Elk kind komt op de wereld met een aangeboren nieuwsgierigheid en drang om de wereld om zich heen te leren kennen. Het lijkt zo simpel. Laat je kind lekker z’n gang gaan, geef hier en daar de nodige support en het enthousiaste leren volgt vanzelf. Maar wat als het vuurtje van je leergierige kind eenmaal op school aanbeland zienderogen verdwijnt?
Dit artikel is geschreven voor het zomernummer VUUR van Kiind.
Zorgen over je kind
‘Keuzewerkjes? Mama, het lijken wel moet-werkjes!’ Marian staat geregeld met haar handen in het haar als haar zesjarige thuiskomt met verhalen over wat hij allemaal moet doen in groep 3. ‘De prestatiedruk is hoog, zo moet hij geregeld een minuuttest lezen. Als hij het resultaat ‘twijfelachtig’ onder ogen krijgt, is dat niet erg motiverend. Ik vind het al fantastisch dat hij kan lezen. Als de klas hun werk niet af heeft, gaat de gymles niet door. Precies het vak waar mijn zoon in uitblinkt en de kans krijgt om zichzelf te laten zien.’
Marian is niet de enige die zich zorgen maakt over de invloed van school op de leermotivatie van haar kind. Ook Monique heeft geregeld een gefrustreerd kind thuis op de bank zitten. ‘Mijn zoon is nog maar acht jaar, maar zegt letterlijk dat hij het heeft opgegeven, omdat hij toch niet mag leren wat hij wil. Dat maakt hem onnodig moe, hij heeft veel tijd nodig om thuis bij te komen van een schooldag. Als hij wél mag leren wat hij wil, zie ik gelijk een ander kind. Hij komt letterlijk in beweging, associeert er op los, bedenkt creatieve oplossingen en kan zich uren vermaken.’
Leestips: De Vonk, Kristine Barnett, Eigenwaardig opvoeden, Judith van Gent, Temperamentvolle kinderen, Eva Bronsveld, Free to learn, Peter Gray
Natuurlijk leren
Uit de laatste wetenschappelijke breinonderzoeken blijkt dat de bedrading van de hersenen zo is aangelegd dat kinderen vanaf hun geboorte willen leren. Ook ontdekten onderzoekers dat een kind zich alleen succesvol kan ontwikkelen als de support van ouders en leraren in de lijn ligt met hun natuurlijke manier van leren. Kinderen groeien en bloeien als ze de gelegenheid krijgen om samen te werken, zich op creatieve projecten kunnen storten en vaardigheden kunnen ontwikkelen op betekenisvolle manieren. Activiteiten zoals bijvoorbeeld leren lezen en schrijven moeten beoefend worden in de echte wereld. Alleen dan kunnen jonge hersenen en lichamen vaardigheden ontwikkelen.
Bied je kind bedding en voeding
De aanbevelingen van wetenschappers staan nogal eens in schril contrast met de praktijk op onze basisscholen. Judith van Gent, coach en auteur van ‘Eigenwaardig opvoeden’, werkte jarenlang in het basisonderwijs en herkent deze spagaat tussen de ideale wereld en de praktijk. ‘Een kind staat open voor alles wat zijn zintuigen waarnemen en juist daardoor ervaart en leert het. Als je de controledrang loslaat en vanuit vertrouwen met een kind samenwerkt, krijgt de natuurlijke groei-houding van een kind de ruimte.’
Ontkiemend zaadje
Judith gebruikt graag het metafoor van de boom voor het groeiproces van jonge kinderen. Het begint met een klein zaadje in de aarde, dat langzaam ontkiemt. Het zaadje is klein en kwetsbaar, net als een jong kind dat net de wereld begint te ontdekken. De sparkle van een kind, zit in de kern van het zaadje. Voor ouders en leerkrachten is het de taak om een veilige ‘bedding’ en ‘voeding’ te bieden, zodat het kind kan groeien. ‘Dat kun je doen door goed naar je kind te kijken: wat maakt hem uniek?
Draag af en toe ook houtblokken aan om het vuurtje aan te wakkeren. Voor het ene kind kan dat een geschiedenisboek zijn, voor een ander kind knutselmaterialen en voor weer een ander een zakmes of een muziekinstrument. Soms is het ook nodig om bescherming te bieden tegen wind die het vuur van je kind dreigt te doven. Die wind kan staan voor een leerkracht die geen ruimte geeft aan de interesses van je kind, maar ook een vriendje die je kinds fascinatie voor geschiedenis maar vreemd vindt. Door de wind voor je kind op te vangen, blijft het vuurtje branden en voelt je kind jouw vertrouwen.’
