Alle kinderen zijn wel eens ziek, en zieke kinderen hebben vaak vlekjes. Maar waar moet je op letten bij zo’n vlekjesziekte, en welke is het dan? Hieronder vind je een korte beschrijving van de meest voorkomende ziektes, wat je zelf kunt doen en wanneer je naar de dokter moet gaan. De meeste vlekjesziekten worden veroorzaakt door een virus en gaan gelukkig vanzelf over. Na de ziekte ben je in de meeste gevallen immuun, zodat je de ziekte niet nog eens krijgt.
Waterpokken
Bij waterpokken krijgt een kind (vaak jeukende) uitslag – rode vlekjes en blaasjes – en er kan koorts optreden. De blaasjes kunnen gaan ontsteken bij krabben, en ze drogen na enkele dagen in. De uitslag kan over het hele lichaam voorkomen, zelfs in de mond en tussen de haren. Hoe ziek een kind ervan is en hoeveel vlekjes er zijn, is erg wisselend. Baby’s kunnen er erg ziek van worden. En als zwangere vrouwen waterpokken krijgen in het eerste trimester kan dat gevaarlijk zijn voor het ongeboren kind. De waterpokken zijn besmettelijk vanaf één dag voor het ontstaan van de vlekjes totdat de blaasjes helemaal zijn ingedroogd.
Vijfde ziekte (erythema infectiosum)
Dit begint met rode wangen en rozerode vlekjes die zich uitbreiden over het hele lichaam. De kleine vlekjes vloeien samen en vormen grotere vlekken. Kinderen zijn hier niet erg ziek van, maar kunnen wel wat koorts en jeuk hebben. De vijfde ziekte is gevaarlijk voor vrouwen in de eerste helft van de zwangerschap, het verhoogt het risico op een miskraam of doodgeboren kindje. Omdat de ziekte besmettelijk is in de week voordat de vlekjes optreden, kun je besmetting meestal niet voorkomen.
Zesde ziekte (exanthema subitum)
Deze ziekte begint met koorts en soms opgezette klieren in de hals. Als de koorts na 3 tot 5 dagen weer is gezakt ontstaan er vlekjes in het gezicht en de nek en later ook op de romp. De vlekjes jeuken niet en verdwijnen weer na 1-2 dagen.
Zorg, zeker bij koorts, dat een kind voldoende blijft drinken
Roodvonk:
Roodvonk wordt veroorzaakt door een bacterie die ook keelontsteking of wondroos kan veroorzaken. Bij roodvonk krijgt een kind keelpijn, koorts, pijnlijke klieren in de hals en een verminderde eetlust. De tong wordt wit en na 3 dagen rood, dik en bobbelig, dit wordt een frambozentong genoemd. Na 1-2 dagen ontstaat er een rode uitslag met rode puntjes op de borst, die niet jeukt en ruw aanvoelt. De uitslag verspreidt zich over het lichaam, waarbij het gebied rond mond en neus (narcosekapje) vrij blijft. Roodvonk kan worden behandeld met antibiotica als een kind er erg ziek van is, maar geneest meestal ook spontaan na ongeveer 10 dagen. De ziekte is niet erg besmettelijk en kan worden overgedragen door hoesten en praten. Zeldzame complicaties van roodvonk zijn ontsteking van de hartkleppen, gewrichten of nieren.
Rode hond:
Begint als een verkoudheid met opgezette klieren achter de oren en in de hals en soms lichte koorts. Na een dag komt er uitslag (rozerode vlekjes) die begint in het gezicht en achter de oren en die zich in enkele uren over het hele lichaam verspreidt. Oudere kinderen en volwassenen (vooral meisjes en vrouwen) kunnen last krijgen van pijn in de gewrichten. Rode hond is meestal onschuldig, maar soms ontstaan gewrichtsontstekingen in vingers, polsen en/of knieën en in zeer zeldzame gevallen zelfs een hersenontsteking. De ziekte is gevaarlijk in de eerste helft van de zwangerschap als de moeder niet is ingeënt en nooit rode hond heeft gehad. Rode hond zit in het rijksvaccinatieprogramma (BMR met 14 maanden en 9 jaar).
Mazelen
Bij mazelen krijgen kinderen (vaak hoge) koorts, verkoudheid, hoesten en rode ogen. Aan de binnenkant van de wangen zijn witte vlekjes te zien. Na enkele dagen ontstaan rode vlekken die beginnen in het gezicht en zich over het hele lichaam uitbreiden. De vlekken verkleuren van rood naar bruin en de uitslag kan jeuken. Meestal genezen kinderen na 7-10 dagen. Ernstige complicaties zijn oorontsteking met soms blijvende doofheid, longontsteking en hersen(vlies)ontsteking waarbij ook blijvende hersenschade kan ontstaan. Vooral jonge kinderen (onder de 5 jaar) en volwassenen krijgen vaker een ernstige vorm van de mazelen. De besmettelijkheid is groot, van 2 dagen voor de eerste ziekteverschijnselen tot 4 dagen na het optreden van de vlekjes. Inenten tegen de mazelen gebeurt bij kinderen met dezelfde prik als voor rode hond. Wanneer je kindje mazelen heeft, moet je dit melden aan je huisarts.
Wat kun je zelf doen?
Zorg, zeker bij koorts, dat een kind voldoende blijft drinken. Eten is minder belangrijk.
Als een kind koorts heeft, moet het zijn warmte kwijt kunnen. Kleed het dan ook niet te warm aan en leg het in bed niet onder een dikke deken. Een ziek kind hoeft niet in bed te blijven en mag gewoon naar buiten als het zich goed genoeg voelt. Zorg wel voor voldoende rust. Paracetamol tegen de koorts is niet nodig. Voelt een kind zich erg ziek of heeft het pijn dan kan paracetamol wel helpen.
Bij jeuk kun je lotio alba of menthol (gel of poeder) bij de drogist of apotheek halen of het kind in een lauw havermoutbadje zetten (doe wat havermout in een washandje en hang dat in het badje: als je erin knijpt, komt het zetmeel in het water).
Wanneer moet je naar de dokter?
Als een kind erg ziek is of suf wordt. Als koorts, na een koortsvrije periode, weer terugkomt.
Als er donkerrode of blauwrode vlekjes ontstaan die niet wegdrukbaar zijn. Dit kan je bijvoorbeeld testen door met een doorzichtig glas op de huid te drukken. Blijven er rode of paarsige puntjes zichtbaar door het glas heen, dan kan er sprake zijn van een (meningokokken-)sepsis, een bloedvergiftiging. Kinderen zijn hierbij overigens meestal erg ziek en hebben hoge koorts.
Het aantal graden koorts is niet zozeer een criterium, kindjes kunnen makkelijk hoge koorts krijgen zonder er erg ziek bij te zijn, de mate van ziekzijn is dus veel belangrijker om in te schatten of je naar de dokter moet of niet.
Los van alles wat hierboven staat, geldt natuurlijk altijd: vertrouw je het als ouder niet, volg dan je gevoel en neem contact op met je huisarts.
Bronnen
Nederlands Huisartsen Genootschap
Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu
Trudie Kessels, huisarts
