Wat is wortelen? En hoe kunnen we onze kinderen helpen te wortelen, zodat ze uiteindelijk de vleugels krijgen om te kunnen vliegen? Journalist Drees Koren vroeg het aan schrijfster Christine Pannebakker.
Wortelen is een werkwoord. Ik wortel, jij wortelt, hij wortelt, wij wortelen. Om uiteindelijk uit te komen bij het voltooid deelwoord: hij is geworteld. En dat is een stevige staat van zijn. Goed geworteld zijn betekent verankerd zijn in de aarde, stevig staan, en je van daaruit groot kunnen maken, zodat je kunt reiken naar de hemel en zelfs kunt vliegen. Christine: ‘Denk aan bomen die honderden jaren bestaan. Die kunnen er alleen zijn doordat ze zo goed geworteld zijn. Wortels vormen het fundament. Als het fundament goed is, kun je luchtkastelen bouwen. Het kan waaien en stormen, maar jij waait niet met alle winden mee.’
EERST DE WORTELS, DAN DE KIEM
We nemen dus de boom als metafoor voor je kind. Een mooie beuk of zo, maar je mag ook een eik, levensboom of palmboom visualiseren als je daar meer van houdt. Een kindje verwekken is zoiets als een beukennootje in vruchtbare aarde stoppen. Als eerste groeien de wortels, die verbinden zich als het ware met de aarde. Vlak daarna ontkiemt het zaadje. Vrij vertaald naar het mensenkind zou je kunnen zeggen dat de ouders de vruchtbare grond bieden.
BIJ JE OUDERS EN GROOTOUDERS
Die grond is er dus al. En de mate van stevigheid hangt af van hoe stevig de ouders geworteld zijn. ‘Als je zelf op drijfzand staat, ben je ook niet stevig voor je kinderen.’ Goed wortelen begint dus bij de ouders. Of bij hún ouders. Of bij hún ouders. Het is haast erfelijk.
Vrij en verbindend spelen
Met niets of duurzaam speelgoed
There are two gifts we should give our children. One is roots. The other is wings.
DOOR STRUCTUUR EN AANWEZIGHEID
Er zijn verschillende methodes om je kind te laten wortelen. Neem Christine: ‘Ik ben zelf goed geworteld door de oerdegelijke betrouwbaarheid die ik in mijn jeugd ervaren heb. Op maandag aten we dit, op dinsdag dat en op woensdag misschien Chinees. Ik wist precies waar ik aan toe was. Dankzij die structuur voelde ik mij enorm veilig. Maar met mijn eigen dochter, Zonneke, hebben we het heel anders gedaan. We leefden zelf het leven dat we wilden leven en reisden de hele wereld over. Toch was het ook voor haar heel veilig, omdat een van ons altijd bij haar was.’
WORTELEN DOOR WEER EN WIND
‘Ouders moeten dus aanwezig zijn, maar je hoeft heus niet altijd naast de blokkendoos te zitten.’ Laat kinderen ook hun gang gaan, zodat ze zelf hun wortels kunnen laten groeien. ‘Wortelen betekent ‘verbinden met wat er is’, met alle weersomstandigheden en alle voedingsstoffen die je tegenkomt. Je kunt er niet van wegvluchten.’ Als ouder kun je misschien een zo fijn mogelijke omgeving proberen te bieden, maar je hoeft niet alles in te vullen. ‘Geef je kind juist ook de ruimte.’
VERTAKKEN IN EEN GEMEENSCHAP
Als een kind de ruimte krijgt, kan hij zijn wortels vertakken. Wat voor bedding komt hij dan tegen? Biedt de omgeving rondom het gezin voldoende stevigheid? Onze ouders vonden misschien bedding in hun geloofsgemeenschap en hun verre voorouders misschien bij hun stamleden. Daar is vandaag de dag weinig van over. ‘We missen het gevoel van saamhorigheid. Tegenwoordig is het veel ‘wij tegen zij’ in plaats van ‘wij met z’n allen’. Dat kun je met familie en vrienden misschien wel weer proberen op te bouwen. Door echte banden met elkaar aan te gaan. Duurzame vriendschappen, door dik en dun. Ook als het even tegenzit.’
TIJD NEMEN
‘Wortelen betekent de diepte in durven gaan. Tijd nemen. Niet mee gaan in de vluchtigheid. Niet mee gaan in de hapsnap. Niet vluchten in je mobieltje als het even moeilijk wordt. Af en toe echt even kunnen zuchten en van verveling bijna letterlijk wortel schieten. Mijn dochter zat op de Vrije School, waar ze een jaar lang beitelde en schaafde aan een blok hout. Dat vond ze heus niet altijd fijn, maar ze leerde wel dat het soms tijd kost om iets te bereiken.’
VEILIG IN HET DONKER
‘Wortels groeien in het donker, onder de grond. In het onderbewustzijn. Oftewel: we moeten leren vertrouwen op ons onderbuikgevoel. En ook: leren luisteren naar dat van onze kinderen. Zij weten zelf vaak prima wat goed is voor hen.’
IN DE NATUUR
Ook de natuur zelf kan een geweldige manier zijn om te wortelen. Al was het maar omdat alles wat we hierboven beschreven hebben, in de natuur plaatsvindt. Mensen zijn dan misschien geen bomen, we zijn wel onderdeel van de natuur. En dus is het helemaal niet zo gek om je in de natuur thuis te voelen. En wie de natuur (weer) tot een veilige haven maakt, kan zichzelf overal afmeren, pardon, wortelen.
TIPS VOOR OUDERS DIE HUN KINDEREN EEN GOED FUNDAMENT WILLEN BIEDEN- Kijk eerst naar je eigen basis. Ben jij eigenlijk goed geworteld? Kun je iets doen om je eigen fundament te verbeteren? Wellicht kan een familieopstelling je hier inzicht in geven.
- Zorg dat je baby zich vanaf de eerste dag veilig kan voelen, door fysiek aanwezig te zijn, je baby niet alleen te laten en bijvoorbeeld in de draagdoek mee te nemen.
- Structuur kan ook emotionele veiligheid bieden. Verzin rituelen die bij jouw gezin passen, bijvoorbeeld bij het eten of naar bed gaan.
- Bouw een nestje waar je kind ‘buutvrij’ is en niet gestoord wordt. Zoals een eigen hoekje in huis.
- Geef je kind tijd en ruimte om te ontdekken dat de omgeving ook veilig is.
- Probeer rust te vinden, om hem kennis te laten maken met verstilling en verveling in plaats van vluchtigheid.
- Vul niet alles voor je kind in. Wortels groeien extra stevig als ze een beetje weerstand krijgen.
- Leer te vertrouwen op je eigen gevoel en leer (dus) je kind te vertrouwen op zijn onderbuikgevoel. Luister naar de intuïtieve impulsen van je kind voordat je iets doet ‘omdat het zo hoort’.
- Ga duurzame relaties aan. Bijvoorbeeld met je familie of een vriendengroep. Steun elkaar door dik en dun, ook in minder voorspoedige tijden. Zo creëer je een gemeenschap.
- Verbind jezelf met de natuur. Ook dat doe je bijvoorbeeld met rituelen, zoals het vieren van de seizoenen.
Dit artikel schreef Drees Koren voor editie Wortels. Met dank aan Christine Pannebakker, moeder van Zonneke (14) en schrijfster van o.a. de boeken Wie ben ik?, Het Mama Masterplan en Vrouwenpower.
