We zijn allemaal gevormd door onze opvoeding. Wat neem je zelf mee van je ouders, wat daarvan geef je door? En is dat een keuze? Hoe vrij ben je daarin?
Dit is een bewerking van het artikel ‘Vast aan je familie’, geschreven voor ‘Grenzeloos’, het herfstnummer van Kiind.
Anders dan je ouders
Jij voedt je kinderen heel bewust op en maakt andere keuzes dan je ouders. Doe je dat eigenlijk omdat je dat wilt? Of ben je aan het goedmaken wat jij gemist hebt? ‘Mijn kinderen hoeven aan tafel niet met bestek te eten. Ik vond het zo erg dat mijn ouders daar vroeger zo op letten.’ Of ‘Ik haal altijd mijn kinderen zelf uit school, want mijn ouders waren er nooit en dat heb ik gemist.’ Het is moeilijk om het scherp te zien. Maar op zo’n moment ben je voor je eigen kleine ikje aan het zorgen, het kind in jou. Niet voor je eigen kinderen. Door systemisch naar je eigen familie te kijken kom je uit deze vertroebeling.
Ben je aan het goedmaken wat jij gemist hebt?
Systemisch coach en trainer Andries de Jong legt uit dat je familie een systeem is: ‘Systemisch naar de wereld kijken, betekent deze waarnemen als een levend, natuurlijk systeem. De natuur streeft constant naar balans en blijft doordat deze balans er nooit echt is constant in beweging. Je zou kunnen zeggen dat een familie op die manier bekijken, betekent dat je kijkt naar hoe de wetten van de natuur zich daar laten zien. Wanneer je jezelf, je gedrag en wat je doorgeeft aan je kinderen, bekijkt tegen de achtergrond van je familiegeschiedenis, dan ben je systemisch bezig.’
Boos blijven op je ouders kan ervoor zorgen dat je een rebel wordt. Andries: ‘De rebel zit meer vast aan hoe het hoort dan de conformist. De rebel maakt vooral gebruik van de kracht waartegen hij zich afzet. Er zit weinig eigen kracht in. Je zit vast aan het patroon waarvan je los wil komen. Je zit nog vaster aan je geschiedenis dan wanneer je de erfenis van je ouders gewoon aanvaardt en doorgeeft.’
De rebel zit meer vast aan hoe het hoort dan de conformist
Doorbreek het patroon
Maar dat betekent niet dat het nodig is om de erfenis door te geven. Er zijn verschillende manieren om helder te krijgen wat er in je familiesysteem gebeurt, waardoor je oude patronen kunt doorbreken. Verzuchten dat alles wat er in je leven misgaat aan je ouders ligt brengt je niets. Ook jij doet wat. Jij zit ook in het familiesysteem. Andries: ‘Dat wat niet functioneel is geweest of zelfs pijnlijk, kun je niet meer wissen. Wat je wel kunt doen, is het leren aankijken en benoemen.’ Door dat te doen krijg je zicht op kwaliteiten die je ontwikkeld hebt. Of bij je zijn blijven liggen en wel bij je horen. Een plek geven dus: erkennen dat je je op een bepaalde manier hebt gevoeld. Soms wil je het liefst de onaangename kanten uit je verleden wegstoppen, zodat je er nooit meer mee te maken hebt. Het kan juist bevrijdend werken om terug te kijken, zodat je daarna vooruit kunt gaan. Zoals de filosoof Kierkegaard zei: ‘Het leven moet achterwaarts begrepen en voorwaarts geleefd worden.’
Je kunt je afkomst niet veranderen. Je kunt het niet wegstoppen of overboord gooien. Dan krijgt het juist macht over je. Met je eigen blik op je afkomst, neem je de macht terug, je neemt de leiding. Je hebt altijd een keuze om het anders te doen. Zonder te schoppen tegen wat je niet wilt. Vrij worden dus. Zonder wrok, en met mildheid kijken naar je familie helpt je om er voor je kinderen te zijn.
Hoe kun je vrij worden?
Een mooie manier om inzicht te krijgen in je patronen, is wanneer je familie bij elkaar is. Wat je dan waarschijnlijk ziet, is hoe de familieleden vervallen in hun oude gedragspatronen. Jij dus ook. En als je het zelf lastig vindt die te zien, vraag je partner er dan eens naar. Die zal deze oude dynamiek van het gezin vast feilloos weten te benoemen. Probeer hier met een open houding naar te kijken en te luisteren. Het geeft gouden informatie! Want hoe je je gedraagt in je oude gezin, kan verwijzen naar ongewenste patronen waarin je nog vast zit. Heb je deze herkend, dan kun je aan de hand daarvan gaan afvragen welke elementen je nog doorgeeft van dat oude systeem.
Een andere manier is een familieopstelling doen. Hier ervaar je hoe de krachten van jouw familiesysteem door andere aanwezigen, representanten, vertaald worden. Je brengt een vraag in en een kundige begeleider zorgt ervoor dat je inzicht krijgt in jouw systeem. Zo kunnen er dingen op z’n plek vallen. En kun je de vrijheid voelen om het anders te doen. En je te richten op wat je wel wilt.
Oefenen in mildheid
Je ouders hebben het beste gedaan wat ze konden. Dat is altijd waar. Het helpt je om je dit te realiseren. Als je kunt zien dat zowel je ouders als jij de gedeelde waarde hebben: ‘Ik zorg goed voor mijn kind’, dan kan de verschillende aanpak die jullie daarbij hanteren op de achtergrond verdwijnen. Zoals Andries zegt: ‘Je kunt je geschiedenis niet veranderen, de betekenis ervan wel.’
Je leven is een schatkist aan ervaringen die je hebben gemaakt wie je bent
Schatkist
Je leven is een schatkist aan ervaringen die je hebben gemaakt wie je bent. Sterker nog: juist de pijnlijke momenten hebben je gevormd. Een oefening om met mildheid te leren kijken naar je familie is om een kistje te vullen met verhalen of korte zinnen over wat je ouders je gebracht hebben. Dit kan juist ook in de pijnlijke ervaringen zitten. Zo kan eeuwig verhuizen en van school veranderen je gebracht hebben dat je flexibel bent en gemakkelijk contact maakt. Vul zo’n schatkist en open deze als je het nodig hebt om mild naar je geschiedenis te kunnen kijken.
Kleine systemische oefening
Ga staan en zet jezelf neer. Plaats in gedachten je ouders achter je en je kind(eren) voor je. Bedenk: wat heb je van achteren naar voren doorgegeven? Kijk eens wat er bij je ouders blijft liggen wat niet doorgegeven wordt. Onderzoek dat. Welke betekenis kun je daaraan geven?
Lees verder over Familie-opstellingen, Voorouders, Ouders en kinderen.
Fotografie: Tjitske Agricola
