Koorts is een stijging van de lichaamstemperatuur en wordt vaak veroorzaakt door een ontsteking. Onder de 38 graden spreekt men van verhoging, daarboven van koorts. Het lichaam bestrijdt een infectie door het verhogen van de temperatuur. De warmte versnelt namelijk de stofwisseling waardoor lichaamscellen sneller kunnen herstellen. Ook versnelt de hartslag en daarmee de bloedsomloop, waardoor de afweerstoffen zich sneller kunnen verspreiden door het lichaam. In principe is koorts dus een natuurlijk beschermingsmechanisme. Wordt de koorts te hoog (boven de 42 graden), dan kan het gevaarlijk worden. Koorts kan ook opgewekt worden door bacteriën. Op die manier kunnen zij zich sneller verspreiden door het lichaam. Is er sprake van koorts dan zijn er vaak nog een aantal bijkomende klachten zoals vermoeidheid, algehele malaise, concentratieproblemen, verminderde eetlust, pijnlijke spieren en slaperigheid. Heb je hoge koorts (40 °C en hoger) dan kun je gaan ijlen.
Wat is het precies?
Koorts is een stijging van de lichaamstemperatuur en wordt vaak veroorzaakt door een ontsteking. Onder de 38 graden spreekt men van verhoging, daarboven van koorts. Het lichaam bestrijdt een infectie door het verhogen van de temperatuur. De warmte versnelt namelijk de stofwisseling waardoor lichaamscellen sneller kunnen herstellen. Ook versnelt de hartslag en daarmee de bloedsomloop, waardoor de afweerstoffen zich sneller kunnen verspreiden door het lichaam. In principe is koorts dus een natuurlijk beschermingsmechanisme. Wordt de koorts te hoog (boven de 42 graden), dan kan het gevaarlijk worden. Koorts kan ook opgewekt worden door bacteriën. Op die manier kunnen zij zich sneller verspreiden door het lichaam. Is er sprake van koorts dan zijn er vaak nog een aantal bijkomende klachten zoals vermoeidheid, algehele malaise, concentratieproblemen, verminderde eetlust, pijnlijke spieren en slaperigheid. Heb je hoge koorts (40 °C en hoger) dan kun je gaan ijlen.
Koortsstuipen
Bij kleine kinderen kan koorts plotseling snel oplopen waardoor er een koortsstuip kan ontstaan. Het ontstaat door een tijdelijke kortsluiting in de elektrische functie van de hersenen en is daarom een epileptische aanval. Er is sprake van schokkende armen en benen en de ogen kunnen wegdraaien. Ook worden kinderen wat blauw. Na de koortsstuip vallen veel kinderen in slaap. Koortsstuipen komen voor bij kinderen tussen de 1 maand en vijf jaar oud. De oorzaak ligt in het gegeven dat de hersenen van kleine kinderen nog niet volledig ontwikkeld zijn. Tijdens een koortsaanval ontstaat er dan gemakkelijker kortsluiting. Het is erg naar om te zien en ouders schrikken er ook vaak heel erg van. In de meeste gevallen is het niet gevaarlijk. Let wel op dat kinderen zich niet bezeren doordat zij zich bijvoorbeeld stoten. Heeft het kind tijdens de ziekteperiode meerdere koortsstuipen of duren ze langer dan vijf minuten dan is het raadzaam naar de Eerste Hulp te gaan. Meestal duren koortsstuipen een paar minuten en komen ze een enkele keer voor tijdens een ziekteperiode. Het is verstandig om contact op te nemen met de huisarts als je kindje een koortsstuip heeft gehad. Er kan dan namelijk gekeken worden wat de oorzaak van de koorts en dus de koortsstuip is.
Meten van koort
Het meten van koorts kun je op verschillende manieren doen.
Oraal: onder de tong. Dit is niet de meest betrouwbare manier van meten. Zelfs wanneer de meting goed uitgevoerd wordt moet je er ongeveer 0,5 graden bij optellen om de precieze lichaamstemperatuur vast te stellen.
Oor: wordt gedaan met een oorthermometer. Dit kan een accurate methode zijn mits de thermometer van goede kwaliteit is. Dit is helaas niet altijd het geval. Daarnaast moet je opletten dat het kind niet geruime tijd op het oor heeft gelegen of dat het oor in de zon heeft gelegen. Dit kan namelijk de gemeten temperatuur beinvloeden. Ook kan er tussen beide oren een graad verschil zitten.
Onder de oksel: dit is een erg onbetrouwbare methode waarbij de temperatuur kan afwijken tot 0,5 graden.
Rectaal: dit geeft de meest betrouwbare metingen al vinden de meeste kinderen het onprettig.
Je kunt je afvragen hoe belangrijk het is om de precieze temperatuur te weten. Wanneer je met je lippen het voorhoofd, de nek of de lippen van je kindje aanraakt voel je meestal wel of er sprake is van verhoging. Je merkt aan het gedrag van je kindje snel genoeg hoeveel last het er van heeft. Daarnaast kan het ene kind bij een kleine verhoging al lusteloos op de bank liggen terwijl een ander kind op de bank staat te springen met rode konen. De exacte temperatuur zegt daarom niet zoveel. Bovendien voelt het kind zich waarschijnlijk al ellendig genoeg omdat het ziek is, en heeft het geen zin in gedoe aan zijn lijf om de temperatuur te meten. Lees ook het artikel Grenzen van je kind nog eens.
