Kinderen als serieuze gesprekspartners: zo deed Korczak dat

door Nelleke Bos

De Poolse kinderarts Janusz Korczak (1878-1942) leidde begin 20e eeuw een weeshuis in Warschau. Hij ontwikkelde een methode waarin wederzijds respect de basis was, nadat hij gemerkt had dat straffen en een autoritaire houding weinig effect hadden. Korczak introduceerde de kinderrechtbank: kinderen konden elkaar – maar ook de leiding – voor de rechtbank laten verschijnen. Een conflict of overtreding werd zo opgelost door er publiekelijk over te praten, en tot een eerlijke consequentie te komen. Vaak was dat overigens vergiffenis en de aansporing om je te verbeteren.

Centrale aspecten: openheid, verantwoording, kinderen net zo serieus nemen als volwassenen. Korczaks gedachtegoed inspireert velen, in ouderschap en onderwijs.

Vrij en verbindend spelen

Met niets of duurzaam speelgoed

Nadenken voor je reageert

Pedagoog Joop Berding verdiepte zich in het werk van Korczak. In het weeshuis leerden de kinderen om briefjes te schrijven met hun vragen, in plaats van ze direct te stellen. Berding legt uit waarom dat goed werkt:

‘Respect, rechtvaardigheid, participatie, dialoog en reflectie – dat zijn de begrippen waar zijn werk van doordrenkt is. Ze leerden zo te wachten op een antwoord. Overigens was het voor een deel ook zelfbescherming, hij bakende zijn grenzen af, om zijn eigen rust te bewaken. Korczak is een voorbeeld van het respectvol met elkaar omgaan, van opvoeder naar kind, maar ook van kind naar opvoeder en kinderen onderling. Hij stelde steeds de vraag naar de rechtvaardigheid van onze handelingen: doe ik hiermee het kind recht, maar ben ik ook trouw aan mezelf? We zijn geneigd om almaar snel te reageren. Als dat een patroon wordt, gaat iedereen er zich naar gedragen en verdwijnt de tijd om na te denken. Zeg zo nu en dan tegen je kinderen: ‘Daar wil ik even over nadenken.’ 

Het permanente appèl dat kinderen op ons doen, put ons uit, als we overal op ingaan. Moeten we voortdurend meegaan in hun wensen? Het is niet erg als je even niet speelt of helpt. Ze mogen leren dat jij ook iets voor jezelf hebt. Mijn kleinkinderen hebben weleens moeite om zichzelf te vermaken, dan krijg ik veel hulpvragen. Dat vind ik opvallend, het lijkt echt iets van deze generatie.’

Rechtvaardig samenleven

Het lijkt makkelijk (en snel) om kinderen gewoon te zeggen wat ze wel en niet mogen, wat goed en fout is. Janusz Korczak nam de tijd, in de vorm van een kinderrechtbank, om te luisteren naar elkaar, het maken van een afweging en dan tot besluiten komen. Wat zijn daar de voordelen van?

Berding: ‘De pedagogiek van Korczak draait om de vraag: hoe kunnen we rechtvaardig samenleven met mensen die we niet zelf hebben uitgekozen? Het is duidelijk dat daar veel geduld voor nodig is. Zeker omdat er onvermijdelijk ruzies en conflicten en belangentegenstellingen zijn. Hoe deze vreedzaam op te lossen? Daar gaat het idee en het werk van de kinderrechtbank om. Een groot voordeel is dat zo veel mogelijk belangen, ook dat van de ‘overtreder’ naar voren kunnen komen, in het openbaar. Dus geen achterkamertjes waarin het even wordt bedisseld. De hele gemeenschap (de klas, de leefgroep) wordt er op die manier bij betrokken en dat is belangrijk omdat in zekere zin ook de gemeenschap moet worden ‘geheeld’.’

Dit is een bewerkte selectie van een prachtig interview dat je in de nieuwste Kiind, editie Eenvoud, leest. Nieuwsgierig? Bestel hem hier. Met dank aan Joop Berding.

Fotografie: Jana Boekholt

Meer lezen

Joop Berding | Ik ben ook een mens

Justine Mol | Opgroeien in vertrouwen

Peter Gray | Free to learn

Boekentips

Word lid

In onze fijne online community verbind je met gelijkgestemden

Verder lezen

Zomervakantie, 6 weken vrijaf, júist als je dyslexie hebt

Zomervakantie, 6 weken vrijaf, júist als je dyslexie hebt

Stel:  je bent een kind en je hebt dyslexie. Iedereen om jou heen helpt jou om het makkelijker voor je te maken. Op school ondersteunen ze je door het geven van extra uitleg, je volgt een dyslexie-begeleidingstraject (elke week 50 minuten lezen met een dyslexiecoach)...

Lekker kliederen zonder regels

Lekker kliederen zonder regels

Ik had op de hogeschool ooit een docent die bij hoog en laag volhield dat iets alleen kunst mocht heten als de maker een papiertje van de kunstacademie bezat. Hier kon ik helemaal niets mee, ik zou dus nooit kunst kunnen maken, enkel kunnen knutselen, hoe goed ik ook...

Ook vrije scholen kunnen onderwijssegregatie aanpakken

Ook vrije scholen kunnen onderwijssegregatie aanpakken

Sociaal-economische segregatie op basisscholen: het is een ding in Nederland. Uit onderzoek van Erasmus School of Economics blijkt dat op veel basisscholen in Nederland kinderen van ouders met ongeveer hetzelfde inkomen bij elkaar in de klas zitten. De kans dat een...

Hoogbegaafdheid; een ander systeem in de hersenen

Hoogbegaafdheid; een ander systeem in de hersenen

Sander Dekker, de man die verantwoordelijk is voor het reilen en zeilen van ons onderwijs. Wie kent hem niet? Ik wel in ieder geval. Kort geleden maakte onze staatssecretaris bekend dat er voor de toptalenten in ons onderwijs dingen moeten veranderen. Een hoop...

Adult supremacy is volwassenendominantie: hoe werkt dat?

Adult supremacy is volwassenendominantie: hoe werkt dat?

In een eerder artikel voor Kiind heb ik een begin gemaakt met het beschrijven van de invloed van adult supremacy (volwassenendominantie, afgekort AS) op het welzijn en de gezondheid van kinderen nu en later in hun leven. In dit stuk leg ik uit hoe ik mijn definitie...

Stoute kinderen: de ontwikkeling van het geweten

Stoute kinderen: de ontwikkeling van het geweten

Vanaf welke leeftijd kan een kind zich verplaatsen in een ander? En wat is eigenlijk stout zijn? Het geweten ontwikkelt zich een slag in de rondte bij kinderen. Het is belangrijk om te beseffen dat kinderen in dit opzicht heel anders in elkaar steken dan volwassenen...

LEES GRATIS HET INTERVIEW MET ALFIE KOHN

Het interview met de grondlegger van het onvoorwaardelijk opvoeden in je mailbox? Je ontvangt meteen ook de Kiindnieuwsbrief vol inspiratie (uitschrijven mag).

Het is gelukt, we gaan een mail naar je typen! (check ook je spamfolder)

0