Kinderen als serieuze gesprekspartners: zo deed Korczak dat

door Nelleke Bos

De Poolse kinderarts Janusz Korczak (1878-1942) leidde begin 20e eeuw een weeshuis in Warschau. Hij ontwikkelde een methode waarin wederzijds respect de basis was, nadat hij gemerkt had dat straffen en een autoritaire houding weinig effect hadden. Korczak introduceerde de kinderrechtbank: kinderen konden elkaar – maar ook de leiding – voor de rechtbank laten verschijnen. Een conflict of overtreding werd zo opgelost door er publiekelijk over te praten, en tot een eerlijke consequentie te komen. Vaak was dat overigens vergiffenis en de aansporing om je te verbeteren.

Centrale aspecten: openheid, verantwoording, kinderen net zo serieus nemen als volwassenen. Korczaks gedachtegoed inspireert velen, in ouderschap en onderwijs.

Vrij en verbindend spelen

Met niets of duurzaam speelgoed

Nadenken voor je reageert

Pedagoog Joop Berding verdiepte zich in het werk van Korczak. In het weeshuis leerden de kinderen om briefjes te schrijven met hun vragen, in plaats van ze direct te stellen. Berding legt uit waarom dat goed werkt:

‘Respect, rechtvaardigheid, participatie, dialoog en reflectie – dat zijn de begrippen waar zijn werk van doordrenkt is. Ze leerden zo te wachten op een antwoord. Overigens was het voor een deel ook zelfbescherming, hij bakende zijn grenzen af, om zijn eigen rust te bewaken. Korczak is een voorbeeld van het respectvol met elkaar omgaan, van opvoeder naar kind, maar ook van kind naar opvoeder en kinderen onderling. Hij stelde steeds de vraag naar de rechtvaardigheid van onze handelingen: doe ik hiermee het kind recht, maar ben ik ook trouw aan mezelf? We zijn geneigd om almaar snel te reageren. Als dat een patroon wordt, gaat iedereen er zich naar gedragen en verdwijnt de tijd om na te denken. Zeg zo nu en dan tegen je kinderen: ‘Daar wil ik even over nadenken.’ 

Het permanente appèl dat kinderen op ons doen, put ons uit, als we overal op ingaan. Moeten we voortdurend meegaan in hun wensen? Het is niet erg als je even niet speelt of helpt. Ze mogen leren dat jij ook iets voor jezelf hebt. Mijn kleinkinderen hebben weleens moeite om zichzelf te vermaken, dan krijg ik veel hulpvragen. Dat vind ik opvallend, het lijkt echt iets van deze generatie.’

Rechtvaardig samenleven

Het lijkt makkelijk (en snel) om kinderen gewoon te zeggen wat ze wel en niet mogen, wat goed en fout is. Janusz Korczak nam de tijd, in de vorm van een kinderrechtbank, om te luisteren naar elkaar, het maken van een afweging en dan tot besluiten komen. Wat zijn daar de voordelen van?

Berding: ‘De pedagogiek van Korczak draait om de vraag: hoe kunnen we rechtvaardig samenleven met mensen die we niet zelf hebben uitgekozen? Het is duidelijk dat daar veel geduld voor nodig is. Zeker omdat er onvermijdelijk ruzies en conflicten en belangentegenstellingen zijn. Hoe deze vreedzaam op te lossen? Daar gaat het idee en het werk van de kinderrechtbank om. Een groot voordeel is dat zo veel mogelijk belangen, ook dat van de ‘overtreder’ naar voren kunnen komen, in het openbaar. Dus geen achterkamertjes waarin het even wordt bedisseld. De hele gemeenschap (de klas, de leefgroep) wordt er op die manier bij betrokken en dat is belangrijk omdat in zekere zin ook de gemeenschap moet worden ‘geheeld’.’

Dit is een bewerkte selectie van een prachtig interview dat je in de nieuwste Kiind, editie Eenvoud, leest. Nieuwsgierig? Bestel hem hier. Met dank aan Joop Berding.

Fotografie: Jana Boekholt

Meer lezen

Joop Berding | Ik ben ook een mens

Justine Mol | Opgroeien in vertrouwen

Peter Gray | Free to learn

Boekentips

Word lid

In onze fijne online community verbind je met gelijkgestemden

Verder lezen

5x Je kind betrekken bij het stemmen

5x Je kind betrekken bij het stemmen

Ongeveer eens per jaar wél binnen de lijntjes kleuren.In een hokje ook nog! Stemmen op je politieke voorkeur is een voorrecht en sinds ik kinderen heb, besef ik dat ik stem voor hún toekomst. Hoe ouder ze worden, hoe intensiever ze meedoen in het hele proces van het...

Voel je vrij met een groeimindset

Voel je vrij met een groeimindset

'Als je een vaste (fixed) mindset hebt, dan denk je dat je iets wel of niet kunt. Je vertelt jezelf dat je dingen niet kunt, dat de stof saai is en dat je er niet eens aan hoeft te beginnen. Herken je het? Het kan ook zijn dat je dit alleen op een bepaald gebied hebt....

Column: Behoeden voor gevaar of zelf laten ontdekken?

Column: Behoeden voor gevaar of zelf laten ontdekken?

Mijn buik en hart schieten in een kramp, wanneer mijn driejarige dochter op haar loopfiets richting een steile heuvel crost. Haar blonde piekhaartjes wapperen door de wind, haar hemelsblauwe ogen staan wijd open en haar tongetje steekt een beetje uit. Ze is gefocust...

Verhalen voorlezen

Verhalen kun je al aan je kind vertellen vanaf de babytijd. Naast dat het erg leuk is, is het ook belangrijk voor de taalontwikkeling van kinderen. Verder is voorlezen ook goed voor de sociale en emotionele ontwikkeling. Voor veel kinderen is voorlezen een rustpuntje...

Speel maar met vuur

Speel maar met vuur

‘Houd je kinderen weg bij vuur, want het is gevaarlijk.’ Ronja de roversdochter zou het er niet mee eens zijn. En mijn eigen kinderen evenmin. Zullen we het omdraaien? Voed je kinderen op met vuur, zodat ze leren omgaan met gevaar. Vier zomers geleden kampeerden we op...

Lekker kliederen zonder regels

Lekker kliederen zonder regels

Ik had op de hogeschool ooit een docent die bij hoog en laag volhield dat iets alleen kunst mocht heten als de maker een papiertje van de kunstacademie bezat. Hier kon ik helemaal niets mee, ik zou dus nooit kunst kunnen maken, enkel kunnen knutselen, hoe goed ik ook...

LEES GRATIS HET INTERVIEW MET ALFIE KOHN

Het interview met de grondlegger van het onvoorwaardelijk opvoeden in je mailbox? Je ontvangt meteen ook de Kiindnieuwsbrief vol inspiratie (uitschrijven mag).

Het is gelukt, we gaan een mail naar je typen! (check ook je spamfolder)

0