Niet alleen verandert er veel voor de partners die ervoor gekozen hebben om uit elkaar te gaan, ook voor de kinderen staat de wereld op zijn kop. Sinds 1 maart 2009 is het ouderschapsplan een verplicht onderdeel voor ouders die uit elkaar gaan. De kinderen dienen bij dit ouderschapsplan op een bij hun leeftijd passende wijze betrokken te worden. Hoe doe je dat, een kind betrekken bij een scheiding van de ouders? En is dat wel zo verantwoord?
De mening van het kind waarvan de ouders gaan scheiden
In de wet staat dat een rechter in ieder geval kinderen van twaalf jaar en ouder in de gelegenheid moet stellen om hun mening kenbaar te maken, wanneer deze rechter een beslissing die betrekking heeft op die kinderen moet nemen. Het zogeheten kinderverhoor waarbij het kind de rechter zijn of haar mening kan vertellen is voor veel kinderen belastend. Kinderen hoeven geen gebruik te maken van dit kinderverhoor. Zij kunnen hun mening ook schriftelijk kenbaar maken of de gelegenheid die de rechter hen biedt, voorbij laten gaan.
Hoe zou je het vinden als er beslissingen worden genomen over jou zonder dat je er op de een of andere manier bij betrokken bent geweest?
Er zijn meerdere programma’s ontwikkeld, waarbij kinderen betrokken kunnen worden bij het scheidingsproces van hun ouders. Kinderen worden ook wel eens door een mediator of door advocaten gehoord. Van kinderen wordt dan in zekere mate de volwassen manier van communiceren verwacht. Een van de speciaal voor kinderen ontwikkelde programma’s is KIES.
Wat is KIES?
KIES is een spel- en praatgroep voor kinderen van scheidende ouders. Het is voor verschillende leeftijdsgroepen ontwikkeld, zodat er voor iedere leeftijd passende werkmaterialen aangeboden kunnen worden.
Bij KIES kunnen kinderen in een groep van in totaal een stuk of zes andere kinderen met elkaar ‘praten’ over de scheiding van hun ouders. KIES helpt de kinderen om de scheiding van hun ouders beter te begrijpen en beter te leren omgaan met de dingen die moeilijk voor hen zijn.
Er zijn twee KIES-programma. Eén programma is ontwikkeld voor op scholen (en wordt aangeboden door gecertificeerde KIES-coaches) en één programma is ontwikkeld voor het scheidingsproces zelf (en wordt aangeboden door gecertificeerd KIES-omgangsbegeleiders). Op de laatste vorm zal nader ingegaan worden.
Scheidende ouders kunnen er samen voor kiezen om hun kind(eren) te laten deelnemen aan een KIES-groep. Bij zo’n KIES-groep hebben kinderen contact met lotgenoten, al spelende en al pratende krijgt de scheiding van hun ouders zo een plekje in hun leven. Voor de ouders kan een KIES-groep gezien worden als een ontlasting. Een neutrale derde (de KIES-omgangsbegeleider) kijkt over de schouders van de kinderen mee en helpt bij de vertaling van de ‘wensen’ van de kinderen naar de ouders. Zo kan de mening van het kind/de kinderen meegenomen worden in het door de ouders te maken ouderschapsplan. De kinderen krijgen een stem in het echtscheidingsproces en hebben niet langer het idee dat er over hen wordt beslist, maar ook met hen. Natuurlijk is het zo dat de kinderen de beslissingen niet nemen, die verantwoordelijkheid ligt en blijft liggen bij de ouders. De stem van het kind kan de ouders echter wel helpen bij belangrijke beslissingen over het kind.
De KIES-omgangsbegeleiding bestaat uit vier bijeenkomsten van een uur, waarin allerlei facetten van de echtscheiding aan bod komen. Kinderen worden op hun niveau uitgedaagd met werkvormen als tekenen, knutselen en spelletjes. De kinderen krijgen hun eigen werkmap, deze is persoonlijk en van het kind. Het kind beslist of en wanneer hij deze werkmap aan de ouders laat zien. Ouders dienen zorgvuldig met de werkmappen om te gaan en het vertrouwen van hun kinderen niet te beschadigen. Overigens krijgen de kinderen deze werkmappen pas na de laatste bijeenkomst met zich mee.
Belang van communiceren en meedenken als je gaat scheiden
Bij KIES zeggen ze: “soms is het fijn als er even iemand met je meeloopt”. KIES is het meelopen met het kind in een moeilijke fase in het leven.
Een veelgehoorde vraag is of de kleine kinderen er wel wat aan hebben. Kleuters kennen de speltechnieken vaak al van de basisschool. Hoe klein een kind ook is, het beseft wel degelijk wat er gebeurt. Het kind kan alleen nog niet communiceren op een volwassen manier. Dat mag je ook niet van een kind verwachten, maar je mag het kind zich laten uiten op kindniveau. Als je een kind hebt om zijn emoties te uiten dan heeft dat kind daar ook in de rest van het leven wat aan.
Daar komt bij dat de kracht van KIES in het lotgenotencontact zit. Kinderen praten door wat ze horen van andere kinderen, ze zijn heel openhartig. En ze zijn een volwaardig lid van al onze gezinnen. Ook daarom is het belangrijk om hen te betrekken. De beslissing om te scheiden, kunnen en hoeven zij niet te nemen. Maar meedenken over de veranderingen in hun leven, is wel het minste.
