Omgangsvormen meegeven aan je kinderen klinkt zo simpel: je voedt ze op tot fatsoenlijke mensen die weten hoe het hoort. Maar hoe zit het met authenticiteit en met de autonomie van het kind? Laat je je kind de gedwongen smakkerds van die ouwe tante ondergaan? Zijn je kinderen helemaal vrij in de omgangsvormen? Of kan het anders?
Geef het goede voorbeeld
Zoals met alles wat kinderen leren, leren ze veruit het meest van nadoen wat hun voorgeleefd wordt. Wees in je omgangsvormen dus een voorbeeld en een liefdevol leider. Wil je je kind leren afscheid te nemen?
- Neem je kind bij de hand mee als je afscheid aan het nemen bent. Begin als ze jong zijn en laat ze alleen observeren. Het belangrijkste is dat ze vanaf jonge leeftijd leren dat dit gebruik erbij hoort. Wanneer je kinderen hier vanaf het begin niet bij betrekt, wordt de drempel hoger om later dan wel te gaan groeten en afscheid nemen.
- Als kinderen ouder zijn en het vaak genoeg gezien hebben kunnen ze je voorbeeld gaan volgen. Als het niet vanzelf gaat, zorg dan dat ze elke keer betrokken worden bij het afscheid nemen. Ook al zijn ze nog te jong, of te verlegen om afscheid te nemen, haal ze er wel bij op een ongedwongen manier. Zeg iets in de trant van: ‘we gaan even gedag zeggen’ en neem ze bij de hand. Neem zelf het voortouw en leid je kinderen door het zelf te doen.
- Oefen thuis eens wat je kunt doen bij afscheid nemen. Ga eens handen schudden en dingen oefenen die je zoal zegt bij een afscheid of begroeting. Kinderen leren vooral door spel, dus maak er een leuk rollenspel van. Gebruik echte familieleden als voorbeeld.
Verwacht nog geen consequentheid
Omgangsvormen heb je niet zomaar onder de knie. Dit gaat met vallen en opstaan. Pas je verwachtingen aan, aan de leeftijd. Zwaaide je kind gister nog heel enthousiast naar oma, en wil hij er vandaag niets van weten? Geeft niks. Vertrouw erop dat je kind in de samenleving wil passen en druk aan het afkijken is hoe dat precies moet. Benader je kind ook vanuit dit vertrouwen.
Bedank je kind
Boven alles, alles wat je zegt, leert je kind het meest van wat jij doet. Als er in je huishouden een gewoonte heerst van beleefdheid, dan zal dit vanzelf door het kind overgenomen worden. Ga met je kind om, zoals je wilt dat hij met jou en anderen omgaat. Ook creëert het een fijne sfeer in huis als je elkaar bedankt voor het aangeven van dingen, het helpen met opruimen, elkaar goeiedag wensen, etc. Hier kun je al heel vroeg mee beginnen. Zelfs kinderen vanaf 1 jaar kun je al vragen om spullen terug te leggen, in plaats van ze uit hun handen te pakken.
Fysieke keuzevrijheid
Ik leer mijn kind dat haar lichaam van haar is. Ik bevestig haar erin dat alleen zij weet wat fijn is voor haar lichaam en alleen zij mag bepalen wie haar aan mag raken. Als ik haar knuffelen wil en zij wil dat een keer niet, dan respecteer ik dat. Deze gezonde assertiviteit over wie eraan je lichaam mag zitten begint al vanaf jongs af aan. Nu is groeten en afscheid nemen ook een fysiek gebeuren.
Hoe ga je daar mee om? Als we tegen onze kinderen zeggen: ‘Geef je tante maar een kus’, dan is dat een dubbele boodschap voor het kind: ‘Moet’ ze tante kussen en aanraken? Je kunt het ook neutraler benaderen en zeggen: ‘We gaan afscheid nemen van je tante’. Vervolgens neem je zelf afscheid van tante en laat het daarna over aan je kind. Door niet in te vullen hoe dat afscheid eruit moet zien, kan het kind zelf bepalen wat fijn voor hem voelt. Misschien is dat een klein zwaaitje, misschien een knuffel en een kus. Bescherm je kind ook als vrienden of familieleden ‘kusjes willen stelen’ en het kind er ongemakkelijk onder lijkt. Zeker bij familie kan dit gevoelig liggen. Je kunt ook tegen je kind zeggen: ‘Volgens mij vind je dat niet zo fijn, hè?’ en dan je armen naar hem uit steken. Zo kun je het mogelijk maken voor je kind om uit een onprettige situatie te stappen.
Helemaal loslaten?
Ik vind het zelf wel belangrijk DAT er afscheid genomen wordt. Misschien nog niet als ze heel jong zijn, maar uiteindelijk vind ik het wel een basisvoorwaarde dat je in ieder geval de mensen groet als je binnen komt en weg gaat. Die groet hoeft alleen niet fysiek te zijn. Het mag ook een ‘dag tante’ zijn. Zo kan iedere ouder voor zichzelf bepalen wat wel en niet acceptabel is qua beleefde omgangsvormen. Ik wil zelf graag gegroet worden als ik ergens binnen kom, daarom wil ik ook dat mijn kind dat gaat doen op den duur. Handen geven, contact maken en bedanken zijn best spannende dingen voor een jong kind. Daarvoor moet je een klein drempeltje over.
Als je het helemaal loslaat en je kind dit laat bepalen, bestaat de kans dat een kind voor de weg van de minste weerstand kiest en meteen de speelgoedhoek induikt als ie op visite gaat. Ik probeer daarom zelf om dan de juiste omstandigheden te creëren om ze over dat drempeltje heen te helpen, door ze erbij te betrekken.
Meer lezen:
Van achter het behang tot over je oren
Fotografie: Jana Boekholt
Je kind is baas over zijn eigen lijf, dus ook over zijn kusjes
