Poep is vies, toch? Wij in het westen zijn in ieder geval gewend om poep als viezigheid te zien en dat terwijl wel allemaal zo’n een keer per dag poepen. Poepluiers zien we meestal ook als vies, maar toch kan deze ontlasting ons helpen bij het peilen wat er binnenin het lichaampje van een kind gaande is. Poep is dus behalve vies ook erg informatief!
Poep en de bevalling
Soms is vruchtwater groenig van kleur. Een teken dat de baby in het vruchtwater heeft gepoept. Dit wordt in verband gebracht met stress bij de baby, roken, serotiniteit (draagtijd van meer dan 42 weken) of simpelweg toeval. Wanneer meconium in het vruchtwater wordt vastgesteld, zal de verloskundige je overdragen aan het ziekenhuis. Het meconium op zich is niet gevaarlijk, het is zelfs steriel. Het zeldzame geval van het inademen van meconium is echter wel gevaarlijk.
De darmflora tijdens de bevalling
De darmen van een baby in de baarmoeder zijn steriel, ze bevatten geen bacteriën. Ze bevatten wel zuurstof, dat door alle weefsels verspreid is. Tijdens de geboorte krijgt de baby de eerste ’hap’ bacteriën binnen. Dit zijn de bacteriën die van nature voorkomen in de vagina en anus van de moeder. Klinkt een beetje vies, maar is gelukkig heel natuurlijk! Sterker nog, het is zelfs hard nodig. De bacteriën uit deze eerste kolonisatie (voornamelijk E.coli- en Enterococcus-stammen) zijn namelijk aeroob: ze houden van zuurstof en vreten deze als het ware weg. Daarmee maken ze het milieu in de darm geschikt voor de tweede kolonisatie die bestaat uit anaerobe stammen (die niet tegen zuurstof kunnen).
Tijdens de geboorte krijgt de baby de eerste ’hap’ bacteriën binnen
Poep in de kraamtijd
De eerste dagen is de ontlasting van een baby groen/zwart en erg kleverig. Dit is het meconium, het bestaat uit afvalstoffen uit het vruchtwater en (afgebroken) lichaamscellen van baby en moeder. Na ongeveer drie dagen verandert de ontlasting van een borstgevoed kind langzaam naar mosterdgeel. Een teken dat de borstvoeding goed op gang komt. Deze ontlasting is niet meer plakkerig, maar zacht en soms wat waterig.
De darmflora in de kraamtijd
Na de geboorte vindt de tweede bacterie-kolonisatie in de darmen plaats met zogeheten anaerobe stammen. Deze anaerobe stammen (onder andere stammen van de soorten Bacteroides, Bifidobacterium en Lactobacillus) krijgt de baby binnen door huidcontact met de moeder en door het drinken aan de borst. Bij baby’s die de eerste kolonisatie missen (bijvoorbeeld bij een keizersnede of door antibioticagebruik na de geboorte), lukt het de stammen van de tweede kolonisatie vaak niet om op een juiste manier aan de darmwand te hechten. Het milieu is niet geschikt voor een goede opbouw van deze stammen. De baby krijgt ze wel telkens opnieuw binnen, maar ze spoelen dan als het ware weer uit zonder een gezonde kolonie te vormen. De baby kan daardoor last krijgen van verteringsproblemen. Voor deze groep baby’s bestaan speciale probiotica-preparaten om de eerste kolonisatie alsnog ‘na te bootsen’. Neem contact op met een deskundige voor meer informatie!
Bij kinderen die geboren zijn met een keizersnede en bij kinderen die flesvoeding krijgen in plaats van borstvoeding is een duidelijk andere darmflora te zien dan bij kinderen bij wie de kolonisaties op een natuurlijke manier zijn verlopen. Met name bij flesgevoede kinderen is een toename te zien van stammen die zorgen voor rottingsprocessen in de darmen.
Spuitluiers
Hoe vaak baby’s die volledige borstvoeding krijgen poepen is heel verschillend. Dat kan vier keer of meer per dag zijn, maar ook een keer per dag. Een iets oudere baby (vanaf zes / acht weken) kan het zelfs veel minder worden, omdat borstvoeding erg efficiënt opgenomen kan worden.
Vaak hoor je over ‘spuitluiers’: dunne ontlasting die met enige kracht naar buiten komt. Dit is heel normaal en heeft niets met diarree te maken.
Groenige ontlasting hoeft niets specifieks te betekenen. Groene, schuimende, stinkende ontlasting wordt echter in verband gebracht met te veel melk ofwel hyperlactatie.
Witte vlokjes worden soms in verband gebracht met onverteerde melk. Volkomen onschuldig.
Wat ook voorkomt is slijm in de ontlasting. Doorgaans is dit gewoon het slijm dat door verkoudheid wordt ingeslikt.
Een erg sterke geur van de poep kan wijzen op een infectie.
Rode sliertjes of op een andere wijze roodachtige ontlasting kan bloed zijn. Het is altijd verstandig om een arts te consulteren als er bloed in de ontlasting zit. Het kan komen door een (onschuldig) scheurtje bij de anus, maar ook door voedselovergevoeligheid of een ontsteking.
