Slapen zonder huilen voor baby’s en andere ukkies

Worstel je met je kindje helpen in slaap te komen? En wil je liever niet je baby of kind slaaptrainen? Beginnen je armen moe te worden van het dragen en willen je borsten ook weleens iets langer slapen? Geen nood. Er is een derde weg!

GAAP, IK KAN NIET ZONDER SLAAP

Het lijkt misschien soms of je de enige bent, maar voor de meesten van ons is een enigszins goede nachtrust ongelooflijk belangrijk. Als we structureel langere tijd niet uitgeslapen zijn, worden de meesten van ons er niet vrolijker of actiever op (ik weet niet hoe het met jou zit, maar ik in ieder geval niet).

Wakkere nachten horen weliswaar bij het ouderschap met een kleine baby, maar als deze gebroken nachten erger worden en een kindje naarmate het ouder wordt steeds vaker wakker wordt, voel je dan vooral geen slechte ouder als je stiekem naar meer slaap hunkert. Wanneer je merkt dat die gebroken nachten jouw humeur beïnvloeden, waardoor je misschien wat vaker dan je lief is staat te schreeuwen of merkt dat je ongeduldig staat te wiebelen op je benen, dan ben je niet meteen een slechte ouder. Je bent ook niet de enige, ook al lijkt dat soms wel zo! Het is heel erg begrijpelijk dat we soms in onze ultieme wanhoop dingen doen waar we soms later spijt van krijgen of die we ons hadden voorgenomen nooit te doen, zoals ‘slaaptraining’.

HET IS KIEZEN OF DELEN

We weten vaak ook niet veel andere manieren. De meesten van ons kennen eigenlijk grofweg maar twee manieren om een kind te helpen slapen. De eerste manier is om een kind zonder enig huilen in slaap te helpen door je oogappel in slaap te voeden, te wiegen, een speen te geven, te dragen in een draagzak, te wandelen in de kinderwagen, in te bakeren, shush-geluiden te maken in haar oor, white-noise aan te zetten, een kind te volgen tot het omvalt, een stukje te rijden in de auto en alle varianten daar op. In dit geval zal de ouder meestal nabijheid tot een kindje zoeken om huilen te voorkomen.

Mensenbaby’s zijn nog zo afhankelijk van hun verzorgers

Het kan dat je baby slecht in slaap komt omdat ze een behoefte heeft aan fysieke nabijheid

De tweede manier die de meesten van ons kennen is om een kindje te slaaptrainen, zoals dat dan heet. Dit is nog al een breed begrip. Het kan bijvoorbeeld door een kindje in een strak ritme te zetten, het een paar nachten alleen te laten huilen of gecontroleerd steeds iets langer laten huilen zonder te reageren. Doel bij slaaptraining is dat het kindje zichzelf in slaap brengt en de nabijheid van de ouder niet meer nodig heeft. Dan is er nog de iets mildere versie waarbij steeds meer afstand wordt genomen van het kindje, iets minder snel wordt gereageerd, wel bij een kindje te zijn maar een kindje niet op te pakken, geen oogcontact te maken of niet teveel op een kindje te reageren en alle varianten daar tussenin. In dit geval neemt een ouder juist steeds wat meer afstand tot een kindje zodat het zelf zal ‘leren’ in slaap te vallen en het huilen op te laten houden of ook te voorkomen. Slaaptraining kan schadelijk zijn voor je baby en jullie relatie.

Wat de meeste ouders echter niet weten is dat er naast deze twee wegen, ook nog een derde weg is. Die is simpelweg veel minder bekend. Hierbij kijk je namelijk niet alleen naar HOE je een kindje kan laten slapen, maar vooral naar waarom een kindje niet goed slaapt en aan die oorzaak, daar ga je dan wat aan doen. Zijn er behoeften bij je kindje die niet vervuld zijn? Spelen er gevoelens die niet gehoord zijn? 

ER ZIT NIET ALTIJD EEN POEPLUIER IN DE WEG

Een baby kan behoefte hebben aan eten, een poepluier willen verschonen, met medische en fysieke problemen worstelen, behoefte hebben aan minder strakke kleertjes of ander wasmiddel, ergens pijn hebben en zo voort, maar baby’s en jonge kinderen hebben nog een andere zeer belangrijke behoefte; namelijk de behoefte aan fysieke nabijheid. Dit is een vitale levensbehoefte, die zowel overdag als ’s nachts geldt. Mensenbaby’s zijn nog zo afhankelijk van hun verzorgers: ze kunnen bijna niks zelf. Nabijheid van de ouders betekent dus dat baby’s overleven en daardoor betekent nabijheid veiligheid.

