Inspireert ‘leven met de seizoenen’ jou ook zo? Deze verbinding met de natuur is niet zomaar gezellig en mooi, maar levert een super solide basis aan je opgroeiende kind. Met de natuur als beste vriend staat een kind 1-0 voor.
ZO BUITEN, ZO BINNEN
Als het gaat om natuurbeleving voor kinderen, hoef je niet eens de woeste natuur in te gaan. De natuur zit al in het kind zelf. Die relatie tussen kind en natuur kun je op veel manieren verstevigen. Vergroot vooral hun betrokkenheid met de hen omringende natuur. Dat is belangrijk. ‘Want’, vertelt kleuterjuf Yvette, ‘je veiligheidsbeleving komt uit de natuur. Het kennen van de natuur, het weten dat het in de winter tot rust komt en in de lente ontluikt geeft vertrouwen. Het is de aarde waarop we kunnen staan en letterlijk aarden.’
Er zijn vele onderzoeken die het gezondmakende effect van de natuur op de mens laten zien. Het gaat dan niet alleen om de gezellige warme zomerdagen, als je kunt luieren in het gras. In elk seizoen vind je elementen die je vormen en die je ervaringen geven die versterkend voor je werken. ‘Denk eens aan hoe het voelt als je een poos buiten bent in de kou of regen,’ geeft Yvette aan. ‘Als je zorgt voor goede beschermende kleren kan je kind ervaren dat het de regen, wind en kou aan kan. De handjes en wangetjes worden koud en nat. En eenmaal weer thuis warmt je lijf weer op. Dergelijke ervaringen geven je meer moed. Je leert in de natuur ervaren dat je er kan zijn in verschillende omstandigheden.’
Vrij en verbindend spelen
Met niets of duurzaam speelgoed
Kinderen die dagelijks buiten zijn, ontwikkelen meer lichamelijk en mentaal zelfvertrouwen
GEZOND XL
Deze ervaring van weerbaarheid is inderdaad iets dat de natuur geeft, stelt ook hoogleraar Natuurbeleving Agnes van den Berg. Niet alleen leren kinderen zich verhouden tot lijfelijke ervaringen als warmte en kou. Ook hun immuunsysteem wordt sterker van buiten zijn, en hun weerbaarheid in gevaarlijke situaties: het omgaan met onverwachte situaties. Agnes doet al jaren onderzoek naar het effect van natuur op kinderen. Dat blijkt nogal wat. Kinderen die dagelijks buiten zijn, krijgen meer lichaamsbeweging, ontwikkelen meer lichamelijk en mentaal zelfvertrouwen, hebben een gezonder gewicht en worden minder snel bijziend. Ook functioneren ze neurologisch gezonder, doordat het daglicht de hormoonhuishouding helpt reguleren. Er is teveel goeds om op te noemen. Samengevat: kinderen hebben de natuur nodig.
VERSTERK HET RITME VAN HET LEVEN
Kinderen – en grote mensen net zo goed – leren veel van de seizoenen. Geduld bijvoorbeeld. Alles kent een eigen moment. Zoals wij in- en uit ademen, zo beweegt de natuur ook ritmisch, van binnen naar buiten en weer terug. Uitbundig in de zomer, naar binnen kerend in de herfst, verstild in de winter, en nu in de lente juist naar buiten komend.
Om voor jonge kinderen de bewegingen uit de natuur invoelbaar en herkenbaar te maken, kun je thuis veel doen/aanbieden. Het geeft rust en vertrouwen als het ritme van de dag en de week duidelijk is, en ingebed is in het grote ritme van de seizoenen. Het klinkt gewichtiger dan het is. Kleine rituelen maken zoveel duidelijk voor kinderen. Denk aan het vaste fruitmoment met je peuter, samen thee drinken met iets lekkers na school, elke zondag een ei, voor het slapen altijd een verhaaltje. Dat soort momenten maken de structuur duidelijk.
Jonge kinderen vinden het fijn als ze weten waar ze aan toe zijn. Dan gaat het om tijdsbesef, het ‘waar ben ik in het geheel?’, in de kleine en de heel grote momenten. Kinderen zijn daarom ook dol op herhalende activiteiten. Ze bieden houvast. De natuur zelf zit boordevol herhalend ritme, en wij kunnen onze kinderen die heel bewust aanbieden, door met de dagen en de seizoenen mee te bewegen. ’Wij gaan altijd in de herfst naar het bos’ of ‘we zoeken altijd naar krokussen in de lente’ geeft vertrouwen en rust.
