We zijn de eerste diersoort die zichzelf met uitsterven bedreigt. Het is allang niet meer voorbehouden aan zogenoemde hippies met sandalen om je met het milieu bezig te houden. Als er niets verandert, houdt alles op te bestaan. Dit is een belangrijke reden voor mensen om zich meer te verdiepen in het zelfvoorzienend leven. Als mensen voorzien in hun eigen voedsel voor hun gezin, dan scheelt dat een hoop brandstof, verpakkingsmateriaal en geld. Bovendien weet je wat je eet. Wanneer je in de supermarkt de etiketten leest, weet je hoe belangrijk dat is.
Wat is zelfvoorzienend leven?
Iemand die geheel zelfvoorzienend (ofwel “autarkisch”) leeft hoeft nooit geld uit te geven, want die voorziet in zijn eigen behoeften. Je teelt je eigen voedsel, hebt geiten en koeien voor de melk, kippen voor de eieren en een schaap voor de wol. Energie wek je op met zonnepanelen. En riolering? Dát is pas ouderwets. Hoewel bijna niemand volledig zelfvoorzienend leeft, zie je dat er steeds meer interesse is in deze onderwerpen. Je wilt zélf je groente verbouwen en je eigen eieren eten. Kleding kost niet veel meer, maar een zelfgenaaide jumpsuit heeft meer waarde. Bovendien geef je je kinderen mee bewust om te gaan met alles om ons heen.
Ecologische voetafdruk
Alles wat geproduceerd wordt kost ruimte en energie. Je mondiale of ecologische voetafdruk is het aantal hectare dat jijzelf nodig hebt om te voorzien in je consumptie. De voetafdruk van een gemiddelde Nederlander is 6,2 hectare. Er zijn 16 miljoen Nederlanders, dus je hoeft geen rekentalent te zijn om uit te rekenen dat dat niet kan. Er wordt meer geproduceerd dat de aardbol aan kan. Hoog tijd om je ecologische voetafdruk te verkleinen door zelf te produceren.
Voedsel vergaren
Een geit en kippen zorgen voor melk (en dus voor yoghurt, ijs en boter) en eieren. Met een schaap heb je wol binnen handbereik die je na het spinnen gebruikt bij het breien. In je moestuin verbouw je groenten, fruit, aardappels en graan.
Ruimtegebrek is geen probleem meer, er zijn inmiddels een hoop creatieve oplossingen. Tuinieren doen we tegenwoordig verticaal in een schoenenzak op het balkon, of op het dak in de grote stad. Zorg voor een regenton in je tuin, zodat je de planten kunt bewateren met regenwater.
Voedsel bewaren
Je moestuin levert niet het hele jaar door tomaten, aardbeien en paprika’s. Het is dus zaak om voedsel te bewaren. Dit kan gemakkelijk zonder koelkast want veel groenten en fruit horen daar sowieso niet in thuis. Vruchten uit het zuiden – paprika, courgette, aubergine, tomaten, meloen, etcetera – hebben vaak hogere temperaturen nodig. Aangezien niet ieder huis meer geleverd wordt met een koele kelder, zal het anders moeten. Je kunt etenswaar in een kuil ingraven. Meer over inkuilen lees je op T-over-leven. Op lowtechmagazine.be lees je over interessante uitvindingen rondom het bewaren van voedsel. Een fles water kun je gemakkelijk koel houden door er een natte doek overheen te leggen.
Je kunt de houdbaarheidsdatum van voedsel ook verlengen door te fermenteren (zuurkool), in te maken (kersen op sap), in te leggen (augurk in zuur en basilicum in olie), te verwerken tot jam, chutney of groentesaus of te drogen (brood tot beschuit en druiven tot rozijnen). Drogen kan door etenswaar op te hangen, maar je kunt ook een speciale droogkast maken. En wat te denken van wecken! In speciale glazen potten doe je rauwe of gaargekookte ingrediënten. Je sluit de potten met een glazen deksel. Tussen de deksel en de rand van de pot zit een rubberen ring. De deksel sluit met ijzeren klemmetjes of een beugel. De pot met inhoud wordt een tijd in een grote pan met water tot net onder het kookpunt gesteriliseerd. De bacteriën die tussen het voedsel en de deksel aanwezig waren zijn dood. Als de pot afgekoeld is dan zal de lucht boven het voedsel in de pot gekrompen zijn. Daardoor ontstaat er onderdruk in de pot zodat de deksel er op blijft zitten. Als het goed is. Controleer dit door de klemmetjes los te maken. Als de deksel blijft zitten is het gelukt en kun je de inhoud minimaal een jaar bewaren. Wil je voedsel niet bewaren? Waag je dan aan een wintermoestuin!