Collega-psycholoog Harry Harlow, deed in de jaren ’50 controversieel onderzoek met baby-aapjes, die hij bij hun moeder weg haalde en vervolgens geen eten gaf. Niet echt leuk onderzoek dus. Hij kwam er zo echter wel achter dat ondanks dat de aapjes honger hadden, ze toch liever een zachte surrogaat moeder kozen zonder melk (een hele simpele aap-pop van een lap stof met ogen) dan een aap-pop van ijzerdraad met melk. Zo belangrijk is fysieke nabijheid dus! (En ja, dit verdrietige onderzoek mocht helaas nog gedaan worden in de jaren ’50).

Een baby kan dus slecht in slaap komen of juist ’s nachts wakker worden, omdat ze een behoefte heeft aan fysieke nabijheid. het kan zijn dat er overdag een gemis is geweest of juist ’s nachts. Hoe dan ook, het geven van die fysieke nabijheid kan dan juist aan de behoefte van je kindje voldoen en zorgen dat je kroost juist heerlijk kan gaan slapen. Dat betekent in praktijk dus:

(1) fysiek aanwezig zijn als je kindje in slaap valt,

(2) reageren op de roep van je kindje als je kindje wakker wordt of

(3) co-slapen met je kindje zodat de behoefte aan fysieke nabijheid gedurende de nacht is voorzien.

Maar baby’s en jonge kinderen hebben naast nabijheid, ook nog een andere behoefte; ze hebben liefdevolle aandacht nodig om in slaap te kunnen vallen, oftewel verbinding. We creëren die verbinding vooral door in het moment met ons kind liefdevol aanwezig te zijn. Dit is natuurlijk makkelijker gezegd dan gedaan voor ons drukke ouders! Het probleem wat ik dan ook regelmatig zie in gezinnen die met de slaap worstelen, is dat de ouders vaak eigenlijk zelf niet zo erg in verbinding staan met zichzelf. Ze voelen zich uitgeput omdat ze over hun eigen grenzen heen gaan, tegen overspannen aanlopen op het werk, in een verhuizing zitten, een scheiding mee maken, maar ook kunnen een postpartum depressie of een ‘heftige’ geboorte meespelen.

Wanneer we constant zorgen aan ons hoofd hebben, zelf overspoeld zijn en continu bezig zijn met overleven van “de to do list in ons hoofd”, dan is het lastig om “in het moment” emotioneel aanwezig te zijn en verbinding te maken met ons kind. Het lastige is: ons kind voelt dat gebrek aan verbinding ook. En ja dat gebrek kan het lastiger voor kleintjes maken om in slaap te komen. De oplossing is natuurlijk niet om jezelf nu voor je kop te slaan met het idee dat je een slechte moeder bent die met to do lijstjes in haar hoofd zit. De hamvraag is juist: hoe kun jij dus zorgen dat er meer rust in jouw leven is? Dat er meer verbinding met jezelf en daardoor met je kind mogelijk is?

VERBONDEN MAAR TOCH ONRUSTIG

Maar zelfs als die twee punten in orde zijn, dan nog kan het zijn dat een kindje onrustig slaapt. Dit kan te maken hebben met de ervaringen van het kindje zelf. Baby’s maken vaak al veel in hun korte leventje mee. Het kan zijn dat een baby een traumatische geboorte heeft meegemaakt of dat er grote gebeurtenissen plaats vonden na de bevalling. Stress kan ook komen door een vroeggeboorte, ziekenhuisopnames omdat je baby ziek was, vaccinaties en medicatie. Dit kan allemaal een impact hebben op zo’n kleintje (en op jou ook!).

Wanneer een baby veel heeft mee gemaakt, kan hij worstelen met stress in zijn lijf

Daarnaast kan het zijn dat er tijdens de zwangerschap stress bij de moeder is geweest, zoals stress op werk, relatie-worstelingen, het overlijden van een dierbare, een verhuizing, enz. Er is tegenwoordig steeds meer bekend over de effecten van stress tijdens de zwangerschap op een baby in de buik. De documentaire In Utero vertelt daar uitgebreid over, als je graag meer wetenschappelijke feitjes over het leven in de baarmoeder wilt weten!

Wanneer een baby veel heeft mee gemaakt, kan hij worstelen met stress in zijn lijfje. Er zijn dan gevoelens die in zijn lijfje vastzitten en die een uitweg zoeken. Dit kun je dan merken aan onder andere slaap gedrag. Slaap kan dan bijvoorbeeld heel onrustig zijn, een kindje kan de dagslaapjes overslaan, vaak wakker worden, enzovoorts. Maar ook als hij niet zoveel mee heeft gemaakt, dan nog kan een baby stress ervaren door onze dagelijkse moderne gewoontes.

Gelukkig betekent dit niet dat baby’s hier de rest van hun leven getraumatiseerd over hoeven zijn. Je kunt verschillende dingen doen. Allereerst kun je kijken of je de huidige stress in het leven van je kindje zoveel mogelijk kunt verminderen. Is er wat meer rust en regelmaat in het leven van jouw baby nodig? Dan bedoel ik zonder meteen jezelf af te straffen met kookwekkers en allerhande schema’s met dringende deadlines!

