‘Mama! lukt niet!’ jammert Abel (2) en smijt driftig een speelgoedauto door de kamer.
Hij krijgt het maar niet voor elkaar om die kleine auto in een nog kleiner duplo-huisje te parkeren. Gefrustreerd, teleurgesteld en boos druipt hij af. Peuterpuber, denk ik bij mezelf en besef me later dat dit geen eerlijk oordeel is. ‘Ik ben twee en ik zeg nee’, ‘peuterpuber’, ‘een eigen willetje’, ‘driftbuien’, de ’terrible two’s’. Wat een negativiteit! Het is zo wáár dat dit voor ouders een heftige periode kan zijn, maar terrible? Wanneer je je realiseert wat een peuter qua ontwikkeling allemaal doormaakt, kun je zijn gedrag misschien beter begrijpen en van daaruit manieren vinden om ermee om te gaan.
Hij probeert iets. Negeer dit niet!
Je peuter heeft net het lopen onder de knie en daarmee ontdekt dat de wereld toch iets groter is dan tot waar het oog reikt. Deze wereld verwacht van hem dat hij ook leert springen, klimmen en zijn evenwicht bewaren dus lopen alleen is niet genoeg. Daarmee is hij er nog lang niet. Hij ziet dat kleien, scheuren, knippen en verven heel leuke spelletjes zijn en wil eraan meedoen. Dit kan alleen als hij ook gaat oefenen met zijn fijne motoriek. Gelukkig leren kinderen dit spelenderwijs en naarmate ze er beter in worden krijgen ze er steeds meer plezier in. Als ze het eenmaal kunnen dient zich weer een nieuwe wereld aan, een grenzeloze: de fantasie! Met al die vaardigheden die je peuter heeft geleerd kan hij nu iets doen, maken, bouwen of knutselen.
Het samengaan van vaardigheden en gedachtewereld vormt het begin van een inspannende periode. Je kind krijgt de behoefte om zijn gedachtes en zijn wereld te ordenen.
Dit gaat hij onder andere doen door middel van taal, zowel verbaal als non-verbaal. De wereld om hem heen kan nu uitgedrukt worden in woorden. Gebaren zoals zwaaien en handkusjes worden nu op de juiste momenten gebruikt. Gevoelens kunnen nu ook anders worden geuit dan alleen maar door te huilen of lachen. Teleurgesteld de schoudertjes laten hangen, boos stampen met de voeten of springen van plezier.
Het is vast ook heel herkenbaar dat je peuter jou eraan herinnert waar iets hoort te liggen. Niet alleen zijn gedachtes worden op een bepaalde manier geordend: hij wil ook dat zijn omgeving er op een bepaalde manier uitziet. Het helpt hem om vat te krijgen op zijn omgeving. Hij weet nu wat iets is en waar het hoort.
Zijn zelfbewustzijn is ontluikt. Hij weet dat hij iemand is, met een eigen wil los van de wereld om hem heen. Hij wil hierin groeien. De behoefte aan zelf dingen kunnen doen wordt groter en groter. Hij wil iets. Hij probeert iets. Negeer dit niet!
Geweldloze communicatie
In het voorbeeld waarmee ik begon was ik niet actief betrokken bij Abel zijn spel. Als ouder ben je dan snel geneigd om te reageren op zijn actie, in dit geval ‘het weggooien van de speelgoedauto’. Dat is niet zo verstandig. Je peuter zal zich hiermee niet geholpen voelen.
Kinderen zijn van nature sociaalvoelend en daarom is het belangrijk om hen serieus te nemen. Zo ontstaat er wederzijds begrip voor elkaar (Juul, 1997). Ook wil een peuter graag uitleg zodat hij de situatie kan ordenen in zijn leefwereld. Maar hoe kun je hem nou serieus nemen en hem leren iets zelf te doen, en hem tegelijkertijd bijbrengen dat bepaald gedrag niet kan?
Geweldloze communicatie, een methode ontwikkeld door Marshall Rosenberg (2006), is hiervoor een prima middel.