Energie opwekken
Door middel van zonnepanelen en een zonneboiler, of een combinatie met PVT-panelen, kun je zelf behoorlijk voorzien in je energiebehoefte. En met een wat groter budget haal je warmte uit de bodem. Ik vroeg aan Cathelijne van den Bercken, die een zonneboiler en zonnepanelen gebruikt, hoe zoiets in zijn werk gaat. “Een zonneboiler kun je gewoon bij de loodgieter bestellen. Die installeert hem ook voor je. We hebben bijna drie jaar de zonnepanelen. Wij wekken daar per jaar ruim de helft van ons elektriciteitsverbruik mee op. We betalen nu dus de helft voor stroom van daarvoor. Ik heb 10 zonnepanelen van in totaal 1500 Wattpiek. Als de zon hard schijnt kunnen ze 1,5 KW per uur opbrengen. Op 1,5 KW kun je wel een wasje draaien. En als het warm water uit de zonneboiler komt betaal je alleen water.” Op de vraag wat er met de energie gebeurt die je niet verbruikt, antwoordt Cathelijne: “Op dat moment loopt onze elektriciteitsmeter in de meterkast achteruit. Dat gaat van de stroomrekening af. Salderen heet dat.” En wie wil er nou niet een achteruitlopende elektriciteitsmeter? Wat je ook kunt doen is met een thuisbatterij de stroom die opwekt opslaat en deze gebruikt op het moment dat de zon niet schijnt, zodat je dan alsnog van je zelf opgewekte stroom gebruik kunt maken.
Elektrische apparaten
Staat je aanrecht vol met apparaten? Eigenlijk kan er best veel weg. Vervang je elektrische apparaten met meer zelfvoorzienende versies:
een zonnekoker die door reflectie van de zon de maaltijd (langzaam) verwarmt; een hooikist – inderdaad een kist gevuld met hooi – waarin je aan de kook gebrachte aardappelen, rijst en groente in kunt laten doorgaren; de eerdergenoemde droogkast; een pot-in-potcooler en een rocket stove ofwel racket kachel.
Riolering
De schrijver van het inspirerende boek ‘Fred en Wilma in de Vinexwijk’ zei het al: ‘Riolering is ouderwets’. Het is best een vreemd idee: een kilometerslang buizennetwerk onder de grond dat ieder huishouden moet aansluiten op zuiveringsinstallaties. Bovendien spoel je met je uitwerpselen zo’n 30 liter drinkwater mee. Dat moet handiger kunnen. Zo is daar het composttoilet. De hipste versie lijkt behoorlijk op het archaïsche toilet waar wij voorlopig nog even op zitten. Onder de wegdrukklep zit echter een ingenieus compostfabriekje. Kijk maar: Je uitwerpselen vergaan grotendeels en een deel is getransformeerd tot nagenoeg geurloze mest. Wen er maar aan, dit is de toekomst.
Leer een ambacht
Tegenwoordig zijn wij, de mensch, weters. Wees eerlijk, we kunnen maar weinig. Waar ga jij je het komende jaar in verdiepen: wol spinnen, porselein bakken, manden vlechten, ijzer smeden of hout bewerken? En als je je de kunst eigengemaakt hebt kun je met een glasblazer, schoenmaker, kapper of meubelbewerker diensten ruilen.
Zonder luxe
Het zelfvoorzienend bestaan in pure vorm bevat weinig luxe, maar je kunt ook kiezen voor de ‘Zelfvoorzien Lite’-versie. Velen zien het als hobby: wat kun je zelf bereiken, waar kan het anders? Kunnen we deze aardkloot redden als we anders gaan kijken naar wat normaal is en op welke luxe we ‘recht’ zouden hebben? Zaai, maak, oogst! En kijk wat het jouw gezin oplevert.
Hoe groot is jouw voetafdruk? Doe hier een scan: duurzaamheidinactie.nl
Bronnen:
Fred en Wilma in de Vinexwijk | N. Oosterbaan & S. de Boer | ISBN 9789081091770
T-over-leven | Duurzame, kleinschalige zelfvoorziening
Zelfbewustleven.nl | Zelfbewust en zelfvoorzienend leven
Jihyun Ryou | Hoe je voedsel beter kan beware (filmpje)
Gras! | Eethuis
