Sorry zeggen zonder het te menen, daar hebben we niks aan. Maar oprecht sorry zeggen, dat is een ander verhaal. Hoe een heuse sorry hartstikke opvoedkundig kan zijn.
Excuses hoor!
Sorry dat ik de koffie omgooi, sorry dat ik niet help met opruimen, sorry dat ik het laatste lekkere koekje pak, sorry dat ik mijn sokken niet in de wasmand gooi, sorry dat ik al het brood opeet omdat ik zo’n honger heb, sorry dat ik zo’n troep van het aanrecht maak in de haast, sorry dat ik zo laat ben, sorry dat ik je telefoonstekker meeneem, sorry, sorry, sorry! Herkenbaar of niet? Wie anderen benadeelt roept al gauw het excuuswoord. Eventuele schuldgevoelens zijn hiermee als sneeuw voor de zon verdwenen. Maar wie geen verantwoordelijkheid neemt voor zijn gedrag staat weinig stil bij de betekenis van het woord. Berouw tonen gaat verder dan het uitspreken van het woord sorry.
Inlevingsvermogen
Laatst zag ik dat twee broertjes in een strijd verwikkeld waren. De ruzie begon zoals vaker met kleine plagerijtjes en een vriendschappelijke stoeipartij. Plotseling gaf de oudste zijn broer zo’n harde duw dat hij op de grond viel en van schrik in huilen uitbarstte. Zonder goed te te kijken naar het aangerichte leed bood grotere broer geroutineerd zijn excuses aan. Hij liep vervolgens fluitend weg en zakte met een plof op de bank om zich in een spelletje op de tablet te verdiepen. De jongste bleef doorhuilen en zette het volume verontwaardigd nog wat harder. Hij voelde zich in de steek gelaten. Op zulke momenten is er meer nodig dan een niet-gemeend excuus.
Met een beetje hulp
Wie weinig stil staat bij de pijn en nadelige gevolgen voor de ander zal onecht overkomen met het aanbieden van een simpel excuus. De oudste had zijn actie goed kunnen maken door meer spijt te betuigen. Dat had er zo uit kunnen zien: ‘Oeps, ik zie dat je op grond bent gevallen en dat het zeer doet. Het spijt me dat ik je zo hard duwde. Sorry, het was niet mijn bedoeling. Ja, ik begrijp dat je nu boos bent. Ik help je overeind. Ga jij maar op deze stoel zitten. Ik zal in het vervolg wat beter opletten. Hoe kan ik het goed maken?’ Berouw tonen is makkelijker gezegd dan gedaan. Zelfs volwassenen vinden het moeilijk om excuses te maken. Daarom kunnen kinderen soms wat hulp van volwassenen gebruiken.
Spijt is nuttig
Volgens psycholoog prof dr. Marcel Zeelenberg heeft spijt te maken met verkeerde keuzes. Spijt kan het gevolg zijn van een beslissing die iemand zelf heeft genomen. Wie spijt betuigt stelt zich kwetsbaar op en richt de schijnwerpers op zijn tekortkomingen. Kinderen die liever niet willen erkennen dat ze aandeel hebben in een situatie ervaren gevoelens van spijt als uiterst pijnlijk en proberen dit vaak te vermijden. Toch zijn gevoelens van berouw nuttig, omdat je hiermee kunt leren van fouten. De hevige emoties zorgen ervoor ervoor dat fouten beter onthouden kunnen worden. Spijt hoeft dus niet negatief te zijn.
Omdat kinderen pas echt spijt kunnen voelen vanaf een jaar of zes zijn hier een aantal tips om ze op weg te helpen:
Tips voor een doeltreffende spijtbetuiging:
Help met gevoelens verwoorden
Soms zitten emoties nog erg hoog. Verwoord de gevoelens van kinderen. Als de hevigste emoties gezakt zijn is het voor een kind makkelijker om excuses te maken.
Geef een kind de ruimte om sorry te zeggen
Niet iedereen vindt het even makkelijk om meteen spijt te betuigen. Wacht even en geef het kind voldoende tijd om op eigen gelegenheid te komen.
Benoem gedrag. Sorry, dat ik
- Je duwde
- Met mijn tas gooide
- Zo hard schreeuwde
- De koekjes heb opgegeten
- Niet meehielp met opruimen
Kinderen denken beter na over hun eigen gedrag als ze verwoorden wat ze hebben gedaan. Op deze manier is de kans op herhaling het kleinst en de kans op aanvaarding van excuses het grootst.
Luister naar de reactie
Niet iedereen is bereid om excuses meteen te aanvaarden. De ander kan nog boos zijn. Bereid je kind daarop voor en leer kinderen luisteren naar de reactie van de ander.
Vraag: ‘Hoe kan ik het goed maken?’
Soms is er meer nodig dan een gesprek. Door de vraag te stellen en hier naar te handelen staan kinderen nog meer stil bij hun gedrag. Zo leren ze verantwoordelijkheid nemen.
Herstel de schade
Als kinderen actief betrokken worden bij het herstellen van de nadelige gevolgen, zullen ze het meest leren. Zo is de kans groter dat ze hun gedrag in de toekomst veranderen.
Met een oprechte spijtbetuiging reflecteer je op eigen gedrag en toon je begrip voor anderen. Dat komt de communicatie ten goede. Zo is fouten maken helemaal niet erg!
Marre Taal is naast moeder ook kindercoach en coach voor ouders in haar eigen praktijk.
