‘Herhaling is de moeder van de didactiek’, stelde mijn docent Jeugdliteratuur elk college opnieuw. Geeuwend hoorde ik hem dan aan, om dat zinnetje vervolgens nooit meer te vergeten. Dankzij de kracht van herhaling is deze ene wijsheid in mij verankerd, zoals ook de tafel van 7 nooit meer verdwijnen wil. Waarom is het handig om te weten dat herhaling ‘de moeder van de didactiek’ is?
In de jeugdliteratuur komt veel herhaling voor. Herhalingen zijn de ankers in de zee van het onbekende. En die ankers heb je nodig, zeker in een jong leven waarin nog niet veel kaders zijn gebouwd. De ervaring van ‘dit gaat altijd zo’ bestaat nog nauwelijks in een kinderleven, maar die ervaring is wel van belang om grip te krijgen op het leven.
En dat leven wil het kind echt leren kennen, zowel via boeken als via het tastbare dagelijks leven. Dat leren kennen verloopt met veel onderzoek naar wat het leven is. Elke volwassen onderzoeker zal erkennen dat experimenten herhaling behoeven. Kinderen zijn onderzoekers pur sang, en één van hun instrumenten is herhaling. Gedraagt je onderwerp zich keer op keer hetzelfde? Dat is een belangrijke vraag. Niet alleen de wetenschap, maar juist ook jonge kinderen hebben deze herhaling nodig om hun wereld te toetsen.
Is er iedere winter sneeuw? Geeft papa altijd hetzelfde antwoord als ik dezelfde vraag stel? Valt mijn blokkentoren steeds weer om als ik die een zetje geef?
Nieuw of nog een keer?
We leven nu in een tijd van nieuwe ervaringen, nieuwe kennis, nieuwe grenzen. We blijven niet meer bij die ene baas of baan tot het pensioen. We blijven niet meer in die ene relatie of dat huwelijk tot de dood ons scheidt. We gaan niet meer – jaar in jaar uit – op vakantie naar dezelfde camping. We laten onze kinderen zelden nog eindeloos tafels in hun hoofd stampen of Nederlandse steden opdreunen. We eten niet meer elke dag aardappels, vlees en groenten. We geven onszelf en onze kinderen meer variatie, op school, werk en thuis.
Terug naar het bekende is het fijnste vooruitzicht
Variatie is geweldig. Maar is het leven er nu makkelijker door geworden? Slaat de balans niet te ver door?
Als eigentijdse geesten zijn we zo sterk gericht op nieuwe dingen, dat we moeite hebben om rust te vinden in onszelf, en rust in het moment. Gericht als we zijn op het grote aanbod aan nieuwe ideeën, nieuwe cursussen, nieuwe gebeurtenissen, verliezen we het ritme van terugkerende ervaringen.
Nog een keer!
‘Nog een keer!’ is een veelgehoorde kreet als je met kinderen speelt. Kinderen zijn meesters in herhaling. Of het nu gaat om grapjes, een spel, boek, lied of film: herhaling bepaalt het succes. Trek je per toeval een keer een heel komische gekke bek, komt direct het verzoek deze kop nog een keer of 8 opnieuw in scène te zetten, vaak gevolgd door een imitatie. Imitatie is ook al zo’n cruciale factor in het leerproces van kinderen. Vaak zien en vervolgens vaak nadoen: zo krijg je iets nieuws in de vingers. Met telkens nieuwe input ontbreekt de ruimte daarvoor.
Het bekende is voor kinderen prettig
Bij ons thuis wordt door het jaar heen vaak gefantaseerd over de vakantiebestemming van het volgende jaar. Onze oudste benoemt daarbij eigenlijk nooit wensen van een hypothetisch oord. Het gaat altijd om een ranglijst van de eerder bezochte campings, en naar welke ze het liefst wéér wil gaan. Ook bekijkt ze graag een film die ze al kent en luistert ze het liefst de hele middag dezelfde cd op repeat. Terug naar het bekende is het fijnste vooruitzicht. Herhaling geeft vertrouwen en veiligheid.
Chaos
Heb je wel eens een schoolklas gezien vlak voor sinterklaasavond? De weken rond het sinterklaasfeest zijn chaotisch, met Pieten die op de meest onverwachte momenten opduiken in het straatbeeld en je schoen vullen met verrassingen. Kinderen genieten van het feest, maar reageren tegelijk innerlijk met een enorme onrust. Stilzitten en uitslapen zijn er niet meer bij. Op elk moment kan er immers van alles gebeuren! Een beetje chaos en gekkigheid is dus leuk, maar het moet niet te vaak gebeuren. Voortdurende nieuwigheid ontregelt.
Terugkeren
Als de sky the limit is, en elk jaar een groter avontuur kan bieden dan het voorgaande, weten kinderen niet goed waar ze hun rust kunnen vinden. Zoals de seizoenen elk jaar terugkeren, zo mogen wij ook meer hetzelfde doen. We proberen telkens nieuwe wegen te vinden, zodat het leven spannend en fris blijft. Dezelfde weg vaker afleggen lijkt misschien beperkend, maar hoeft dat absoluut niet te zijn.
Sterker nog, in een interview vertelde socioloog Herman Vuijsje me hoe het kiezen voor een vastgestelde weg juist leidt tot een groter gevoel van vrijheid. “Het vasthouden aan een route lijkt misschien beperkend, maar het biedt je alle vrijheid. Juist doordat je geen keuze maakt en die ook niet hoeft te maken – de weg is immers al besloten – heb je de ruimte om je nergens mee bezig te houden.” Kiezen voor een bekende weg geeft dus rust. Je verheugen op de warme croissantjes en de glijbaan van de camping waar je de afgelopen jaren ook al was – het is echt geen straf! Het vertrouwde biedt de ruimte om je iets eigen te maken. En dat maakt gelukkig!
Wil je weten waar je aan toe bent?
Herhaling is belangrijk. Het vormt de bedding waarin een kind lekker rustig kan opgroeien.
Kinderen leren het leven kennen aan de hand van al die herhalingen. ‘Zo werkt het hier’, vertelt het hen. En dat is een grote geruststelling. Herhaling is de moeder van de didactiek. Steeds opnieuw.
Nelleke Bos schrijft het leven aan elkaar. Van huis uit neerlandica en (stief-)mama met een grote liefde voor poëzie, dromen, kinderen en op blote voeten lopen. Zet deze talenten in via creatief schrijfwerk, droomworkshops voor groot en klein en veel buiten zijn.