Als je zwanger bent, is de eerste vraag vaak: ‘Weet je al wat het wordt?’ Het geslacht van je kind lijkt in onze cultuur het belangrijkste onderdeel van het mensje in wording. Nogal beperkend.
Genderneutraal is een term die je nu steeds vaker hoort. Er wordt regelmatig gesproken over genderneutraal opvoeden en in het voorjaar van 2018 werd voor het eerst het geslacht van iemand op latere leeftijd bijgesteld naar ‘genderneutraal’. Maar wat is genderneutraal precies? En waarom zou je genderneutraal willen opvoeden?
Platform Madave heeft een goede definitie die direct duidelijk maakt wat genderneutraal inhoudt. ‘Genderneutraal betekent dat er geen onderscheid wordt gemaakt tussen mannen en vrouwen, en dat bepaalde sociale-, gedrags-, en identiteitsaspecten niet worden toegekend aan het man- of vrouw-zijn. Genderneutraliteit kan worden toegepast in allerlei omgangsvormen, van taalgebruik tot aan de opvoeding van je kinderen.’ En dat is belangrijk zo stelt Madave want: ‘Door rekening te houden met genderneutraliteit zorg je ervoor dat een steeds meer zichtbare groep in onze samenleving, de non-binaire transgender personen, zich niet uitgesloten voelen en meer gelijke kansen krijgen.’
Genderneutraal? Gendervrij!
De keuze voor de term ‘genderneutraal’ is wel typisch, want het gaat er uiteindelijk om dat elk kind, elk mens, zich thuis mag voelen binnen het brede spectrum van gender. Zoals collega Nelleke stelt: ‘Genderneutraal suggereert dat het geslacht er niet toedoet, alsof je je schouders ophaalt over waar je bij hoort. Alsof je geen partij wilt kiezen tussen het een en het ander. Zo is het niet. Gender kan een belangrijke component zijn in je identiteitsbeleving. Juist daarom is het essentieel dat we kinderen de kans geven om zichzelf te ontwikkelen met alle mannelijke en vrouwelijke aspecten die zij in zich hebben. Het gaat om het erkennen van de complete diversiteit die er is. ‘Gendervrij of ‘genderdivers’ zou wat dat betreft beter passen.’
‘Genderdivers’ voorlezen: Het lammetje dat een varkentje is, Het kleine piemelboekje, Het vrolijke vaginaboekje (want de verschillen die er zijn, noemen we graag bij de naam), Honden doen niet aan ballet, Lance en Lot zoeken zich rot, De ongelooflijke Olivia, Wij zijn bijzonder, misschien zijn wij een wonder, Otje, Pippi Langkous
Gender en stereotypering
De reden dat ouders steeds vaker voor een genderneutraal opvoeding kiezen is vooral zodat kinderen zich vrijer kunnen ontwikkelen zonder zich beperkt te voelen door hun geslacht. Het belang hiervan wordt door steeds meer pedagogen en onderzoeken ondersteund.
Kinderen kunnen zich vrijer ontwikkelen
In Zweden zijn bijvoorbeeld op genderneutrale kleuterscholen onderzoeken gedaan die aantoonden dat kinderen op deze scholen minder last hadden van vooroordelen en stereotypering en gemakkelijker speelden met kinderen van het andere geslacht. Dit in tegenstelling tot de meer traditionele scholen. Onbewust worden kinderen al heel jong in het m/v hokje geplaatst. Zo vertelde Renske de Greef over haar dochter Boris in een interview met het NRC “[…] Staat ze in d’r blauwe jasje aan de pinautomaat te pielen, dan denken voorbijgangers dat ze een jongetje is en zeggen: ‘Zó, das een lekker technisch ventje.’ Draagt ze een roze jas, dan is het: ‘Lékker shoppen met papa’s pinpas.’ En dan ben je dus acht maanden.”
Verschillen tussen jongens en meisjes
Wat er van je verwacht wordt en hoe je je hoort te gedragen wordt dus al jong door de maatschappij ingegeven. Poppen zijn voor meisjes, autootjes voor jongens. Meisjes zijn vooral lief en jongens lekker stoer. Maar dat beperkt kinderen behoorlijk in het ontwikkelen van eigen voorkeuren en een unieke persoonlijkheid. Door te focussen op geslacht ligt er ongemerkt al een heleboel vast. En dat is eigenlijk nogal maf, want zoals ik eerder schreef worden de verschillen tussen vrouwen en mannen juist kleiner. Steeds meer onderzoek toont aan dat de verschillen tussen mannen en vrouwen ingegeven worden door cultuur en veel minder door biologie. Terwijl de verschillen tussen meisjes en jongens op het gebied van kleding en speelgoed juist meer en meer benadrukt worden. Ironisch, niet?
Hoe voed je dan genderneutraal op?
