn gegaan. Meer van mens tot mens.
Emotioneel volwassen
Als je allemaal emotioneel volwassen bent, moet dat ook kunnen. ‘Volwassen’ betekent dan dat zowel jij als je ouders los zijn gekomen van het verleden en iedereen in staat is om naar een situatie te kijken. Mariska: ’Het kan zijn dat je ouders hun leven lang met zaken rond zijn blijven lopen waar ze niet uit komen. Dan zitten zij vast in een groef, afhankelijk van hun mogelijkheid om met hun proces om te gaan. Soms merk je dat er dan weerstand ontstaat in het gesprek met je ouders en is het raadzaam om het onderwerp weer los te laten. Nieuwe boosheid of verwijten helpen je niet. Zij doen wat ze kunnen. Peil in de loop van de tijd of je ouders nieuwe inzichten hebben ontwikkeld. Ouders kunnen later milder tegen hun eigen verleden aan kijken.’
Losmaken met compassie
Compassie als sleutel vinden we ook in de literatuur. Begrijpen waar je ouders vandaan komen, geeft ook begrip voor waar je zelf staat. Clarissa Pinkola Estés benoemt in haar klassieker De ontembare vrouw een aantal archetypes van de moeder. Drie van de archetypes zijn moeders die zelf op de een of andere wijze te kort zijn gekomen. Zo onderscheidt ze de ambivalente moeder (die niet helemaal voor haar kind en liefde durft op te komen), de gezwichte moeder (die zich afkeert van haar kind, uit angst om sociaal verstoten te worden) en de onbemoederde moeder (die kwetsbaar en onervaren is). Het vierde archetype is de gezonde, sterke moeder. Deze laatste heeft de zorg en bemoedering gekregen die nodig was om zelf sterke kinderen groot te brengen. De meeste vrouwen van deze eeuw vallen in de categorie van onbemoederde moeder.
Bemoeder de moeder
Je eigen moeder stond ook niet op zich. Ook zij heeft zich staande moeten houden in een omgeving die misschien arm aan liefde en ondersteuning was. Hoe ga je nu om met deze kennis? Als het zo is dat jouw moeder en je voormoeders zelf bemoedering gemist hebben, waardoor het jou evenmin voldoende gegeven is? Dan, zegt Estés, is het tijd om meer moeders te verzamelen. Net als vroeger, toen je stam voor je zorgde. Je wordt niet groot van een enkele moeder. Je kunt geen liefde meer ophalen bij je moeder van toen, als ze je die vroeger niet gegeven heeft. Ga op pad en vind moederlijke mensen, zodat je kunt bloeien. Zodat jij sterk kunt worden in je moederschap, je gesteund voelt, en je jouw kinderen al jouw liefde geeft.
Verdieping
Ga eens op zoek naar een workshop familie-opstellingen. Mariska Helling is gespecialiseerd in traumaverleden en meergenerationele kwesties, maar je kunt ook op zoek naar een therapeut die werkt met andere thema’s.
Beeld: Jana Boekholt
De ontembare vrouw, Clarissa Pinkola Estés
Symbiose en autonomie, Franz Ruppert
Bevrijding van trauma, angst en onmacht, Franz Ruppert
Dit is een verkorte versie uit editie ZACHT van Kiind. Lees in die editie meer.