Krampjes
Buikkramjes bij een jonge baby komen erg veel voor en zijn in principe heel normaal. Er zijn verschillende oorzaken aan te wijzen voor krampjes. De bacteriën van de tweede kolonisatie maken het milieu in de darm vooral zuur. Dat is belangrijk om eventuele ziekteverwekkers buiten de deur te houden, maar het kan wel lichte krampjes geven bij je kindje. Dit zie je vaak vanaf circa 2-3 maanden. Het hoort er dus een beetje bij, maar let op als je kindje echt veel last heeft, kan dit duiden op een ‘dysbiose’, een onevenwichtigheid in de kolonisatie. Het kan zijn dat de kolonisatie toch niet optimaal verloopt of dat er bijvoorbeeld een schimmelinfectie of allergie speelt. Een andere oorzaak kan hyperlactatie (teveel melk) zijn. Masseren van het buikje en dragen in de draagdoek kan verlichting geven bij krampjes.
Luieruitslag
Luieruitslag kan vele oorzaken hebben. Onder andere de samenstelling van de ontlasting. Zo wordt het doorkomen van tandjes in verband gebracht met een zurige ontlasting, wat kan irriteren aan de billen. Zoveel mogelijk de billen bloot blijft de beste remedie.
Een andere oorzaak voor stevige luieruitslag is spruw. Spruw wordt veroorzaakt door Candida, een schimmel die bij bijna iedereen voorkomt. Wanneer de Candida de overhand krijgt, spreekt men van spruw of Candida-infectie. Dit kan erg vervelend zijn voor de baby en kan problemen veroorzaken bij de borstvoeding. Gelukkig is het snel te behandelen.
De darmflora en bijvoeding
De darmflora heeft vanaf de geboorte 20-24 maanden de tijd om uit te groeien tot een rijpe, ‘volwassen’ darmflora. Daarna blijft de darmflora (in ideale omstandigheden) de komende vijftig jaar gelijk. Wanneer je begint met bijvoeding (dus vanaf 6 of 7 maanden), is het logisch dat de darmen daar even aan moeten ‘wennen’. Je zult dan ook niet direct een perfecte vertering zien met prachtige vaste drolletjes. Dat laatste is een combinatie van een goede darmflora en een stevig gebit: als je je kindje goed leert kauwen zodat alle voedselbrokjes fijn genoeg zijn, kan de rest van het spijsverteringsstelsel zijn werk goed uitvoeren. Rapley-kindjes willen nog wel eens flinke happen voedsel binnenkrijgen. Dat is niet erg, maar je kunt zeker de eerste tijd nog verwachten dat je stukken onverteerd voedsel terugvindt in de luier. Overigens is dat ook bij volwassenen nog het geval: kijk maar eens achterom in het toilet als je de avond tevoren iets met paprika hebt gegeten; grote kans dat je nog wat velletjes ziet zitten in je ontlasting.
In die periode -vanaf het moment van bijvoeding tot uiterlijk twee jaar- moet de poep van je kindje dus stabiliseren naar gezonde ontlasting. Maar wat is gezonde ontlasting nu precies? In principe moet je kindje regelmatig zonder al te veel moeite kunnen poepen (sommige kindjes wat vaker dan anderen) en daarbij mooie drolletjes maken. ‘Keuteltjes’ die als knikkers in de luier of wc liggen betekenen dat de ontlasting te lang in de darmen heeft gezeten. Diarree of te slappe, brij-achtige ontlasting is ook niet goed en kan wijzen op een niet-optimale darmflora. Een mooi ‘worstje’ ontlasting (al dan niet geplet door een neerploffend peuterkontje) dat niet teveel aan de luier plakt en waarin (eens je kindje tanden heeft en goed kauwt) niet teveel onverteerde voedselresten zitten is prima.
Peuterdiarree
Peuterdiarree komt voor bij kleine kinderen. Naast de diarree hebben ze verder geen klachten en ze groeien goed. De meest voorkomende oorzaken voor peuterdiarree zijn een verstoorde darmflora, het drinken van teveel vruchtensap en onvoldoende vet in de voeding. Vooral dat laatste is de afgelopen jaren door de succesvolle maar niet zo terechte ‘Let op Vet’-campagne van de overheid flink toegenomen. Door deze campagne hebben mensen een onterechte angst voor vetten opgebouwd. Verzadigde vetten staan nog steeds ter discussie, maar vetten horen in de voeding gewoon voor te komen; met name onverzadigde vetzuren. Je vindt deze onder andere in olijfolie, vis of visoliecapsules, lijnzaadolie. Het beste is om ze niet te verhitten maar bijvoorbeeld door de salade of yoghurt te doen. Van yoghurt en melk kun je dus gewoon de volle variant gebruiken. Light-producten kun je beter vermijden, deze zijn niet gemaakt voor kinderen. Houdt de diarree aan ondanks deze voedingsmaatregelen en kan de huisarts ook niets vinden, dan kun je de darmflora laten onderzoeken middels een ontlastingtest.
Gezonde darmflora
Een gezonde darmflora is veel belangrijker dan de meeste mensen zich realiseren. De darmen zorgen niet alleen voor onze spijsvertering, maar zijn ook één van de belangrijkste organen binnen het immuunsysteem. Omdat je via je voedsel continu stukjes ‘buitenwereld’ naar binnen brengt, moeten de darmen goed toegerust zijn om mogelijke ziekteverwekkers te weren. Via het darmslijmvlies staan de darmen in contact met alle andere slijmvliezen in het lichaam. Ook spelen ze een belangrijke rol in het herkennen van en wapenen tegen ziekteverwekkers, en het zorgen voor voldoende immuunversterkende stoffen (immuunglobulinen). Niet alleen spijsverteringsproblemen maar ook verkoudheden, luchtwegklachten, huidklachten en zelfs depressies kunnen in verband gebracht worden met de gezondheid van de darmen en de darmflora.
Nienke Tode-Gottenbos is darmfloraspecialist en werkte mee aan dit artikel.