LAAT DE SEIZOENEN IN HUIS ZIEN
Om je kind te laten beleven in welk seizoen we ons bevinden, kun je ook de natuur in huis halen. Met een seizoenstafel haal je een stukje van buiten naar binnen. Ook met wat je eet laat je zien welke tijd van het jaar het is. Maak daar bewuste keuzes in. In de winkel zie je het jaar rond tomaten en aardbeien, maar kijk eens wat de natuur aanbiedt in elk seizoen. Wat groeit er nu? En wanneer kun je dat eten?
Zing liedjes over wat je buiten ziet, passend bij het jaargetij. Markeer hoogtepunten uit de seizoenen met feestjes. En bied herhaling, dat is heel belangrijk.
Door met de seizoenen mee te bewegen spreek je een kind aan met wat klopt. Wat waar is, ze zien dat het klopt en daardoor kunnen ze heel goed mee in wat er is. Iets hoeft niet feitelijk waar (dat spreekt cognitieve vermogens aan, en dat hoeft nog niet in die leeftijd) te zijn, maar wel ‘beeldend waar’, dat voedt het gevoel, aan de hand van verhalen uit jouw leven of in boekjes.
MOOIE RITUELEN IN DE LENTE
Lente is de tijd van zaaien. Jonge kinderen hebben nog niet veel geduld, ze kunnen maar een korte tijd overzien. Kies daarom voor kiemen en andere snelgroeiende zaden die je ook binnen kunt zaaien. Elke dag even gluren samen hoe alles naar buiten komt!
Yvette tipt: ‘In deze leeftijd helpt het als iets eetbaar is of schoonheid heeft. Sterrenkers, maar ook de zonnebloem die zo snel groeit geeft verwondering. Vertel over de dieren die weer wakker worden. In de klas vertel ik van Moeder Aarde met haar wortelkindertjes, die haar kinderen naar buiten brengt nadat ze de hele winter voor ze heeft gezorgd.’ Dit voedt het besef dat alle planten en zaden in de winter niet echt weg zijn, maar veilig onder de grond wachten tot ze weer naar boven komen. Kinderen leren aan de hand van de seizoenen hoe de bewegingen in hun leven rond en rond gaan. Alles is cyclisch. Dit besef kan kinderen helpen om grip te krijgen op het leven. De natuur wordt zo een anker. ‘Omdat het cyclische waarneembaar is aan de buitenkant, werkt het bevestigend voor kinderen,’ geeft Yvette aan.
JE BENT NOOIT ALLEEN
Als je verbinding voelt met de natuur om je heen, weet je dat je niet alleen bent. De natuur is het grote geheel, waar jij een stukje van bent. Alles werkt in samenhang met elkaar, dat kun je goed zien. Yvette: ’Het geeft kinderen een plek in het geheel. Zoals zij zelf tussen jongere en oudere zusjes en broertjes zitten, zo koppelen ze kleine dieren aan jonkies, en vertegenwoordigen grote dieren de ouders en grootouders, in hun beleving. Kinderen identificeren zich aan de hand van de ordening in de natuur.’
Als opvoeder geven wij het voorbeeld, hoe vanzelfsprekend we zorgen voor de wintervogels, en voor de jonge diertjes in de lente. Wij laten zien hoe je betrokken kunt zijn met de ons omringende natuur. Kinderen hebben de natuur nodig, benadrukt Agnes. En dat niet alleen: de natuur heeft de kinderen ook nodig. Wie op jonge leeftijd de natuur in haar hart sluit, zal er ook later goed voor zorgen.
VERDER LEZEN
Mijn eerste buitenboek | Nicola Davies
Pelle’s nieuwe kleren | Elsa Beskow
Het laatste kind in het bos | Richard Louv
Het hele jaarfeesten | Daan Rot & Lisa Wade
Het hele artikel staat in ons tijdschrift editie STAM
Beeld: Lisa Joy
De eitjes voor de foto zijn geraapt op Zorgboerderij Stap voor Stap
