Het is niet meer te houden: we snakken naar diversiteit! Ook in de kinderliteratuur willen we flink meer aan diversiteit in gender, liefde en kleur in de boekenkast. Toch is het nog goed zoeken naar kinderverhalen waarin er werkelijk diversiteit is. Kiind is al jaren fan van kinderboeken die met zorg en aandacht gemaakt zijn. Daarom vind je hier een frisse lijst met boekentips rijk aan culturele en etnische variatie.
Echt inclusief betekent…
Je bent er niet met hier en daar een personage met een andere huidskleur dan wit. Dat noemen we tokenisme: dat ene niet-witte karakter is er voor de vorm aan toegevoegd. Diversiteit heeft nogal wat meer inhoud nodig dan een sausje over een verder kleurloos verhaal. Ook – en let op, want dit gaat echt weleens mis – heeft een goed en divers kinderboek een hoge kwaliteit en niet alleen maar een beregoede boodschap. Een themaboek met een belangrijke visie redt het niet zonder sterke verhaallijn, creatieve illustraties en vet goede grapjes op kinderniveau. Zo bleven de meest verantwoorde themaboeken bij ons altijd achter in de kast stofhappen. Hadden ze maar leuk moeten zijn!
Own-voices
Ook goed om te checken: is het verhaal geschreven vanuit bijvoorbeeld een wit perspectief op een andere groep? Of deelt de auteur / illustrator een identiteit met de personages, en brengt die het verhaal dus authentiek, vanuit eigen ervaring? Dit heten ‘own-voices-boeken’, leerde ik bij boekhandel EduCulture. Het is niet zo dat own-voices-boeken altijd beter zijn, maar het is wel belangrijk om bij een boek dat vanuit een ander perspectief verteld is, na te gaan of er geen stereotypen zijn gekozen.
Vrij en verbindend spelen
Met niets of duurzaam speelgoed
Diversiteit heeft nogal wat meer inhoud nodig dan een sausje over een verder kleurloos verhaal
Checklist voor inclusieve kinderliteratuur
Echt inclusieve literatuur voldoet aan een paar essentiële voorwaarden, signaleert Joan Windzak, eigenaar van EduCulture. Ze onderscheidt dan ook 5 kenmerken waar je bij kinderboeken op kunt letten. Ik geef ze hieronder vrij vertaald weer.
- Illustraties. Zijn de illustraties vrij van stereotypen?
- Tokenisme. Maakt het verhaal geen gebruik van tokenisme? (Je weet wel, de knuffelmarokkaan, net als de gay best friend die iedereen schijnt te hebben)
- Afwezigheid. Zijn er bepaalde groepen afwezig? Wie je niet ziet, leer je niet kennen. En wie zichzelf niet weerspiegeld ziet, lijkt niet te bestaan, of er zelfs niet toe te doen. Denk aan Aziatische personages, die opvallend vaak afwezig zijn in de literatuur.
- Taalgebruik. Hoe is het taalgebruik? Zijn er beladen woorden, die neutraal lijken, maar toch scheve verhoudingen impliceren, een beperkend beeld geven of een oordeel inhouden over het beter of slechter zijn dan de ander?
- De verhaallijn. Hoe is de interactie tussen mensen? Bevat het verhaal boodschappen die bepaalde stereotypen versterken?
Nu kun je als je heel ijverig bent, jezelf door massa’s boeken heen werken met deze checklist voordat je iets aan je kind voorleest. Kom ik zelf nooit aan toe. Daarom komt hier een rijtje favorieten met een hier-worden-we-blij-van-stempeltje.
Prentenboekjes
Over Manoe, die geen kusjes wil van oma. Dit verhaal leent zich goed om met je kind over (lichaams-)grenzen en consent te praten op een simpele en herkenbare manier.
Iedereen voelt zich weleens ‘anders’. Door je verhaal te delen, bereik je elkaar, laat dit lieve boek zien.
Kelsey vindt haar haar niet mooi. Ze wil geen vlechtjes, maar sluik haar, net als andere kinderen. Oma leert Kelsey er anders naar kijken.
Hetzelfde thema als in Spiegelbeeld – maar andersom – lees je in ‘Ik wil vlechtjes’. Esmee wil juist vlechtjes, net als haar vriendinnetje.
Hoe kun je samen spelen als je elkaars taal niet spreekt? Tijn en Filmon leren hoe je toch vrienden kunt worden.
Anansi de spin. Sterker dan olifant
Een avontuur van de beroemde spin Anansi, tjokvol humor. Net zo grappig als het eerste deel: Anansi de spin en de gulzige tijger. Beide geschreven door Iven, de man van Cynthia die met haar gezin in Kiind editie MOED gestaan heeft. Wij zijn dus fan.
Duizend-en-één paarse djellaba’s
Esmaa gaat op vakantie in Marokko en raakt in de drukte op de markt haar moeder kwijt. Met de hulp van uiteenlopende mensen vindt ze haar moeder weer terug.
Zelf lezen
In dit grappige verhaal over drie brandweervrouwen ontdek je waar je de brandweer voor kunt bellen, en waarvoor niet. En passant worden Rik en Tim verliefd; zo pak je meteen een stukje ‘queer’ opvoeding mee. (Avi M3)
Lekker verhaal vol herhaling (dús heerlijk voor jonge kinderen vanwege het ritme in het boek) over Sam-Ming die in de klas zijn lunch kwijt is. Hij gaat op zoek, en leert onderweg de heerlijkste gerechten uit andere werelddelen kennen. En oh ja, hoe fijn het is om te delen.
Planeet Omar. Onverwachte superspion
Spannende detective over Omar, die geld inzamelt voor de moskee, maar gaandeweg op wat mysteries stuit.
Leerzaam en spannend avontuur dat zich afspeelt in ‘het torentje’. Doet het ook erg goed in de klas.
Bahar heeft twee moeders en verzint op school een stoer verhaal over hen, maar hoe kan ze dit vervolgens thuis uitleggen?
Bedtijdverhalen voor rebelse meisjes – 100 verhalen over Black Girl Magic
Met prachtige illustraties ontdek je in vogelvlucht de geschiedenis van 100 stoere meisjes die zich nergens door lieten tegenhouden om hun dromen waar te maken.
TIPPERDETIP: voor inspiratie ga je niet naar de winkel van ons allemaal, maar kun je beter te rade gaan bij de Nederlandse boekhandel EduCulture, de kinderboekhandel die alle pareltjes van diversiteit weet te vinden. Steek ook je licht op bij de Belgische shop Cargoconfetti. Deze en andere inclusieve winkeliers hebben de kennis, doen voortdurend speurwerk naar nieuwe titels die recht doen aan álle mensen.
Foto: Tjimke Prins model Cynthia & een paar van haar kinderen