Er is een aantal stappen om te komen tot geweldloze communicatie:
- Waarneming: neem de situatie waar zonder hier een oordeel over te vellen
- Gevoel: erken het gevoel dat je kind heeft gekregen bij de situatie
- Behoefte: wat wil je als ouder graag aan je kind leren of uitleggen
- Verzoek: kom samen tot een oplossing
In de situatie met mijn zoon zou de communicatie er dan als volgt uit hebben kunnen zien:
Waarneming en gevoel:
‘Het is lastig hè, om de auto in het huisje te zetten. Ik zie je dat boos bent.’
Behoefte:
‘Laten we de auto pakken, en er niet meer mee gooien want dan gaat hij stuk.’
Verzoek:
‘Zullen we deze blokken weghalen zodat de auto erin past?’
‘Leer mij het zelf te doen’
Communiceren is één, maar hoe krijg je het nou als ouder voor elkaar dat je kind niet het bijltje erbij neergooit om een volgende teleurstelling te voorkomen? Je weet dat je kind steeds meer behoefte heeft om zelf dingen te kunnen doen. Je begrijpt dat het hem frustreert wanneer dit niet lukt, en dat dat gevolgen heeft voor zijn zelfbeeld. Combineer daarom Geweldloze Communicatie met het scheppen van voorwaarden voor het slagen van de activiteit van je kind. ‘Leer mij het zelf te doen’ werd dat genoemd door Maria Montessori. Ga na wat jouw kind al kan en waar hij hulp bij nodig heeft. Probeer hem uit te dagen binnen veilige grenzen. Op die wijze kom je tegemoet aan zijn behoefte tot het vergroten van zijn kunnen en bouw je zijn zelfbeeld op.
In het voorbeeld van Abel had ik als volgt kunnen handelen:
– Ik weet dat Abel blokken kan afbreken en opbouwen. Dit laat ik hem zelf doen.
– Ik weet dat hij nog niet het ruimtelijk inzicht heeft om in te schatten hoe ver hij de blokken moet verplaatsen zodat de auto erin past. Hiermee help ik hem.
– Ten slotte laat ik hem zelf de speelgoedauto erin rijden en bevestig hem dat het is gelukt.
Bewust ouderschap
Magisch mooi zijn kinderen in de peuterleeftijd. Ze hebben nog geen behoefte aan abstracte uitleg, laat staan zedenpreken: gevoed door gevoel en fantasie hobbelen zij door het leven. Erken ze, bevestig ze, knuffel ze, geef ze aandacht en liefde. Heb veel geduld en geniet. Wees je enerzijds bewust van de rijkdom van het meemaken van de ontwikkeling van je kind, en anderzijds van jouw rol als ouder daarbij.
Leren om geweldloos te communiceren begint bij diezelfde bewustwording. Observeer: wat is de situatie die zich voordoet? Hoe voelt mijn kind zich daarbij? Hoe voel ik me daarbij? Communiceer met respect en inlevingsvermogen. Je zult zien dat je kind zich geholpen voelt en dat er wederzijds begrip ontstaat. Bovendien zal je kind in zijn eigen communiceren jouw voorbeeld volgen.
Leer je kind steeds beter kennen. Weet wat zijn kracht is en waar hij hulp bij nodig heeft. Bouw zo samen met je kind aan zijn zelfbeeld. Geweldloos communiceren vergt oefening en inspanning. Maar wat voor je peuter geldt, geldt ook voor jou: waar een wil is, is een weg!
Tip: Leuk boek over het vergroten van het kunnen van je kind: ‘Je kind kan het zelf’ (Marijke Bisschop & Theo Compernolle)
Meer lezen?
Geweldloze communicatie | Marshall Rosenberg | ISBN 9789047703617
Je kind kan het zelf | Marijke Bisschop & Theo Compernolle | ISBN 9789060914038
Nina Akerboom is pedagogisch medewerker, blogger en moeder van twee jongens.
