Jaren geleden liep ik stage in het speciaal onderwijs. De kleuterjuf aldaar vertelde dat zij de kinderen de eerste weken van het schooljaar zitles gaf. Wat betekende dat de kinderen moesten leren om stil in de kring te kunnen zitten. Veel vierjarigen bleken dat (nog) niet te kunnen, terwijl het als onontbeerlijk gezien werd voor een succesvolle schoolcarrière. Lees er meer over in Een kleuter is geen leerling. En hoewel ik begrijp dat zij te maken had met een klas zeer drukke en beweeglijke kinderen voelde het toch niet goed. Met name kleuters zouden vrij moeten kunnen ontdekken, spelen en bewegen. Nu, twintig jaar later, is nog duidelijker geworden hoe belangrijk bewegen is. En dat geldt niet alleen voor kleuters.
Laat je verder inspireren: Hoogbegaafd, nou en?, Hoofd-Hart-Handenkwartet, Temperamentvolle kinderen.
Bewegen heeft een positieve invloed op het leren van woordjes
Bewegen en leren
Naar het verband tussen bewegen en de leerprestaties van kinderen lopen diverse studies. Hoewel het op dit moment nog niet duidelijk is of er een positieve causale relatie bestaat tussen sport en bewegen op school en de schoolprestaties zijn er wel al grote voordelen bewezen. Zo is er een duidelijk effect op de hersenstructuur, op motorische en beweegvaardigheden en op fitheid die voor het leren allemaal van belang zijn. Sterk bewijs is er op het gebied van de hersenstructuur en executieve functies. Denk aan snel wisselen tussen taken, beslissingen nemen en het werkgeheugen.
Vrij en verbindend spelen
Met niets of duurzaam speelgoed
Dat komt doordat bewegen zorgt voor een verbeterde doorbloeding van de hersenen, een verhoogde aanmaak van zenuwcellen, een toename in verbindingen tussen zenuwcellen en een verhoging van het aantal hersenstofjes (dopamine, adrenaline, BDNF). Daarnaast worden dezelfde hersengebieden voor bewegingsactiviteiten gebruikt die ook bij effectief en doelgericht leren gebruikt worden. Licht bewijs is er voor verbeterde aandacht, concentratie, motivatie en gedrag in de klas en dat het trainen van motorische vaardigheden een bijdrage levert aan het trainen van cognitieve vaardigheden zo vatte Kenniscentrum Sport een recente studie samen. Een ander onderzoek heeft aangetoond dat bewegen een positieve invloed heeft op het leren van woordjes. Ook is bewezen dat bewegen nooit een negatieve invloed heeft op het leren. We worden er dus in ieder geval niet dommer van.
Kinderen hebben een korte concentratieboog
Behalve dat bewegen goed is voor de leerprestaties en je lichaam en je dus niet te lang zou moeten stilzitten, kúnnen jonge kinderen helemaal niet langdurig aan een taak werken. Veel en lang stilzitten is dus helemaal geen haalbare kaart en zorgt alleen voor frustratie. Gemiddeld genomen kan een kind van zes jaar zich tien minuten concentreren op een taak. Een kind van acht zo’n vijftien minuten en een tienjarige ongeveer twintig minuten. Dat wil zeggen, op een taak dat het niet zelf gekozen heeft. Op zelfgekozen bezigheden kunnen kinderen zich veel langer concentreren. Je ziet dan bijvoorbeeld dat een kind op school tien minuten gefocust bezig kan zijn terwijl het thuis uren aan het bouwen is met de Lego of langdurig en vol aandacht aan het kleuren is. Aangezien de meeste scholen werken met taken die kinderen niet zelf gekozen hebben, is het een logisch gevolg dat de concentratie niet veel langer dan het gemiddelde is. Het heeft daarom weinig zin om ze heel lang aan tafel te laten werken.
Zorgen voor meer beweging en concentratie in de klas
‘Meer sporten!’ wordt er vaak geroepen. Maar dat alleen is waarschijnlijk ook niet zaligmakend. Er gaat best veel tijd zitten in het lopen naar de gymzaal en het omkleden. Bovendien maken meerdere scholen gebruik van zo’n zaal. Gaan zij allemaal meer gymmen dan moeten er waarschijnlijk meer gymzalen bijkomen. Bovendien betekent bewegen niet per se sporten. Je kunt naast gymmen en spelen in de pauze het leren afwisselen met andere activiteiten. Bijvoorbeeld meer spelenderwijs leren, samen debatteren over de lesstof, leren in de praktijk (meet alles in het klaslokaal op), rekenspelletjes op het schoolplein, biologie in de buitenlucht of dagelijks een yoga of meditatie moment om het hoofd leeg te maken.
Meer sporten is niet het enige antwoord
Zo verving deze school nablijven voor meditatie met verbluffende resultaten. Er zijn tegenwoordig ook steeds meer meubels die bewegen stimuleren. Denk aan een bal in plaats van een stoel of hoge tafels waar je staand aan werkt. Ook het geven van ruimte voor zelfgekozen projecten helpt kinderen om zich langer kunnen focussen en meer te leren omdat ze intrinsiek gemotiveerd zijn. Er zijn al scholen die met deze principes aan de slag zijn gegaan.
Wat dacht je van deze middelbare school?
En dit is wat mij betreft de ultieme peuterspeelzaal die je iedere peuter gunt.
Bekijk ook: Hoogbegaafd, nou en?, Hoofd-Hart-Handenkwartet, Temperamentvolle kinderen.
Beeld: Lotte Dirks
Bronnen
Effecten van sport en bewegen op de leerprestaties kinderen