Wat doe je bij koorts?
In de meeste gevallen hoef je bij koorts niets te doen. Het lichaam probeert de infectie te bestrijden door het lichaam zodanig te verhitten dat het immuunsysteem snel zijn werk kan doen. Het toedienen van paracetamol in de vorm van een zetpil is een mogelijkheid wanneer er sprake is van pijn. Is dit niet het geval dan kun je kiezen voor andere manieren om de koorts te ondersteunen. Paracetamol kan namelijk ook nadelige effecten hebben. Het onderdrukt tijdelijk de koorts, maar wanneer het uitgewerkt is kan de koorts plotseling stijgen, wat een koortsstuip tot gevolg kan hebben. Wil je toch graag paracetamol geven omdat je kindje veel pijn heeft dan is het aan te raden dit in een schema te doen: in tabletvorm om de 4 tot 6 uur, als zetpil om de 8 uur totdat het kind beter is. Dit voorkomt grote temperatuurswisselingen. Ligt je kindje op bed terwijl het koorts heeft, ga dan regelmatig even kijken, zeker wanneer je paracetamol hebt toegediend. Nog prettiger is het als je kindje lekker bij je kan zijn. Je kunt een bedje maken op de bank of een campingbedje in de huiskamer zetten. Draag een kind met hoge koorts liever niet te lang in de draagdoek. Jouw lichaamswarmte kan ervoor zorgen dat je kindje het nog warmer krijgt. Je kind kan dan zijn warmte niet goed kwijt. Het kan wel fijn zijn om je kindje te dragen totdat het in slaap is gevallen. Draag je het in de doek let er dan op dat je kindje niet teveel aan heeft.
Het is erg belangrijk om regelmatig te drinken als er sprake is van koorts. Je lichaam verliest veel vocht dat weer aangevuld moet worden. Ook ga je er veel van plassen waardoor je afvalstoffen uitscheidt. Drink bij voorkeur water, vruchten- of groentesappen, bouillon of kruidenthee. Zorg ervoor dat je kindje zijn warmte kwijt kan, kleed het dus niet te warm aan. Krijgt je kindje borstvoeding leg het dan wat vaker aan. Naast vocht bevat borstvoeding ook antistoffen die het lichaam kunnen ondersteunen in de strijd tegen de infectie.
Natuurlijke middelen
Er zijn ook natuurlijke middelen die je kunt toepassen bij koorts. Let hierbij op dat het kindje het niet als vervelend ervaart. Het zijn ondersteunende middelen die kunnen helpen, maar in principe kan het lichaam het prima zelf.
Citroensokjes
Voeg aan lauwwarm water het sap van een uitgeperste citroen of wat azijn toe. Dompel hierin sokjes onder en knijp ze uit. Trek ze aan en “ververs” de sokjes na drie kwartier. De voeten mogen niet te koud worden. Het is prettig om er wollen sokken overheen te doen en de voeten dan lekker onder deken te stoppen. Als er koorts is en de voeten al koud zijn, kun je de citroensokjes beter niet gebruiken.
De kuitomslag
Drenk keukendoeken in koud water en wikkel ze zo breed mogelijk (van de enkel tot de knie) rond de kuiten van je kindje. Draai er een droge doek omheen. Omwikkel de benen dan met een wollen deken. Laat twintig minuten inwerken totdat de natte wikkel droog wordt. Herhaal totdat de koorts gedaald is tot 38°C. Als het kind koude voetjes heeft, pas dan geen koude omslag toe. Breng ook nooit koud water op koude lichaamsdelen aan.
Lekker vitamineverwendrankje
Met een lekkere groente- of vruchtensap sla je twee vliegen in een klap. Je kindje krijgt vocht en vitaminen binnen. Je kunt deze drankjes met bijna alle groenten en fruit maken.
Powersap
Pers 4 sinaasappelen uit en giet het sap in de blender of een kom. Doe daar twee kiwi’s bij en een halve banaan. Zet de blender aan of pak de staafmixer en mix het totdat het een volle, romige drank is geworden. Als het heel vloeibaar is kan het zelfs met een rietje gedronken worden. Geef de ene helft aan je kindje en drink de andere helft zelf op want als je zelf ook ziek wordt, is het helemaal een ramp.
Groenedraaksap
Doe een klein beetje verse peterselie, een paar stengels broccoli, wat spinazie, een stengel bleekselderij en een paar stukken ananas in de sapcentrifuge. Pers het tot een heerlijk sapje. Vanwege de ananas proef je de groente niet, maar krijgt je kindje toch nog groenten binnen. Houdt je kindje niet van ananas dan kun je ook banaan of een andere zoete fruitsoort gebruiken. Ook hier geldt weer dat je zelf lekker een glaasje kunt meedrinken.
Meer weten over koortsstuipen:
http://www.kinderneurologie.eu/ziektebeelden/epilepsie/koortsstuip.php