Heft in eigen hand
Eva Bronsveld is opvoedprofessional en ziet in haar eigen omgeving ook geregeld kinderen uit school op de bank ploffen die even niet blij zijn met dat vervelende dictee of die lastige som. Volgens haar is het goed om te beseffen dat als je kind naar school gaat, er altijd wel eens baalmomenten zijn. ‘Probeer in het leven van alledag de transfer te maken van de opgedane kennis naar de praktijk. Laat je kind bijvoorbeeld een boodschap halen met contant geld als het op school gewerkt heeft over geld. Zo maak je de koppeling tussen school en thuis en begrijpt je kind het nut van de dingen die ze leren.’
Ook is het volgens Eva goed om het heft in eigen hand te nemen als je merkt dat de intrinsieke motivatie van je kind afneemt. ‘Organiseer met een groepje ouders activiteiten rondom het thema waar de klas mee bezig is of zorg dat er in het weekend voldoende tijd is om activiteiten te ondernemen die aansluiten op de interesses van je kind.’
Een beetje balen of echt gefrustreerd?
Volgens Eva is het ook belangrijk onderscheid te maken tussen kinderen die af en toe balen van school en kinderen die elke dag gefrustreerd thuis komen en hun sparkle helemaal kwijt raken. ‘In het eerste geval is het soms ook wat het is: het leven is niet altijd alleen maar leuk en je kunt niet alleen maar doen waar je zelf zin in hebt. Het helpt in dat geval ook om als ouder te laten zien dat je zelf ook wel eens baalt van een saaie klus. Maar bij de tweede groep kinderen is er vaak meer aan de hand: ze worden cognitief structureel ondervraagd of overvraagd. Dan is de kans groot dat een kind voortdurend gefrustreerd thuis komt.’
Hoogbegaafd en gefrustreerd
Dat laatste is het geval bij de hoogbegaafde zoon van Sophie. Om het vuurtje van haar zoon brandend te houden is ze druk in de weer met het voortdurend zoeken naar activiteiten waar hij wel enthousiast van wordt. ‘We bezoeken sterrenkijk-avonden, duiken in de evolutietheorie, bieden spellen op de computer aan waarin hij kan creëren en programmeren en snorren elk jaar weer robotica- en programmeerkampen op. Dat zorgt ervoor dat zijn vuurtje blijft branden en hij in zichzelf blijft geloven.’
Betrokkenheid bij de school is ook essentieel. Eva: ‘Waak ervoor dat er twee werelden ontstaan. Straal niet uit naar je kind dat je bedenkingen hebt bij de school of leerkracht. Dat is verwarrend: mama vindt school een nare plek, maar ze brengt me er wel elke dag naar toe. Probeer als ouder zelf een positieve verandering teweeg te brengen door op te komen voor je kind en initiatieven binnen de klas te ontplooien die aansluiten op de interesses van je kind.’
DE VONK
Dat ieder kind een vonkje in zich heeft, laat het bijzondere verhaal van Jacob Barnett zien. Toen hij drie jaar was, diagnosticeerden de artsen hem met een vorm van autisme. Ze vertelden zijn moeder Kristine dat ze niet te hoge verwachtingen moest hebben, waarschijnlijk zou Jacob nooit leren praten en zijn veters kunnen strikken. Jacob volgde in eerste instantie speciaal onderwijs, maar daar keerde hij zich verder in zichzelf en weigerde te praten. Tijdens een bezoek aan een planetarium bleek hij ingewikkelde natuurkundige theorieën te begrijpen: het moment voor Kristine om te besluiten haar zoon thuisonderwijs te geven.
Kijk naar het talent van je kind
Ze richtte zich volledig op zijn unieke kwaliteiten en liet de lijst met dingen die hij niet zou kunnen voortaan links liggen. Inmiddels is Jacob een tiener, studeert hij op een uitbreiding van Einsteins relativiteitstheorie en heeft een betaalde baan als kwantumfysicus. In haar boek ‘De Vonk’ spoort Kristine ouders aan om op zoek te blijven naar de vonk in ieder kind: een prachtig verhaal over het geloven in de talenten van een kind en je kind alle ruimte geven die te ontwikkelen. In een TED-talk voor tieners vertelt Jacob dat hij gelooft dat ieder kind tot unieke capaciteiten kan komen als er op school op een andere manier wordt lesgeven.
Dit artikel is geschreven voor het zomernummer VUUR van Kiind.
Verder lezen
De Vonk, Kristine Barnett
Eigenwaardig opvoeden, Judith van Gent
Temperamentvolle kinderen, Eva Bronsveld
Free to learn, Peter Gray
Democratisch onderwijs: Leren lezen op een school zonder klassen en toetsen
Dit zijn de mooiste ideeën voor het onderwijs van de toekomst
Fotografie: Jana Boekholt
