Kinderen als serieuze gesprekspartners: zo deed Korczak dat

door Nelleke Bos

De Poolse kinderarts Janusz Korczak (1878-1942) leidde begin 20e eeuw een weeshuis in Warschau. Hij ontwikkelde een methode waarin wederzijds respect de basis was, nadat hij gemerkt had dat straffen en een autoritaire houding weinig effect hadden. Korczak introduceerde de kinderrechtbank: kinderen konden elkaar – maar ook de leiding – voor de rechtbank laten verschijnen. Een conflict of overtreding werd zo opgelost door er publiekelijk over te praten, en tot een eerlijke consequentie te komen. Vaak was dat overigens vergiffenis en de aansporing om je te verbeteren.

Centrale aspecten: openheid, verantwoording, kinderen net zo serieus nemen als volwassenen. Korczaks gedachtegoed inspireert velen, in ouderschap en onderwijs.

Nieuw: Het Kleine Speelgoedboek

Bestel de online special over spelen

Nadenken voor je reageert

Pedagoog Joop Berding verdiepte zich in het werk van Korczak. In het weeshuis leerden de kinderen om briefjes te schrijven met hun vragen, in plaats van ze direct te stellen. Berding legt uit waarom dat goed werkt:

‘Respect, rechtvaardigheid, participatie, dialoog en reflectie – dat zijn de begrippen waar zijn werk van doordrenkt is. Ze leerden zo te wachten op een antwoord. Overigens was het voor een deel ook zelfbescherming, hij bakende zijn grenzen af, om zijn eigen rust te bewaken. Korczak is een voorbeeld van het respectvol met elkaar omgaan, van opvoeder naar kind, maar ook van kind naar opvoeder en kinderen onderling. Hij stelde steeds de vraag naar de rechtvaardigheid van onze handelingen: doe ik hiermee het kind recht, maar ben ik ook trouw aan mezelf? We zijn geneigd om almaar snel te reageren. Als dat een patroon wordt, gaat iedereen er zich naar gedragen en verdwijnt de tijd om na te denken. Zeg zo nu en dan tegen je kinderen: ‘Daar wil ik even over nadenken.’ 

Het permanente appèl dat kinderen op ons doen, put ons uit, als we overal op ingaan. Moeten we voortdurend meegaan in hun wensen? Het is niet erg als je even niet speelt of helpt. Ze mogen leren dat jij ook iets voor jezelf hebt. Mijn kleinkinderen hebben weleens moeite om zichzelf te vermaken, dan krijg ik veel hulpvragen. Dat vind ik opvallend, het lijkt echt iets van deze generatie.’

Rechtvaardig samenleven

Het lijkt makkelijk (en snel) om kinderen gewoon te zeggen wat ze wel en niet mogen, wat goed en fout is. Janusz Korczak nam de tijd, in de vorm van een kinderrechtbank, om te luisteren naar elkaar, het maken van een afweging en dan tot besluiten komen. Wat zijn daar de voordelen van?

Berding: ‘De pedagogiek van Korczak draait om de vraag: hoe kunnen we rechtvaardig samenleven met mensen die we niet zelf hebben uitgekozen? Het is duidelijk dat daar veel geduld voor nodig is. Zeker omdat er onvermijdelijk ruzies en conflicten en belangentegenstellingen zijn. Hoe deze vreedzaam op te lossen? Daar gaat het idee en het werk van de kinderrechtbank om. Een groot voordeel is dat zo veel mogelijk belangen, ook dat van de ‘overtreder’ naar voren kunnen komen, in het openbaar. Dus geen achterkamertjes waarin het even wordt bedisseld. De hele gemeenschap (de klas, de leefgroep) wordt er op die manier bij betrokken en dat is belangrijk omdat in zekere zin ook de gemeenschap moet worden ‘geheeld’.’

Dit is een bewerkte selectie van een prachtig interview dat je in de nieuwste Kiind, editie Eenvoud, leest. Nieuwsgierig? Bestel hem hier. Met dank aan Joop Berding.

Fotografie: Jana Boekholt

Meer lezen

Joop Berding | Ik ben ook een mens

Justine Mol | Opgroeien in vertrouwen

Peter Gray | Free to learn

Boekentips

Word lid

In onze fijne online community verbind je met gelijkgestemden

Verder lezen

3 lessen over hoe kinderen leren

3 lessen over hoe kinderen leren

Kleine kinderen leren het automatisch: omrollen, lopen, praten. Grapjes maken, stoeien en knoeien. En zelfs, afhankelijk van waar je woont, koffiezetten, boogschieten of jatten. Daar hebben ze onze hulp echt niet bij nodig. Hoe belangrijk is het dat wij, als...

Kinderen leren vanzelf wel

Kinderen leren vanzelf wel

Kinderen leren van nature. Wat kunnen wij als ouders doen om onze kinderen zo min mogelijk te hinderen in hun eigen weg? Drees ontdekt 4 manieren om onze kinderen zo veel mogelijk eigen speelruimte (in de brede zin van het woord) te geven. Ze schrijft er uitgebreid...

Elf dingen die je helpen met kindertekeningen begrijpen

Elf dingen die je helpen met kindertekeningen begrijpen

Wat betekenen al die krassen en figuurtjes op de tekening van je (kleine) kind nu precies? Speltherapeut Eveline Ruitenberg weet het en deelt elf hints met jou.  1. Lijnen Kijk niet alleen naar wat er getekend is, maar ook hoe. Je kunt waarschijnlijk aan de lijnen op...

Column: trouwen met mama tussen het wasgoed

Column: trouwen met mama tussen het wasgoed

Het was een ijzige wintermiddag zo eind februari. De grijze handdoek die ’s ochtends nat buiten was opgehangen was inmiddels zo hard als een plank. De eendjes Karel en Evert stonden klappersnavelend voor de deur te bedelen om graantjes. Een gure wind waaide door de...

Systemisch kijken: wat miste jij zelf als kind?

Systemisch kijken: wat miste jij zelf als kind?

In de kindertijd kun je een hoop op je schouders krijgen. In een familiesysteem doet het ertoe dat iedereen op zijn eigen plek staat. Daarom is systemisch kijken naar jouw gezin van herkomst belangrijk. Sta eens stil bij wat jij als kind vroeger hebt gemist, over hoe...

Column: Vijf capibara’s in een groen t-shirt

Column: Vijf capibara’s in een groen t-shirt

We waren de stad in geweest en stonden op de metro te wachten toen ik aangesproken werd door een Schotse man. Of hij op het goede perron stond voor de metro naar het centraal station. Dat stond hij. Mijn zoon hoorde ons Engels praten en besloot ook een duit in het...

GRATIS EDITIE KIIND

Lees Kiind stiekem lekker gratis. Download editie OER! Je ontvangt meteen ook de nieuwsbrief vol inspiratie - waarvoor je je ieder moment kunt uitschrijven.

Het is gelukt, we gaan een mail naar je typen! (check ook je spamfolder)

0