Steeds meer ouders kiezen voor een genderneutrale opvoeding. Bijvoorbeeld door hun kind neutrale kleding aan te trekken, omdat ze graag willen dat zij als kinderen worden behandeld en niet specifiek als jongen of meisje. Want zoals het filmpje Girl toys vs boy toys: The experiment van BBC Stories laat zien, reageren mensen onbewust toch anders op jongen en meisjes. Kiezen voor neutrale kleding is een mooi begin om een meer open benadering te stimuleren.
Mix jongens- en meisjeskleding en laat je kind kiezen
Bij de keuze van kinderkleding is er nog een andere optie. Jongens- en meisjeskleding mixen en je kind zelf laten kiezen. Het zou daarbij enorm helpen wanneer ook in de winkel de kleding niet zo strikt gescheiden zou liggen. Kinderen worden nu bij binnenkomst direct rechts of links geleid en dus beïnvloed. Weg individualiteit en weg eigen keuze. Kinderkleding zou bijvoorbeeld ook op maat in de winkel gehangen kunnen worden. Ook qua kleuren mag het wel wat creatiever. Weg met het eeuwige roze en blauw! Er zijn nog zoveel andere mooie kleuren op de wereld!
Genderneutraal speelgoed en kinderboeken
Hetzelfde geldt voor speelgoed. Hier kun je ook kiezen voor een meer genderneutrale benadering. Bijvoorbeeld door allerlei soorten speelgoed aan te bieden, zodat kinderen zelf een keuze kunnen maken. Ook het kiezen voor speelgoed in neutrale kleuren maakt al een verschil. Want hoe open minded je zelf ook bent, al snel vangt je kind op dat blauw voor jongens is en roze voor meisjes en dan wil het misschien niet meer koken in dat roze keukentje. Vandaar ook dat ik zo dol ben op houten speelgoed. Dat is nog redelijk onaangetast gebleven qua genderkleuren. Ook bij kinderboeken kun je kiezen voor boeken waar de nadruk niet zo op gender ligt.
Denk aan Pippi Langkous, of nog leuker, Ronja de Roversdochter, De ongelooflijke Olivia, Wij zijn bijzonder, misschien zijn wij een wonder, Bedtijdverhalen voor Rebelse Meisjes, Het lammetje dat een varkentje is, Honden doen niet aan ballet, of draai bij het lezen van de klassieker Jip en Janneke – lekker rebels – de namen om.
Neutrale kindernamen
Over namen omdraaien gesproken. Je ziet steeds vaker dat ouders kiezen voor een genderneutrale naam of een meisje bewust een jongensnaam geven. Andersom komt dat laatste een stuk minder vaak voor trouwens. En in Zweden is er al enkele jaren een geslachtsneutraal persoonlijk voornaamwoord. Naast ‘han’ (hij) en ‘hon’ (zij) kent de Zweedse taal het onzijdige woord ‘hen’. In het Nederlands hebben we sinds kort hen, hun en die. Tenminste dat kwam uit de verkiezing van het Non-Binaire Voornaamwoord die werd georganiseerd door Transgender Netwerk Nederland (TNN). Het duurt denk ik nog wel even voordat een meer neutrale persoonsverwijzing algemeen geaccepteerd is.
Verschillen worden vooral ingegeven door cultuur
Dat genderneutraal opvoeden een keuze is die steeds meer ouders maken zie ook terug in de media. Ook bekende ouders kiezen bewust voor een genderneutrale opvoeding. Zoals Adele, Angelina Jolie, Pink en Will Smith bijvoorbeeld. En in Nederland sprak Renske de Greef zich bij Pauw uit over genderneutraal opvoeden. Ook in de mode- film- en muziekindustrie zie je steeds meer genderfluïde mensen, die laten zien hoe verschillend we zijn en hoe mooi dat is. Prachtige voorbeelden van diversiteit om aan onze kinderen te laten zien.
Kijktip
Wil je meer weten over genderneutraal opvoeden? Dan is de documentaire N for neutral van Sterre de Jong echt een aanrader.
Meer lezen?
Waarom we allemaal van mars komen, Cordelia Fine
Ook fijn & zinnig om (voor) te lezen:
- Het lammetje dat een varkentje is
- Het kleine piemelboekje
- Het vrolijke vaginaboekje (want de verschillen die er zijn, noemen we graag bij de naam)
- Honden doen niet aan ballet
- Lance en Lot zoeken zich rot
- De ongelooflijke Olivia
- Wij zijn bijzonder, misschien zijn wij een wonder – en al het andere van Ted van Lieshout
- Otje – Annie M.G. Schmidt lapt gender aan haar laars (op Jip en Janneke na dan)
- Pippi Langkous
- Koning en Koning (jammer genoeg alleen antiquarisch te vinden, als je geluk hebt)
- Zie ook de blog van Spinzi voor nog meer geëmancipeerde kinderliteratuur