Maar hoe je ook je best doet, voel je niet schuldig; je kunt nu eenmaal niet alle oorzaken van stress wegnemen. Hoe graag we het soms ook zouden willen en hoe verdrietig het soms ook is, we zijn toch echt.. (ja jij ook).. maar mensen! De praktijk leert gelukkig wel dat als er stress is, baby’s hun gevoelens en stress kunnen verwerken. Als de stress en gevoelens hun lijfje uit zijn, kunnen ze zich kalmer voelen, waardoor ze beter kunnen slapen.

Soms zijn we geneigd om baby’s en kinderen die rust te geven door van alles met ze te doen, om die stress maar uit het lijfje te krijgen of er van alles in te stoppen dat hen dan rust moet geven. Er zijn prachtige manieren, zoals babymassage. Wat ouders zich echter niet altijd realiseren, is dat baby’s zelf van nature ook een fantastisch biologisch mechanisme hebben meegekregen om te helen van stress. Dit zijn de natuurlijke mechanismen van het lichaam: schreeuwen, huilen en trillen. Dat zijn meestal niet dingen die we het leukst vinden en die we meestal liever zouden vermijden, in ruil voor een wat stillere oplossing.

Als je wilt dat huilen helend is, dan is er wel emotionele veiligheid nodig

Maar het kan ergens ook een opluchting zijn als je hoort dat wanneer je kindje huilt en er helemaal niks lijkt “te werken”, je baby of kindje ‘gewoon’ aan jou zijn verhaal wil vertellen en niet vraagt om “hem te fixen”. Dat je kind je eigenlijk soms alleen maar vraagt om even liefdevol te luisteren en dat dit alles is wat je op dat moment hoeft te doen en kunt doen. En dat je dan al supermama of superpapa genoeg bent.

Als je wilt dat huilen helend is, dan is er wel emotionele veiligheid nodig. En die veiligheid komt er allereerst door fysieke nabijheid. Ik raad dus niet aan om een kindje alleen te laten met zijn verdriet. Ten tweede en nog belangrijker, komt die veiligheid er door emotionele verbinding te geven, zodat een kindje zich ook verbonden voelt met jou. Je bent dus niet alleen fysiek aanwezig, maar ook emotioneel in het hier en nu aanwezig. Heeft een baby of kind dus verdriet en kunnen we op dat moment deze twee dingen aan haar geven, dan geven we veiligheid om haar verdriet te ontladen en dan kan ze haar gevoelens verwerken. Dan kan het huilen helend zijn. Jouw baby kan als ze uitgehuild is, weer terugkeren naar haar natuurlijke staat van balans. Van daaruit kan ze rustiger gaan slapen.

EN NU?

Wat ik hierboven allemaal voorstel is niet altijd makkelijk. En het kan zijn dat je het wel wilt maar het je niet altijd lukt. Het kan zijn dat je dus niet verder komt dan punt 1: fysieke nabijheid. Of misschien lukt dat zelfs niet. Stoot jezelf dan niet voor je hoofd. Morgen weer een dag!

Wat je ook besluit om te doen na het lezen van dit artikel, ik raad altijd aan om je eigen ritme te volgen. Het kan namelijk heel spannend zijn om naar het verdriet van je baby te luisteren, zeker als er nooit naar jouw verdriet geluisterd is. Of je denkt: “Ja dag Chris, ik hou niet van huilende baby’s!” Doe dan vooral niets waar je je onprettig bij voelt.

Het kan heel spannend zijn om naar het verdriet van je baby te luisteren

Je kunt altijd in ieder geval beginnen met de eerste stap en kijken wat het effect is: fysieke nabijheid. Daarna kun je kijken of je ook emotionele verbinding kunt geven. Vervolgens kun je kijken wat er gebeurt als je factoren van stress en overstimulatie weg neemt. En tot slot, huilt je kindje en ‘werkt er niks’, dan kun je altijd eens kijken of je er naar kunt luisteren. Kijk maar wat voor jou goed voelt en probeer hoe het voor jullie werkt!

Kom je er zelf niet uit? Aarzel dan niet en zoek support. We zijn zo vaak geneigd het in ons uppie te doen en veel te lang maar alleen aan te modderen vanuit een idee dat dat maar moet ofzo. Zo onnodig want er zijn zoveel prachtige mensen die klaar staan om jou met liefde te helpen! Gun dat jezelf en je kind. Kijk wat er mogelijk is voor jullie!

Chris Muller, MSc, BTA is psychologe, counselor & coach in de Transactionele Analyse (BTA), Aware Parenting-instructeur (opleider) en moeder. Je bent meer dan welkom om haar te mailen op info@chrismuller.nl ofboek hier een gratis introductieconsult. Download haar gratis boekengids hier.

Fotografie: Marjolein van der Veer